Ντικιλί Τας

ENGLISH

Μνημεία Ελλάδας | Μνημεία Εξωτερικού

Λίγα μόλις χιλιόμετρα μακριά από την Καβάλα, η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φως έναν από τους παλαιότερους οικισμούς ολόκληρης της Ευρώπη,  ο οποίος σύμφωνα με τις ως τώρα ενδείξεις φαίνεται να κατοικήθηκε για πρώτη φορά περί το 6000 π.Χ. Ο λόγος για το Ντικιλί-Τας (“όρθια πέτρα”, στα τουρκικά).

Η θέση του Ντικιλί Τας είναι γνωστή στους αρχαιολόγους από τα χρόνια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. 

Τα μέχρι τώρα ευρήματα των ανασκαφών είναι πραγματικά εντυπωσιακά, ωστόσο ίσως το σημαντικότερο από αυτά είναι τα παλαιότερα δείγματα κρασιού στον κόσμο (ηλικίας 6500 ετών).

Πέρα από τις αφηγήσεις των περιηγητών και τις πρώτες δοκιμαστικές έρευνες που έγιναν από τον L. Renaudin στα 1920-1922, τρία μεγάλα προγράμματα ανασκαφών έχουν πραγματοποιηθεί :

- ανασκαφές 1961-1975

- ανασκαφές 1986-1996

- τρέχουσες ανασκαφές, στα πλαίσια ενός προγράμματος που ξεκίνησε το 2008.

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ

Η προϊστορική θέση Ντικιλί Τας (41°00'37'' B., 24°18’30'' A.) βρίσκεται στο νοτιο-ανατολικό τμήμα της πεδιάδας της Δράμας, στην Ανατολική Μακεδονία, περίπου 2 χλμ. από τα ερείπια της αρχαίας πόλης των Φιλίππων και εντός των ορίων της σημερινής κωμόπολης των Κρηνίδων (Δήμος Καβάλας).

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Το κεντρικό τμήμα της πεδιάδας καλυπτόταν μέχρι πρόσφατα από ένα έλος, που αποξηράνθηκε μεταξύ 1931 και 1940. Η δημιουργία του ανάγεται στην Προϊστορία και εξηγείται από την ίδια την μορφολογία της πεδιάδας: αυτή περικυκλώνεται από όλες τις πλευρές από μεσαίες και υψηλές οροσειρές (Παγγαίο, Μενοίκιο, Φαλακρό, όρη Λεκάνης, Σύμβολο, με υψόμετρο από 800 ως 2000 μ.), στους πρόποδες των οποίων σχηματίζονται αλλουβιακοί κώνοι που φτάνουν τα 200 μ., ενώ στο κέντρο το υψόμετρο κυμαίνεται μόλις μεταξύ 45 και 80 μ. από τη θάλασσα.

Ενώ λοιπόν τα χαμηλότερα μέρη καλύπτονταν με νερό, οι παρυφές της πεδιάδας πρόσφεραν πολλά πλεονεκτήματα για την ανθρώπινη εγκατάσταση: εκτάσεις για καλλιέργεια, άφθονο πόσιμο νερό χάρη στις πολλές πηγές, την ύπαρξη των οποίων μαρτυρούν ακόμη τα σημερινά τοπωνύμια (Κρηνίδες = μικρές πηγές, Κεφαλάρι = μεγάλη πηγή, Βρυσούλες), πρόσβαση σε ποικιλία βιότοπων (έλη, λόφους, βουνά) πλούσιους σε φυσικούς πόρους όλων των ειδών.
Ακριβώς σε αυτές τις παρυφές εγκαταστάθηκε, πολύ φυσικά, μια σειρά από νεολιθικούς οικισμούς, μεταξύ των οποίων το Ντικιλί Τας. Αλλά το Ντικιλί Τας παρουσιάζει ένα επιπλέον πλεονέκτημα: βρίσκεται πάνω στο μοναδικό πέρασμα που επιτρέπει, από τα ανατολικά, την άνετη παράκαμψη του έλους και διασφαλίζει την χερσαία επικοινωνία ανάμεσα στο βόρειο και το νότιο τμήμα της πεδιάδας. Η συνέχεια της κατοίκησης σε αυτό το σημείο φαίνεται έτσι να σχετίζεται άμεσα με τη διαμόρφωση του αναγλύφου : τους πρωτοϊστορικούς πληθυσμούς ακολούθησαν Έλληνες άποικοι (ίδρυση της αρχαίας πόλης των Κρηνίδων από τους Θάσιους το 360 π.Χ., κατάληψη από τον Φίλιππο Β’ της Μακεδονίας το 356), έπειτα οι Ρωμαίοι (ίδρυση της αποικίας των Φιλίππων το 42 π.Χ.), οι Σλάβοι, οι Οθωμανοί, και τέλος οι σύγχρονοι Έλληνες το 1923.

Χρονολόγιο 
- 6500 => Aρχαιότερη Νεολιθική
     Πρώτα βεβαιωμένα χωριά γεωργών-κτηνοτρόφων στην Ελλάδα
        Πρώτη ανθρώπινη εγκατάσταση στο Ντικιλί Τας


             - 5800 => Μέση Νεολιθική
                « Πολιτισμός Σέσκλου » στη Θεσσαλία
                    Ενδείξεις για συνεχή κατοίκηση της τούμπας


                        - 5400 => Νεότερη Νεολιθική Ι
                            Βαλκανικός « Πολιτισμός Vinča »
                                Πρώτα στρώματα κατοίκησης στους Σιταγρούς
                                    Πρώτα ανασκαμμένα στρώματα στο Ντικιλί Τας: σπίτια, κατασκευές, αντικείμενα


                                        - 4800 => Νεότερη Νεολιθική ΙΙ (Χαλκολιθική)
                                            Επικράτηση μιας βαλκανικής πολιτιστικής « κοινής »
                                                Μέγιστη επέκταση του οικισμού  
 
