Συντήρηση Προπυλαίων

ENGLISH

Συντήρηση : Παρθενώνας | Ερέχθείο | Προπύλαια | Ναός Αθηνάς Νίκης | Αρρηφόριον | Ζωφόρος |Εργαστήριο συντήρησης γλυπτών  | 

Τα Προπύλαια έχουν κατασκευασθεί από λευκό πεντελικό μάρμαρο, επάνω σε θεμελίωση από υποκίτρινους πωρόλιθους, ενώ χαρακτηριστική είναι η χρήση γκρίζου ελευσινιακού λίθου με διακοσμητικό χαρακτήρα. To μάρμαρο των Προπυλαίων χαρακτηρίζεται από γεωλογική ετερογένεια (φλεβώσεις μη ασβεστιτικές), η οποία ευθύνεται για την επιλεκτική αλλοίωση και το σχηματισμό αλλεπάλληλων αποφλοιώσεων. Στα υπόλοιπα μνημεία της Ακροπόλεως δεν συναντάται παρόμοια κατάσταση διατήρησης.

Αρχικά πραγματοποιήθηκαν επεμβάσεις συντήρησης στον τοιχοβάτη του εσωτερικού της Πινακοθήκης των Προπυλαίων, σε κίονες της δυτικής αίθουσας και σε φατνώματα των οροφών του κεντρικού κτιρίου. Σήμερα, το έργο συντήρησης της επιφάνειας των Προπυλαίων ακολουθεί και υποστηρίζει το αναστηλωτικό έργο με προστερεωτικές εργασίες και συστηματικές επεμβάσεις συντήρησης της επιφάνειας των αρχιτεκτονικών μελών κατά χώραν, ή μετά την αποξήλωσή τους. Επιπλέον, σε εξέλιξη βρίσκονται επεμβάσεις συστηματικής συντήρησης σε αρχιτεκτονικά μέλη, που δεν εντάσσονται στο αναστηλωτικό πρόγραμμα, αλλά εμφανίζουν σοβαρά προβλήματα φθοράς της επιφάνειάς τους.

Με βάση το παρόν αναστηλωτικό πρόγραμμα έχουν ολοκληρωθεί οι επεμβάσεις συντήρησης σε μέλη του νότιου τοίχου της ανατολικής στοάς, της ανατολικής πρόσοψης, του βόρειου και του θυραίου τοίχου του κεντρικού κτιρίου, της οροφής της ανατολικής στοάς και της δυτικής αίθουσας που είχαν αποξηλωθεί από το μνημείο. Επίσης ολοκληρώθηκαν οι επεμβάσεις συντήρησης στο κεντρικό υπέρθυρο του κεντρικού κτιρίου, στους κίονες της ιωνικής κιονοστοιχίας και στο ιωνικό κιονόκρανο της αναστήλωσης Μπαλάνου.

Είναι σε εξέλιξη οι συστηματικές επεμβάσεις συντήρησης στους ορθοστάτες των τοίχων της βόρειας πτέρυγας και στις λιθόπλινθους της ανωδομής του νότιου τοίχου της δυτικής αίθουσας. Σωστικές επεμβάσεις συντήρησης πραγματοποιούνται σε λίθους της ανωδομής της νότιας πτέρυγας.

Ολοκληρωμένες Επεμβάσεις

Οι φθορές στο μνημείο εξαιτίας των μεθόδων που χρησιμοποιήθηκαν κατά την αναστήλωση του Ν. Μπαλάνου και της επίδρασης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης κατέστησαν αναγκαία μια ολοκληρωμένη επέμβαση συντήρησης.

Κατά τα έτη 1981-1982 επιχειρήθηκε η συντήρηση του 2ου από νότον επιστυλίου του θριγκού της ανατολικής στοάς των Προπυλαίων, σύμφωνα με τη μελέτη της αρχιτέκτονος Α. Τζάκου και της πολιτικού μηχανικού Μ. Ιωαννίδου. Η επέμβαση αποκατέστησε τις βλάβες που είχαν προκληθεί από την οξείδωση των σιδηρών στοιχείων στο επιστύλιο αυτό και σε γειτονικά μέλη, που είχαν χρησιμοποιηθεί κατά την αναστήλωση του Ν. Μπαλάνου.

Το 1990 ξεκίνησε η καθαίρεση των αναστηλωμένων φατνωματικών οροφών του κεντρικού κτηρίου των Προπυλαίων, διαδικασία που ολοκληρώθηκε δύο χρόνια αργότερα, το 1992. Παράλληλα, ξεκίνησε η μελέτη για την ταύτιση των θραυσμάτων των φατνωματικών πλακών και των δοκών της οροφής. Αποτέλεσμα της διαδικασίας αυτής, που ολοκληρώθηκε το 1996, ήταν η ανεύρεση μεγάλου αριθμού θραυσμάτων φατνωματικών πλακών και δοκών, οργανωμένων σε ομάδες συνανηκόντων. Το υλικό αυτό επρόκειτο να αξιοποιηθεί κατά τη νέα αναστήλωση.

Το 1997, μετά την έγκριση της μελέτης του αρχιτέκτονα Τ. Τανούλα και της πολιτικού μηχανικού Μ. Ιωαννίδου (1996), άρχισαν οι εργασίες αποκατάστασης του ανατολικού άκρου του νοτίου τοίχου του κεντρικού κτηρίου των Προπυλαίων. Καθαιρέθηκαν συνολικά 38 λιθόπλινοι του νοτίου τοίχου, καθώς και οι δύο λίθοι επιστυλίου που συνέδεαν τον νότιο τοίχο με το νοτιοανατολικό δωρικό κίονα του μνημείου. Μετά την αποκατάστασή τους τα αρχιτεκτονικά μέλη ανατοποθετήθηκαν στις αρχικές τους θέσεις. Το έργο - πλην της ανατοποθέτησης των δύο επιστυλίων - ολοκληρώθηκε το 2001. Την ίδια χρονιά ξεκίνησε η στερέωση και συντήρηση του κεντρικού υπερθύρου των Προπυλαίων, η οποία πραγματοποιήθηκε χωρίς το μέλος να καταβιβασθεί από το μνημείο και  ολοκληρώθηκε το 2005.

Από το 2002 έως το 2009 εφαρμόσθηκε το πρόγραμμα αποκατάστασης της ανωδομής του κεντρικού κτηρίου των Προπυλαίων, βάσει της εγκεκριμένης μελέτης των Τ.Τανούλα και Μ. Ιωαννίδου. Η μελέτη περιέγραφε αναλυτικά την υφιστάμενη κατάσταση των αρχιτεκτονικών μελών του μνημείου, εντόπιζε τις πάσχουσες περιοχές και πρότεινε τον βέλτιστο τρόπο επέμβασης στο μνημείο. Κατά την εκτέλεση του έργου εκπονήθηκαν ειδικές μελέτες εφαρμογής από τους πολιτικούς μηχανικούς Β. Πασχαλίδη (2003), Β. Παπαβασιλείου και τον αρχιτέκτονα Κ. Καρανάσο.

Το Ιανουάριο του 2002 άρχισε η βαθμιαία καθαίρεση αρχιτεκτονικών μελών του μνημείου από την ανατολική πρόσταση και συνεχίσθηκε στο βόρειο τοίχο και το θυραίο τοίχο των Προπυλαίων. Επρόκειτο για τις περιοχές στις οποίες είχε παλαιότερα εντοπισθεί η αναστηλωτική επέμβαση του Ν. Μπαλάνου. Κατά τη διάρκεια της προγραμματισμένης αποξήλωσης αποκαλύφθηκαν αρχιτεκτονικά μέλη που απεδείκνυαν ότι ο Μπαλάνος είχε προχωρήσει στην αποξήλωση και την ανατοποθέτηση επί πλέον αρχιτεκτονικών μελών, χωρίς η επέμβαση αυτή να έχει δηλωθεί στα αρχεία του ή επί του μνημείου. Έτσι ανέκυψαν δύο εμβόλιμα προγράμματα: το πρόγραμμα αποκατάστασης του βορείου τοίχου και το πρόγραμμα αποκατάστασης της ανατολικής κιονοστοιχίας του κεντρικού κτηρίου των Προπυλαίων, στο πλαίσιο των οποίων αποξηλώθηκαν συνολικά 55 αρχιτεκτονικά μέλη από το βόρειο τοίχο και 35 αρχιτεκτονικά μέλη από την ανατολική στοά των Προπυλαίων. Οι εργασίες αποσυναρμολόγησης ολοκληρώθηκαν το Μάιο του 2003.