                                                     - 4000 => Εγκατάλειψη της θέσης

- 3300 => Πρώιμη Εποχή Χαλκού Ι

     Επανακατοίκηση της τούμπας  

       Πολλές θέσεις στην περιοχή ιδρύονται ή επανακατοικούνται

- 2700 => Πρώιμη Εποχή Χαλκού ΙΙ

     Επέκταση του οικισμού 

        Ίδρυση της Τροίας

- 2000 => Μέση Εποχή Χαλκού 

    Αγνωστη προς το παρόν στο Ντικιλί Τας

        Οικισμοί Αγίου Μάμαντος και Καστανά στην Κεντρική Μακεδονία

          - 1550 => Ύστερη Εποχή Χαλκού

              Μυκηναϊκός πολιτισμός

                   Ο οικισμός εδραιώνεται στην κορυφή της τούμπας    

                       Οικισμοί Τούμπας, Καστανά και Ασσήρου στην Κεντρική Μακεδονία

                       - 1200 => Καταστροφή μυκηναϊκών ανακτόρων 

                            Τελευταίο προϊστορικό στρώμα κατοίκησης

- 1100 => Γεωμετρική Εποχή

    Πρώτες ελληνικές πόλεις 

  - 750 => Αρχαϊκή Εποχή

  - 680 => Ίδρυση Θάσου από Παρίους αποίκους 

  - 490 / - 480 => Περσικοί Πόλεμοι

  - 480 => Κλασσική Περίοδος 

  - 360 => Ίδρυση Κρηνίδων από Θασίους αποίκους

  - 359 / -336 => Βασιλεία Φιλίππου Β’ της Μακεδονίας

  - 356 => Επανίδρυση των Κρηνίδων από τον Φίλιππο Β’ με το όνομα Φίλιπποι

  - 336 /- 323 => Βασιλεία Μεγάλου Αλεξάνδρου    

  - 323 => Ελληνιστική Περίοδος   

  - 148 => Ρωμαϊκή Εποχή

  - Η Μακεδονία γίνεται Ρωμαϊκή Επαρχία

  -146 / -120 => Κατασκευή της Εγνατίας Οδού

  - 44 => Δολοφονία Ιουλίου Καίσαρα

  - 42 => Μάχη των Φιλίππων 

  Ίδρυση της Ρωμαϊκής αποικίας των Φιλίππων (Colonia victrix Philippensium) από τον Αντώνιο

  - 31 => Επανίδρυση της Ρωμαϊκής αποικίας από τον Οκταβιανό  

  49 => Επίσκεψη Αποστόλου Παύλου στους Φιλίππους : βαπτίζεται η πρώτη Ευρωπαία Χριστιανή, η Λυδία

  1ος αι. => Μνημείο του ρωμαίου αξιωματικού C.Vibius Quartus

  324 => Βυζαντινή Περίοδος 

  324 => Ίδρυση Κωνσταντινούπολης

  5ος/6ος αι. => Ακμή της πόλης των Φιλίππων

 7ος αι. => Μεγάλος σεισμός

   Αρχή της παρακμής των Φιλίππων

     10ος αι. => Κατασκευή πύργου στην κορυφή της τούμπας 

      1096 => Διέλευση σταυροφόρων της Α Σταυροφορίας 

     1387 => Η Μακεδονία καταλαμβάνεται από τους Τούρκους

     1430 => Ο Κυριακός της Αγκώνας επισκέπτεται την περιοχή

     1453 => Αλωση Κωνσταντινούπολης

1453 => Οθωμανική Περίοδος
  Η πεδιάδα της Δράμας μεγάλο αγροτικό κέντρο
   1832 => Ίδρυση του πρώτου Νεοελληνικού κράτους
    1861 => Eπίσκεψη των L. Heuzey-H. Daumet στην περιοχή
     1913 => Προσάρτηση της Μακεδονίας στο Ελληνικό κράτος
       Κατασκευάζεται η εθνική οδός Καβάλας-Δράμας

       1914 => Σύγχρονη Εποχή
        1914 / 1918 => Α’ Παγκόσμιος πόλεμος
         Οι C. Blegen και F. Welch εντοπίζουν τον προϊστορικό οικισμό
          1914 => Πρώτες ανασκαφές στους Φιλίππους από τη Γαλλική Σχολή
           1920 / 1922 => Πρώτη ανασκαφική έρευνα στην τούμπα από τον Renaudin
            1923 => Ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας
             1931 / 1940 => Αποξήρανση των ελών της πεδιάδας Φιλίππων-Δράμας  
              1939 / 1945 => Β’ Παγκόσμιος πόλεμος
               1957 => Δημιουργία του Φεστιβάλ Φιλίππων
                1961 /1975 => 1ο Ερευνητικό αρχαιολογικό πρόγραμμα
                 Μαζικό κύμα μετανάστευσης προς τη Γερμανία
                  1986 /1996 => 2ο Ερευνητικό αρχαιολογικό πρόγραμμα
                   Επιστροφή πολλών μεταναστών, αστικοποίηση
                    1998 => Οι Κρηνίδες έδρα του νέου Δήμου Φιλίππων (± 10 000 κάτοικοι)
                     2008 => 3ο Ερευνητικό αρχαιολογικό πρόγραμμα
                      2010 => Οι Φίλιπποι υπάγονται στον Δήμο Καβάλας (± 90 000 κάτοικοι)

ΜΙΑ ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΘΕΣΗ

Το Ντικιλί Τας είναι μια θέση προϊστορικής κυρίως κατοίκησης, που χρονολογείται στη Νεολιθική εποχή (6400-4000 π.Χ.) και την εποχή του Χαλκού (3000-1100 π.Χ.). 

Έδωσε επίσης λείψανα των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων, ενώ η κορυφή του στέφεται από έναν βυζαντινό πύργο.

Η ονομασία "Ντικιλί Τας", που ανάγεται στην οθωμανική περίοδο και σημαίνει "όρθια πέτρα" στα τούρκικα, αφορά ένα ρωμαϊκό ταφικό μνημείο στημένο κατά μήκος της Εγνατίας οδού (της ρωμαϊκής οδού που συνέδεε την Αδριατική ακτή με το Βυζάντιο), κοντά στην ανατολική είσοδο της αρχαίας πόλης των Φιλίππων και πολύ κοντά στoν προϊστορικό οικισμό.

Η ΤΟΥΜΠΑ ΤΟΥ ΝΤΙΚΙΛΙ ΤΑΣ

Η ίδια η θέση έχει τη μορφή τούμπας. Με έκταση περίπου 45 στρεμμάτων και ύψος 17μ., είναι από τις μεγαλύτερες τούμπες στα Βαλκάνια. Το σημερινό της σχήμα, ωοειδές και ασύμμετρο, έχει προκύψει από τη συσσώρευση των προϊστορικών και ιστορικών λειψάνων, αλλά και από την διάβρωση.

Ο ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΕΣΗΣ

Το ρωμαϊκό μνημείο του Caïus Vibius και η παρακείμενη πηγή που σηματοδοτούν την θέση στην υποχρεωτική πορεία προς την Καβάλα, αναφέρονται από πολλούς περιηγητές, αρχίζοντας από τον Κυριακό της Αγκόνας που πέρασε από την περιοχή μεταξύ 1426 και 1430. 

The first illustrated pottery sherds from Dikili Tash, published by F. WELCH, Annual of the British School at Athens 23 (1918-1919), p. 45, fig. 1.

Η γειτονική τούμπα αναγνωρίστηκε ως προϊστορική θέση στα χρόνια 1917-1918 από τον C. W. Blegen και τον F. B. Welch, οι οποίοι περισυνέλεξαν από την επιφάνεια θραύσματα αγγείων και άλλα αντικείμενα.

ΤΟ ΡΩΜΑΪΚΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΟΥ CAIUS VIBIUS 

Πρόκειται για ένα μονόλιθο 4μ. ύψους που χρονολογείται στον 1ο μ.Χ αιώνα. Σε δυο από τις τέσσερις πλευρές της φέρει αναμνηστική επιγραφή που αναφέρεται στην καριέρα του ρωμαίου αξιωματικού Caïus Vibius Quartus. Δεν είναι αποδεδειγμένο, ωστόσο, ότι καλύπτει όντως τον τάφο του. 

C(aius) Vibius C(aii) f(ilius) 
Cor(nelia) Quartus 
mil(es) leg(ionis) V Macedonic(ae) 
decur(io) alae Scubulor(um) 
praef(ectus) coh(ortis) III Cyreneic(ae) 
trib(unus) leg(ionis) II Augustae 
praef(ectus) [---]

Ο Caius Vibius Quartus, γιος του Γάιου,

από την φυλή Κορνηλία, 
στρατιώτης της πέμπτης Μακεδονικής λεγεώνας,
δεκουρίων της (ιππικής) ίλης των Scubulorum,
διοικητής της τρίτης Κυρηναϊκής κοόρτης,
χιλίαρχος της δεύτερης Αυγούστης λεγεώνας,
διοικητής της ίλης...

Σύμφωνα με τον L. Heuzey,«μια δεισιδαιμονία αποδίδει στην άσπρη σκόνη που λαμβάνεται ξύνοντας το μάρμαρο του Ντικιλί Τας την ιδιότητα του να δίνει γάλα στις λεχώνες: έχει καταφαγωθεί από τα μαχαίρια των χωρικών…· πάνω από το μισό της επιγραφής έχει καταστραφεί με αυτό τον τρόπο ».

Η ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΟ ΝΤΙΚΙΛΙ ΤΑΣ

ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΔΟΚΙΜΑΣΤΙΚΕΣ ΤΟΜΕΣ : L. RENAUDIN (1920-1922)

Οι πρώτες έρευνες στην θέση πραγματοποιήθηκαν το 1920 από τον Louis Renaudin, μέλος τότε της Γαλλικής Σχολής Αθηνών. Ο ίδιος θα σκάψει πάλι το 1921 και το 1922. Αναγνώρισε την ύπαρξη πολλών διαδοχικών στρωμάτων κατοίκησης στο κέντρο της τούμπας. Ανάμεσα στα κινητά ευρήματα που συλλέχτηκαν, τα Νεολιθικά ανθρωπόμορφα και ζωόμορφα ειδώλια αποτέλεσαν αντικείμενο ιδιαίτερης προσοχής. Κοντά στην πηγή εντόπισε δύο ρωμαϊκά «ηρώα», αλλά πρόκειται μάλλον για βάσεις μιας θριαμβικής αψίδας χτισμένης στην ανατολική έξοδο της πόλης των Φιλίππων. Οι εργασίες του παρουσιάστηκαν σε δύο σύντομες αναφορές στο Bulletin de Correspondance Hellénique.

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ (1961-1975)

Από το 1961 ως το 1975, ο Jean Deshayes και ο Δημήτριος Θεοχάρης διεξήγαγαν τις πρώτες συστηματικές ανασκαφές στην θέση, υπό την αιγίδα της Γαλλικής Σχολής Αθηνών και της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας. Κύριος στόχος τους ήταν να καθοριστεί η στρωματογραφική και χρονολογική ακολουθία της Νεολιθικής και της Εποχής του Χαλκού στην περιοχή που παρέμενε ουσιαστικά άγνωστη μέχρι τότε.

Οι ανασκαφές άγγιξαν πολλά σημεία, κοντά στη κορυφή και στις νότιες και ανατολικές πλευρές της τούμπας. Η ελληνική ομάδα, που έσκαψε μόνο δύο χρονιές (1961 et 1967), άνοιξε δυο τομείς στην ανατολική πλευρά, οι οποίοι απέχουν περίπου 20 μέτρα ο ένας από τον άλλο και καλύπτουν συνολική επιφάνεια 300 τ.μ. Η γαλλική ομάδα έκανε περισσότερες αλλά μικρότερες τομές, συνολικής έκτασης 341 τ.μ., ομαδοποιημένες σε τρεις περιοχές: μία στην κορυφή και δύο στα νότια (μέσο και χαμηλότερο τμήμα της πλαγιάς). Πραγματοποίησε συνολικά έξι καμπάνιες (1961, 1967, 1969, 1972, 1974 και 1975).

Καμία τομή δεν έφτασε μέχρι το φυσικό έδαφος, και συνεπώς καμία δεν προσφέρει μια πλήρη στρωματογραφική ακολουθία, αλλά η συσχέτιση των επιμέρους ακολουθιών που λήφθηκαν στους διάφορους τομείς επέτρεψε να καθορίσουμε τη γενική στρωματογραφική διαδοχή : τέσσερις μεγάλες φάσεις εγκατάστασης αποκαλούμενες I ως IV αντιπροσωπεύουν αντίστοιχα την αρχή και το τέλος της Νεότερης Νεολιθικής (φάσεις I-II), την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (φάσεις IIIA-B) και την Ύστερη Εποχή του Χαλκού (φάση IV). Χάρη σε μια μακρά σειρά ραδιοχρονολογήσεων, μία από τις πρώτες στην περιοχή, έγινε δυνατό να προσδιοριστεί η ηλικία και η διάρκεια αυτών των περιόδων, που καλύπτουν πάνω από τέσσερις χιλιάδες χρόνια (περίπου 5400-1100 π.Χ.). Η κορυφή της τούμπας διατηρεί επιπλέον ίχνη μεταγενέστερης εγκατάστασης.