Παράλληλα, προχώρησαν οι εργασίες δομικής αποκατάστασης και συντήρησης των αρχιτεκτονικών μελών που καταβιβάζονταν από το μνημείο. Τα αρχιτεκτονικά μέλη αποσυναρμολογήθηκαν στα επιμέρους θραύσματα και, μετά τη συγκόλληση των συνανηκόντων θραυσμάτων με αφανείς ράβδους τιτανίου, συμπληρώθηκαν με νέο μάρμαρο – όπου αυτό προβλεπόταν από τη μελέτη – προκειμένου να αποκατασταθεί η δομική τους αυτοτέλεια. Μετά την αποκατάστασή τους και τη συντήρηση των επιφανειών που ήταν αθέατες μετά την ολοκλήρωση της επέμβασης, τα μέλη ανατοποθετήθηκαν στις αρχικές τους θέσεις.

Ιδιαίτερα σημαντικό εγχείρημα αποτέλεσε η κατασκευή δύο ιωνικών κιονοκράνων εξ ολοκλήρου από νέο μάρμαρο: πρόκειται για πιστά αντίγραφα των ιωνικών κιονοκράνων της δυτικής αίθουσας των Προπυλαίων, που κατασκευάστηκαν βάσει της μελέτης του αρχιτέκτονα Τ. Τανούλα. Η κατασκευή τους πραγματοποιήθηκε στο διάστημα μεταξύ των ετών 2002 και 2006. Τα κιονόκρανα αναστηλώθηκαν επί του βορειοανατολικού και νοτιοανατολικού κίονα της δυτικής αίθουσας.

Το πρόγραμμα αποκατάστασης της ανωδομής των Προπυλαίων  ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2009. Κατά τις επιμέρους επεμβάσεις αποξηλώθηκαν συνολικά 293 αρχιτεκτονικά μέλη από το μνημείο. Αναλυτικά, καθαιρέθηκαν 63 αρχιτεκτονικά μέλη των φατνωματικών οροφών (περίοδος 1990-1993), 38 αρχιτεκτονικά μέλη του νοτίου τοίχου του κεντρικού κτηρίου (1997) και 192 αρχιτεκτονικά μέλη από την ανωδομή του κεντρικού κτηρίου (2002-2003). Οι ταυτίσεις του κατακείμενου υλικού ανέβασαν τον αριθμό των αρχιτεκτονικών μελών που ανατοποθετήθηκαν στο μνημείο σε  373. Η επέμβαση αποκατέστησε τις οροφές της ανατολικής στοάς και της δυτικής αίθουσας στη βορειοανατολική γωνία του μνημείου όπου είχε επέμβει ο Ν. Μπαλάνος και επεκτάθηκε πέραν των περιοχών αυτών, στεγάζοντας  με αρχαία μέλη τμήματα του κεντρικού κτηρίου επάνω από την κεντρική διάβαση. Η επέμβαση της Ε.Σ.Μ.Α. επέλυσε οριστικά τα στατικά προβλήματα που είχαν προκληθεί από παλαιότερες καταστροφές και αστοχίες προηγούμενων επεμβάσεων  και αύξησε σημαντικά την αναγνωσιμότητα του μνημείου, καθιστώντας το περισσότερο κατανοητό στους διερχόμενους επισκέπτες.

Το 2011 πραγματοποιήθηκε η αποκατάσταση της ανωδομής του νοτίου τοίχου του κεντρικού κτηρίου των Προπυλαίων με την αξιοποίηση κατακείμενου στο έδαφος υλικού και την αναδιάταξη παλαιότερα αναστηλωμένων λίθων. Οκτώ λίθοι που βρίσκονταν στο έδαφος τοποθετήθηκαν στις αρχικές τους θέσεις, οκτώ λίθοι αναστηλωμένοι κατά την επέμβαση Πιττάκη-Ραγκαβή αναδιατάχθηκαν, ενώ τρεις ακόμα λίθοι από νέο μάρμαρο – εκ των οποίων ο ένας ακριβές αντίγραφο αρχαίου μέλους που φυλάσσεται στο Βρετανικό Μουσείο – εντάχθηκαν στο μνημείο. Το έργο υλοποιήθηκε σύμφωνα με την αρχιτεκτονική μελέτη  του αρχιτέκτονα Δρ. Κ. Καρανάσο.