Με τις ανασκαφές αυτές, αποδείχτηκε για πρώτη φορά ότι το τέλος της Νεολιθικής στη Μακεδονία, και κατ’ επέκταση στο μεγαλύτερο τμήμα των Βαλκανίων, προηγείται καθαρά της αρχής της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού στο Αιγαίο. Φάνηκε επίσης ότι η αυτή δεν αρχίζει με τον πρώτο ορίζοντα εγκατάστασης στην Τροία, αλλά υπάρχει ένα ακόμα πιο πρώιμο στάδιο – το αντίστοιχο της φάσης Ντικιλί Τας ΙΙΙΑ – που αντιπροσωπεύει την πραγματική αρχή της εποχής του Χαλκού. Αυτή η ακολουθία επιβεβαιώθηκε λίγο αργότερα και από τις ανασκαφές στους Σιταγρούς (βορειοδυτικά της πεδιάδας της Δράμας) και στο Ezero (Βουλγαρική Θράκη).

Εκτός από την ιστορική συμβολή τους, οι ανασκαφές του Θεοχάρη και του Deshayes έδειξαν τον εξαιρετικό πλούτο της αρχαιολογικής θέσης και την υψηλή ποιότητα των διαφόρων τομέων παραγωγής, ειδικά κατά την Νεολιθική περίοδο (αγγεία, ειδώλια, κοσμήματα, κτλ.). Πολλά σπίτια που είχαν καταστραφεί από πυρκαγιά διατηρούσαν αρχιτεκτονικά στοιχεία στη θέση τους (τοίχους, θερμικές κατασκευές, κτλ).

ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ (1986-1996)

Από το 1986 έως το 1996 πραγματοποιήθηκε ένα δεύτερο ελληνογαλλικό ερευνητικό πρόγραμμα, υπό την αιγίδα της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας και της Γαλλικής Σχολής Αθηνών , και τη διεύθυνση των Χάιδω Κουκούλη-Χρυσανθάκη και René Treuil. Οι έρευνες ενισχύθηκαν οικονομικά από το γαλλικό Υπουργείο Εξωτερικών, καθώς και από το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού (ΙΗ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Καβάλας), από το Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας στη Γαλλία (CNRS) και το Πανεπιστήμιο της Σορβόννης-Παρίσι Ι.

Δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος της στρωματογραφικής ακολουθίας ήταν πλέον γνωστό, οι νέες έρευνες έθεσαν ως κύριο στόχο να αποκαλύψουν σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη έκταση τα οικιστικά στρώματα, έτσι ώστε να μπορέσουν να μελετηθούν καλύτερα οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται, η χωροοργάνωση των διαδοχικών οικισμών, και γενικότερα ο τρόπος ζωής.

Παράλληλα, έγινε προσπάθεια να διερευνηθούν των τυχόν αρχαιότερα στρώματα κατοίκησης μέχρι το φυσικό έδαφος, και να μελετηθεί η εν γένει φυσιογνωμίας της θέσης κατά τη στιγμή της πρώτης ανθρώπινης εγκατάστασης.

Η ελληνική ομάδα συνέχισε τις έρευνες στην ανατολική πλευρά της τούμπας, ανοίγοντας ένα νέο τομέα (VI), επιφάνειας 565 τ.μ., γύρω από έναν από τους παλιούς ανασκαφικούς τομείς του Θεοχάρη όπου είχαν έρθει στο φως καλά διατηρημένα ερείπια της Νεότερης Νεολιθικής ΙΙ και της Πρώιμης Εποχής Χαλκού. Η γαλλική ομάδα εγκαταστάθηκε στη νότια πλαγιά της τούμπας, με ένα νέο τομέα (V) 145 τ.μ., δίπλα στον παλιό τομέα B1 των ανασκαφών του Deshayes, όπου είχαν αποκαλυφθεί διαδοχικά στρώματα κατοίκησης της Νεότερης Νεολιθικής Ι. Η ανασκαφή στους τομείς V και VI αποκάλυψε, για πρώτη φορά στην περιοχή, ένα σημαντικό αριθμό κατοικιών της Νεότερης Νεολιθικής.

Ξαναρχίσε επίσης η ανασκαφή ενός μικρού μέρους του ίδιου του τομέα Β2 (βαθιά τομή στα Δυτικά του τετραγώνου AA 28), που ορίστηκε ως τομέας Ι. Η βάση του ήταν το βαθύτερο σημείο όπου είχε φτάσει η ανασκαφή ως τότε (57,25 μ. από τη θάλασσα) και ως εκ τούτου μπορούσε να χρησιμεύσει ως αφετηρία για την διερεύνηση των παλαιότερων στρωμάτων. Αλλά η ανασκαφή δεν ξεπέρασε τα 56,80 μ., εξαιτίας της στενότητας της τομής: το μοναδικό στρώμα που ανασκάφθηκε χρονολογείται επίσης στη Νεότερη Νεολιθική Ι.

Τέλος, ανοίχτηκε μια νέα στρωματογραφική τομή (τομέας ΙΙ, 14 τ.μ.) στην βάση της νότιας πλευράς. Ούτε κι εδώ εμφανίστηκαν αρχαιότερα στρώματα ― πράγμα που σήμερα θα φαινόταν λογικό υπό το πρίσμα των αποτελεσμάτων της γεωμορφολογικής έρευνας. Διαπιστώθηκε, πράγματι, ότι οι αποθέσεις που βρίσκονται συγκεντρωμένες στην περιφέρεια της τούμπας σχηματίστηκαν κυρίως από τη διάβρωση των ανώτερων στρωμάτων και ότι οι αρχικές διαστάσεις του οικισμού ήταν μικρότερες από τη σημερινή επιφάνεια της τούμπας. Η ανασκαφή αποκάλυψε στο κέντρο και στα Νότια της τομής, που θα μπορούσε να αποτελεί κάποιο όριο του οικισμού.

Μια σειρά από γεωμορφολογικές έρευνες διεξήχθησαν μεταξύ 1986 και 1994. Περιελάμβαναν μικρού μεγέθους τομές με εκσκαφέα στην περιφέρεια της τούμπας (τομείς III και IV), και κανονικές πυρηνοληψίες (καρότα) μέσα και γύρω από την τούμπα. Και τα δύο έδωσαν πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με την μορφή του γεωλογικού υποστρώματος και την εξέλιξη της θέσης.

Μετά από οκτώ ανασκαφικές περιόδους (1986, 1987, 1989, 1991, 1993, 1994, 1995, 1996), οι εργασίες σταμάτησαν στο πλαίσιο της προετοιμασίας για τη δημοσίευση.

Σε πολλές περιπτώσεις, οι μελέτες που πραγματοποιούνταν στο Ντικιλί Τας χρησίμευσαν ως βάση ή ενσωματώθηκαν σε ευρύτερα ερευνητικά προγράμματα, συχνά διεπιστημονικού και διεθνούς χαρακτήρα : πρόγραμμα για τις κατασκευές αποθήκευσης και παρασκευής της τροφής στη Νεολιθική και την Εποχή του Χαλκού στη Βόρεια Ελλάδα (πρόγραμμα ελληνο-γαλλικής δράσης «Πλάτων», ανάμεσα στο Εργαστήριο-UMR 7041 της Nanterre και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 2002-2003)· πρόγραμμα για τη Νεολιθική κεραμική με διακόσμηση μαύρο σε κόκκινο (CNRS-Γαλλική Σχολή Αθηνών, 2000-2004)· πρόγραμμα «Πηλός και φωτιά στο Πρωτοϊστορικό Αιγαίο» (ACI Prosodie του Γαλλικού Υπουργείου Έρευνας, 2004-2007). Τέλος, ένας από τους κύριους άξονες ήταν η μελέτη των διαφόρων υλικών και τεχνικών μέσα από την πειραματική προσέγγιση.

ΤΟ ΤΡΙΤΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ (2008 - )

Από το 2008 έχει ξεκινήσει στο Ντικιλί Τας ένα νέο πρόγραμμα ελληνο-γαλλικών ερευνών, υπό την αιγίδα, όπως και τα δύο προηγούμενα, της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας και της Γαλλικής Σχολής Αθηνών, με επικεφαλείς τους Pascal Darcque, Χάιδω Κουκούλη-Χρυσανθάκη, Δήμητρα Μαλαμίδου και Ζωή Τσιρτσώνη. Χρηματοδοτείται επίσης σε πολυετή βάση από το γαλλικό Υπουργείο Εξωτερικών και Ευρωπαϊκών Υποθέσεων και το Ινστιτούτο Αιγιακής Προϊστορίας ενώ έλαβε ενίσχυση και από το National Geographic Society (πρόγραμμα για το νεολιθικό κρασί με υπεύθυνη την Τάνια Βαλαμώτη) και το γαλλικό Εθνικό Γραφείο Έρευνας (Agence Nationale de la Recherche, πρόγραμμα Βαλκάνια 4000, με υπεύθυνη την Ζ. Τσιρτσώνη). Το Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας της Γαλλίας (CNRS), η ΙΗ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Καβάλας και ο Δήμος Φιλίππων (ως το 2010) συνεχίζουν να υποστηρίζουν τις εργασίες.

Ο γενικός στόχος του νέου προγράμματος είναι να ανασυστήσει το σύνολο της ιστορικής εξέλιξης της θέσης, φωτίζοντας τις χωρο-χρονικές συνέχειες και ασυνέχειες από την πρώτη ανθρώπινη εγκατάσταση ως τη σύγχρονη εποχή.

Τέσσερις ανασκαφικές καμπάνιες (2008, 2010, 2012 και 2013) πραγματοποιήθηκαν μέχρι σήμερα. Οι έρευνες επικεντρώθηκαν σε τρεις τομείς (2, 6 και 7), ενώ πραγματοποιήθηκαν και μια σειρά νέες πυρηνοληψίες (καρότα) μέσα στην τούμπα.

Τα καρότα μας επέτρεψαν να διευκρινίσουμε με ακόμη μεγαλύτερη ακρίβεια τη φυσιογνωμία του υποστρώματος του Πλειστόκαινου και του Ολόκαινου. Οι δε χρονολογήσεις με άνθρακα 14, που πραγματοποιήθηκαν σε επιλεγμένα δείγματα από τα καρότα, τοποθετούν τη χρονολογία της πρώτης ανθρώπινης εγκατάστασης στο β’ μισό της 7ης χιλιετίας π.Χ.

Στον τομέα 2, βρισκόμαστε πολύ κοντά στο Νότιο όριο του οικισμού της Νεότερης Νεολιθικής ΙΙ. Τα ερείπια αυτής της κατοίκησης καλύφθηκαν από διαδοχικά στρώματα προσχώσεων, από τα οποία δυο περιέχουν σημαντικές ποσότητες από πέτρες. Πρόκειται πιθανώς για λείψανα κατασκευών που χρονολογούνται από τα τέλη της Νεολιθικής Εποχής και την αρχή της Εποχής του Χαλκού.

Στο δυτικό τμήμα του τομέα 6, οι εγκαταστάσεις της Πρώιμης Εποχής Χαλκού (3300-3000 π.Χ.), κυρίως αποθηκευτικοί λάκκοι (σιροί), βυθίζονται απευθείας στο στρώμα καταστροφής της Νεότερης Νεολιθικής ΙΙ (4300-4200 π.Χ.). Η λεπτομερειακή ανασκαφή της Οικίας 1 δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί, αλλά έχει ήδη αποκαλύψει ένα σύνολο μεγάλου πλούτου: αρχιτεκτονικά θραύσματα, κινητά ευρήματα, και άφθονα βοτανικά κατάλοιπα, μεταξύ των οποίων σπόρους σταφυλιών.

Τέλος, στον τομέα 7, οι έρευνες κατέδειξαν το χρονολογικό και ιστορικό βάθος της Ύστερης Εποχής του Χαλκού στον οικισμό και έφεραν στο φως τις πρώτες υλικές μαρτυρίες για επαφές με τον μυκηναϊκό κόσμο. Επιβεβαίωσαν ακόμη τους στενούς δεσμούς του Ντικιλί Τας με την γειτονική πόλη των Φιλίππων, από την ίδρυσή της τον 4° αιώνα π.Χ., και μέχρι το τέλος της ιστορίας της μετά την κατάρρευση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

ΜΙΚΡΟΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ

Μια σειρά αναλύσεων σε αρχιτεκτονικά θραύσματα, που έγιναν στο εργαστήριο Géophen στην Caen, επιβεβαίωσε αυτό που υποδείκνυαν ήδη οι μακροσκοπικές παρατηρήσεις και τα πειράματα : την ύπαρξη συγκεκριμένων στρατηγικών γύρω από την λήψη και την χρήση του πηλού χτισίματος, que τόσο σε σχέση με την επιλογή των χωμάτων, όσο και για την προετοιμασία του μείγματος (με καθαρισμό ή προσθήκη προσμίξεων) ή την εκτέλεση των διαφορετικών στοιχείων της κατασκευής. Αποκαλύπτεται έτσι ο σύνθετος χαρακτήρας της αλυσίδας των εργασιών (« chaîne opératoire »), καθώς και μια σχετική τυποποίηση στη διαδικασία του χτισίματος των θερμικών κατασκευών, ήδη από την Νεότερη Νεολιθική. 

ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΚΑΤΑΛΟΙΠΩΝ

Τα οργανικά κατάλοιπα παρουσιάζονται με τη μορφή επιφανειακής κρούστας ή εμποτίζουν τα πορώδη τοιχώματα των κεραμικών. Συνήθως είναι άμορφα. Διατηρημένα σε πολύ μικρές ποσότητες και έντονα αλλοιωμένα, παραπέμπουν σε πολύπλοκα μοριακά μείγματα. Για τον χαρακτηρισμό τους χρησιμοποιούνται μια σειρά από φυσικοχημικές αναλυτικές τεχνικές, όπως η φασματοσκοπία υπερύθρου με μετασχηματισμό Fourier και η χρωματογραφία σε αέρια φάση σε συνδυασμό με φασματομετρία μάζας. Λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιότητες των αναγνωριζόμενων υλικών (υποδόριο ζωικό λίπος, γαλακτοκομικά προϊόντα, φυτικά έλαια, κερί, κόλλες…) μπορεί κανείς να εκφράσει υποθέσεις σχετικά με τη χρήση των αγγείων.

ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΒΟΤΑΝΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ

Η ανασκαφή των προϊστορικών στρωμάτων έφερε στο φως μια σημαντική ποσότητα φυτικών καταλοίπων, όπως κάρβουνα από ξύλα (κορμούς, κλαδιά) που χρησιμοποιήθηκαν ως καύσιμο ή δομικό υλικό, και άλλα μέρη των φυτών, όπως σπόρους, λέπυρα κ.ά. που μεταφέρθηκαν στον οικισμό για τροφή, ζωοτροφή ή άλλες χρήσεις (π.χ. ως φάρμακα, υφαντικές ίνες, καύσιμη και δομική ύλη). Η συλλογή φυτικών καταλοίπων είναι αρκετά συστηματική από το 1989 και μετά, ωστόσο σήμερα εφαρμόζεται πλέον εντατική, και κάποτε πλήρης δειγματοληψία, όπως συμβαίνει στην Οικία 1. Τα κάρβουνα και τα υπόλοιπα κατάλοιπα των φυτών παρέχουν μια πολύτιμη πηγή πληροφόρησης για το περιβάλλον γύρω από τον οικισμό, για τις αγροτικές πρακτικές, τη διατροφή, τη δόμηση (π.χ. φυτά που προστίθενται στον πηλό χτισίματος). Ταυτόχρονα, αυτά τα κατάλοιπα προσφέρουν εξαιρετικό υλικό για χρονολόγηση με άνθρακα 14 : μόνο για τη Νεολιθική περίδο διαθέτουμε μέχρι στιγμής πάνω από 40 χρονολογήσεις από κατάλοιπα αυτού του είδους. Μερικές από τις ραδιοχρονολογήσεις από σπόρους που βρέθηκαν στη θέση τους μέσα στα σπίτια, παρέχουν ακρίβεια ± 20 χρόνων, επιτρέποντας έτσι μια χρονολόγηση της καταστροφής των σπιτιών με ακρίβεια μόλις λίγων δεκαετιών.

Η ανθρακολογική μελέτη αποκαλύπτει τον πλούτο και την ποικιλία στα είδη του δάσους που κάλυπτε τις περιοχές γύρω από τον οικισμό και αποκαλύπτει, μεταξύ άλλων, την εντατική χρήση οπωροφόρων δέντρων (μηλιών, αχλαδιών, δαμασκηνιών, συκιών…) από τους κατοίκους του οικισμού, ήδη από τη Νεολιθική. Η αρχαιοβοτανική μελέτη επιβεβαιώνει ότι τα περισσότερα από αυτά τα δέντρα χρησιμοποιούνταν για τη συγκομιδή των καρπών τους, οι οποίοι θα μπορούσαν να είχαν καταναλωθεί νωποί ή αποξηραμένοι, μόνοι τους ή σε συνδυασμό με άλλα συστατικά. Το κύριο συστατικό των φυτικών τροφίμων της Νεολιθικής και της Εποχής του Χαλκού ήταν τα δημητριακά και τα όσπρια, όπως συμβαίνει σε όλο το Αιγαίο σε αυτές τις περιόδους. Διαφορετικά είδη σιταριού, κριθάρι, φακή, μπιζέλι και ρόβι είναι οι κύριες σοδειές που εντοπίζονται στο Ντικιλί Τας.

Συχνά βρίσκονται ως αμιγείς συγκεντρώσεις , αποθηκευμένες σε αγγεία ή σιρούς μέσα στα σπίτια ή στις εξωτερικές αυλές. Άλλα φυτά που εντοπίζονται ήδη στη Νεολιθική περίοδο και που πρόκειται να γνωρίσουν "ένδοξο μέλλον", είναι το λινάρι και η άμπελος.

ΟΙ ΟΜΑΔΕΣ ΑΝΑΣΚΑΦΗΣ

1961

ελληνική ομάδα : Δημήτριος Θεοχάρης, Μαρία Θεοχάρη, Κατερίνα Ρωμιοπούλου
Αρχαιολόγοι-Φοιτητές :Χάιδω Κουκούλη, Καλλιόπη Νικολαΐδου
Φοιτητές αρχιτεκτονικής : Δέσποινα Αϊβαζόγλου
Τεχνικοί : Αναστάσιος Αγγελίδης, Δημήτριος Δούκας, Νικόλαος Τρικαλιώτης, Παύλος Τζιτζιφάκης, Νικόλαος Χατζούλας

γαλλική ομάδα : Jean Deshayes
Αρχαιολόγοι : Philippe Bruneau, Fernande Ducat, Jean Ducat, Milutin Garasanin, Vladimir Popovic, Claude Vatin
Φοιτητής αρχιτεκτονικής : Ελευθέριος Εμμανουηλίδης

1967

ελληνική ομάδα : Δημήτριος Θεοχάρης, Μαρία Θεοχάρη, Κατερίνα Ρωμιοπούλου
Αρχαιολόγοι : Χάιδω Κουκούλη, Αθανάσιος Τζιαφάλιας
Τεχνικός : Μάρκος Νικολαράκης