Επεμβάσεις σε Εξέλιξη

ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Ν. ΠΤΕΡΥΓΑΣ

Το τρέχον πρόγραμμα αποκατάστασης της Ν. Πτέρυγας των Προπυλαίων ξεκίνησε το 2012 και αναμένεται να ολοκληρωθεί στο τέλος του 2014. Το έργο αποσκοπεί στην πλήρη αξιοποίηση του σωζόμενου αυθεντικού υλικού για την αναστήλωση του τμήματος αυτού του μνημείου. Πιο συγκεκριμένα, 42 κατακείμενα στο έδαφος αρχιτεκτονικά μέλη θα επανενταχθούν στις αρχικές τους θέσεις στο μνημείο, εννέα μέλη, τα οποία κατά το παρελθόν είχαν τοποθετηθεί σε λάθος θέσεις, θα αναδιαταχθούν, ενώ θα προστεθούν δύο ακόμα μέλη από νέο μάρμαρο. Το πρόγραμμα αυτό συμπληρώνει την αναστηλωτική επέμβαση που πραγματοποιήθηκε στην Ν. Πτέρυγα κατά τα έτη 1946-1954 και  1957-1960 από τον Α. Ορλάνδο και τον Ε. Στίκα και θα βοηθήσει σημαντικά στην καλύτερη πρόσληψη της αρχιτεκτονικής του μνημείου. Η αρχιτεκτονική μελέτη έχει εκπονηθεί από τον αρχιτέκτονα Δρ. Τ. Τανούλα, ενώ η μελέτη δομικής αποκατάστασης από τους πολιτικούς μηχανικούς Μ. Ιωαννίδου και Β. Παπαβασιλείου.

ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΒΔ. ΓΩΝΙΑΣ & Δ. ΚΙΟΝΟΣΤΟΙΧΙΑΣ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΚΤΗΡΙΟΥ

Η ΒΔ. γωνία του κεντρικού κτηρίου αντιμετωπίζει σοβαρά στατικά προβλήματα, τόσο λόγω ανθρωπογενών παραγόντων (π.χ. εκρήξεις), όσο και λόγω αστοχιών του υλικού στην περιοχή αυτή. Η παρούσα αναστηλωτική επέμβαση αποσκοπεί πρωτίστως στην επίλυση των στατικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν το κιονόκρανο του ΒΔ. κίονος και μέλη του υπερκείμενου θριγκού. Για τον λόγο αυτό το κιονόκρανο και δέκα ακόμα μέλη θα αποξηλωθούν, θα αποκατασταθούν στο έδαφος και στην συνέχεια θα ανατοποθετηθούν στις αρχικές τους θέσεις. Τρεις επιπλέον αρχαίοι λίθοι και ένας από νέο μάρμαρο θα τοποθετηθούν στο Δ. άκρο του Β. τοίχου, συμβάλλοντας στην δομική και αρχιτεκτονική αποκατάσταση της περιοχής αυτής του μνημείου. Με την ευκαιρία της επέμβασης αυτής, θα ενταχθούν στη δωρική κιονοστοιχία της δυτικής πρόσοψης τέσσερεις αρχαίοι σφόνδυλοι και ένας καινούριος. Η επέμβαση αυτή θα συμβάλει στην αύξηση της διδακτικότητας του μνημείου, κυρίως με την αξιοποίηση κατακείμενου στο έδαφος αρχαίου υλικού. Η αρχιτεκτονική μελέτη έχει εκπονηθεί από τον αρχιτέκτονα Δρ. Κ. Καρανάσο, ενώ η μελέτη δομικής αποκατάστασης από την πολιτικό μηχανικό Μ. Ιωαννίδου.