γαλλική ομάδα : Jean Deshayes
Αρχαιολόγοι : Jean-Pierre Michaud, Jean-Pierre Olivier, Michel Séfériadès, René Treuil
Αρχιτέκτονας : Jean Blécon
Τεχνικός : R. Moulet
Συντηρητής : G. Faure

1969

γαλλική ομάδα : Jean Deshayes
Αρχαιολόγοι : Serge Cleuziou, Jean-Paul Demoule, L. Demoule, Martine Fourmont, Cl. Herrenschmidt, Cl. Malécot, C. Marmoz, Michel Séfériadès, René Treuil, E. Vergnolle
Αρχιτέκτονας : Jean Blécon
Σχεδιάστρια : Marie-Christine Poussineau
Συντηρητές : G. Faure, S. Maras

1972

γαλλική ομάδα : Jean Deshayes
Αρχαιολόγοι : Rémy Boucharlat, Sylvestre Dupré, Michel Séfériadès, René Treuil
Κεραμολόγος : Liliane Courtois
Αρχιτέκτονας : Jean Blécon
Σχεδιαστής : Βελισσάριος Αναγνωστόπουλος
Συντηρητής : G. Faure

1974
γαλλική ομάδα : Jean Deshayes
Αρχαιολόγοι : Yves Calvet, Michel Séfériadès, Gilles Touchais
Αρχιτέκτονας : Jean Blécon
Σχεδιαστές : J. Chevalier, Βελισσάριος Αναγνωστόπουλος


1975
γαλλική ομάδα : Jean Deshayes
Αρχαιολόγοι : Sylvestre Dupré, Anna Philippa, Gilles Touchais
Σχεδιαστής : Βελισσάριος Αναγνωστόπουλος

1986

Χάιδω Κουκούλη-Χρυσανθάκη, René Treuil
Υπεύθυνοι ανασκαφής : Αλεξάνδρα Χριστοπούλου, Pascal Darcque
Αρχαιολόγοι και φοιτητές : Jean-Paul Demoule, Alexandre Farnoux, Ειρήνη Γαβριλάκη, Μαρία-Ελένη Γεωργιάδου, Λ. Χουδαβερδόγλου, Κατερίνα Ρωμιοπούλου, Κατερίνα Περιστέρη, Josette Renard, Αγγελική Κουκουβού, Δήμητρα Μαλαμίδου, Χριστίνα Μαραγκού, Sylvie Müller, Στρατής Παπαδόπουλος, Τ. Παπανικολάου
Γεωμορφολόγος : Lucien Faugères
Τοπογράφος : Etienne Richard
Σχεδιαστής : Βελισσάριος Αναγνωστόπουλος

1987

Χάιδω Κουκούλη-Χρυσανθάκη, René Treuil
Υπεύθυνοι ανασκαφής : Αλεξάνδρα Χριστοπούλου, Pascal Darcque
Αρχαιολόγοι και φοιτητές : Alexandre Farnoux, Μαρία-Ελένη Γεωργιάδου, Ελένη Γεροντάκου, Βάϊα Οικονομίδου, Λίλιαν Καραλή-Γιαννακοπούλου, Αγγελική Κουκουβού, Γεωργία Κουρτέση-Φιλιππάκη, Δήμητρα Μαλαμίδου, Χριστίνα Μαραγκού, Κατερίνα Περιστέρη, Στρατής Παπαδόπουλος, Όλγα Πολυχρονοπούλου, Josette Renard, Ιφιγένεια Τουρναβίτου
Γεωμορφολόγος : Lucien Faugères
Τοπογράφοι : Etienne Richard, Jean-Philippe Guyon
Σχεδιαστής : Βελισσάριος Αναγνωστόπουλος
Φωτογράφος : Philippe Collet

1989

ελληνική ομάδα : Χάιδω Κουκούλη-Χρυσανθάκη
Υπεύθυνοι ανασκαφής : Αγγελική Κουκουβού, Δήμητρα Μαλαμίδου
Αρχαιολόγοι και φοιτητές : Ελένη Γεροντάκου, Έφη Δουλγέρη, Αναστασία Μιχαηλίδου, Νατάσσα Μπαλτατζή
Σχεδιάστρια : Κυριακή Παπαδοπούλου
Τεχνικοί : Γεώργιος Ανδρεάδης, Βασίλης Ελπασίδης, Μιχάλης Παπαδόπουλος

γαλλική ομάδα :René Treuil, Pascal Darcque
Αρχαιολόγοι και φοιτητές : Jean-François Croz , Cécile Froment , Αλεξάνδρα Καλογήρου, Χριστίνα Μαραγκού, Όλγα Πολυχρονοπούλου, Γεωργία Πουρσούλη , Gilles Touchais, Laurence Rebillard , Ζωή Τσιρτσώνη, Ελευθερία Βλάχου,
Βοτανολόγος : Isabelle Erard-Cerceau
Γεωγράφος : Lucien Faugères
Συντηρητές : Δημήτριος Καρολίδης, Αριστοφάνης Κωνσταντάτος, Πολυτίμη Λουκοπούλου
Σχεδιαστής : Βελισσάριος Αναγνωστόπουλος

1991

γαλλική ομάδα : René Treuil, Pascal Darcque, Josette Renard, Gilles Touchais
Αρχαιολόγοι και φοιτητές :Catherine Besson, Laure Boulineau, Christophe Fernandez, Cécile Froment, Frédéric Herbaut, Désirée Neisius, Laurent Pesqueur, Όλγα Πολυχρονοπούλου, Sophie Pornet, Sandra Prévost, Mathilde Renard, Ζωή Τσιρτσώνη
Αρχαιοβοτανολόγος : George Willcox
Αρχαιοζωολόγος : Daniel Helmer
Συντηρητές : Αριστοφάνης Κωνσταντάτος, Πολυτίμη Λουκοπούλου
Σχεδιαστής : Βελισσάριος Αναγνωστόπουλος

1993

ελληνική ομάδα : Χάιδω Κουκούλη-Χρυσανθάκη
Υπεύθυνη ανασκαφής : Δήμητρα Μαλαμίδου
Αρχαιολόγοι και φοιτητές : Κωνσταντία Αμοιρίδου, Αναστασία Ιωαννίδου, Αλεξάνδρα Πύρσου, Αnne Sandars, Παρασκευή Γιούνη
Σχεδιάστρια : Κυριακή Παπαδοπούλου
Συντηρητής : Παναγιώτης Τζανετάκης
Τεχνικοί : Βασίλης Ελπασίδης, Μιχάλης Παπαδόπουλος

γαλλική ομάδα : René Treuil, Pascal Darcque, Gilles Touchais
Αρχαιολόγοι και φοιτητές : Laure Boulineau, Alain Dandrau, Véronique Frgacic, Cécile Froment, Ιουλία Γαβριηλίδου, Nathalie Godfroi, Frédéric Herbaut, Petrika Lera , Sylvia Martinez, Désirée Neisius, Ελένη Νοδάρου, Lissina Prendi, Sandra Prévost, Ζωή Τσιρτσώνη, Παναγιώτης Βούζας
Γεωμορφολόγος : Rémi Dalongeville
Αρχαιοβοτανολόγος : George Willcox
Παλυνολόγος : Claudine Schutz
Φυτοκοινωνιολόγος : Frédéric Bendali
Συντηρητές : Αριστοφάνης Κωνσταντάτος, Πολυτίμη Λουκοπούλου
Σχεδιαστής : Βελισσάριος Αναγνωστόπουλος

1995
ελληνική ομάδα : Χάιδω Κουκούλη-Χρυσανθάκη
Υπεύθυνη ανασκαφής : Δήμητρα Μαλαμίδου
Αρχαιολόγοι και φοιτητές : Κωνσταντία Αμοιρίδου, Μαρία Γιαννέλου, Ευδοκία Φανερωμένου
Αρχιτέκτονας : Χαράλαμπος Ρωμανίδης
Σχεδιάστρια : Κυριακή Παπαδοπούλου
Συντηρητής : Παναγιώτης Τζανετάκης
Τεχνικοί : Βασίλης Ελπασίδης, Ελένη Τζανετάκη

γαλλική ομάδα : René Treuil, Pascal Darcque, Nathalie Godfroi
Αρχαιολόγοι και φοιτητές : Laure Boulineau, Alain Dandrau, Cécile Froment, Ιουλία Γαβριηλίδου, Sylvia Martinez , Désirée Neisius , Sandra Prévost , Eλίνα Σταματάτου, Ζωή Τσιρτσώνη
Αρχαιοζωολόγος : D. Helmer
Αρχαιοβοτανολόγος : George Willcox
Συντηρητές : Αριστοφάνης Κωνσταντάτος, Βανέσσα Παπαγεωργίου
Σχεδιαστής : Βελισσάριος Αναγνωστόπουλος

1996
ελληνική ομάδα : Χάιδω Κουκούλη-Χρυσανθάκη
Υπεύθυνη ανασκαφής : Δήμητρα Μαλαμίδου
Αρχαιολόγοι : Κωνσταντία Αμοιρίδου, Αρχοντούλα Μαυρίδου, Ν. Τζέλη
Φοιτητές : Bllanca Fayas, Μαρία Καϊάφα, Μαρία Παϊπέτη, Μαρία Ψαρρού
Αρχιτέκτονας : Χαράλαμπος Ρωμανίδης
Σχεδιάστρια : Άννα Κωνσταντάρα
Συντηρητές : Παναγιώτης Τζανετάκης, Δημήτρης Σιαμπανόπουλος

2008

Pascal Darcque,Χάιδω Κουκούλη-Χρυσανθάκη, Δήμητρα Μαλαμίδου, Ζωή Τσιρτσώνη
Υπεύθυνοι ανασκαφής : Cécile Oberweiler, Sandra Prévost-Dermarkar, Τατιάνα Θεοδωροπούλου
Βοτανολόγος : Τάνια Βαλαμώτη
Τοπογράφοι : Frédéric Bernard, Lionel Fadin, Vincent Dargery
Συντονιστής σχεδιαστικής παραγωγής : Frédéric Bourguignon (γραφείο NOVA CELLA)
Σχεδιαστές : Samuel Monnet, Χαράλαμπος Ρωμανίδης
Γεωμορφολόγοι : Cécile Germain-Vallée
Συντηρητές : Παναγιώτης Τζανετάκης, Sophie-Jeanne Vidal
Επιστάτης : Μιχάλης Καραβελίδης
Φωτογράφοι : Christophe Gaston, Maia Pomadère
Αρχαιολόγοι και φοιτητές : Marion Bernard, Céline Choquenet, Ευτυχία Δασκαλοπούλου Nicolas Doutau, Maud Goldscheider, Στάθης Ηλιάδης, Αγγελική Καραθάνου, Γεωργία Κατσίτη, Μαρία-Νίκη Κουτσούκου, Μαρία-Σοφία Μαρινάκη, Frédéric Mercier, Μαρία Παλαιολόγου, Άννα Παναγιώτου, Θωμάς Ράπτης, Τάνια Σιώπη, Nathalie Thomas, Φανή Τόττη, Άννα-Βίλμα Ξυλάκη
Εργάτες : Κυριαζής Αρχοντόγλου, Tafil Bicaco (« Σπύρος »), Βασίλης Γιαννακίδης, Κώστας Καραβασιλιάδης, Γιάννης Κουμρίδης, Στέφανος Λαράκου, Γιώργος Πατσατζής, Σάββας Ράπτης.

2010

Pascal Darcque,Χάιδω Κουκούλη-Χρυσανθάκη, Δήμητρα Μαλαμίδου, Ζωή Τσιρτσώνη
Υπεύθυνοι ανασκαφής : Nicolas Doutau, Μιχάλης Λυχούνας, Μαρία Παλαιολόγου, Sandra Prévost-Dermarkar, Τάνια Σιώπη
Βοτανολόγος : Τάνια Βαλαμώτη
Τοπογράφοι : Lionel Fadin, Simon Budin et Alexandre Masalski
Συντονιστής σχεδιαστικής παραγωγής : Frédéric Bourguignon (γραφείο NOVA CELLA)
Σχεδιαστής : Samuel Monnet
Συντηρήτρια : Marion Bernard
Γεωμορφολόγοι : Cécile Germain-Vallée, Laurent Lespez, Robert Davidson
Επιστάτης : Μιχάλης Καραβελίδης
Αρχαιολόγοι και φοιτητές : Ευγενία Αχειμάστου, Ελευθερία Αλμασίδου, Magali Benet, Anaïs Boucher, Céline Choquenet, Χριστίνα Ευαγγελίδου, Αργύρης Φασούλας, Αγγελική Καραθάνου, Ρία Κιορπέ, Μάρθα Κοκκίδου, Tobias Krapf, Ange Lotodé, Χαρίκλεια Μουρταράκου, Χρύσα Πετρίδου, Ελένη Τελιορίδου, Ευθυμία Τσιολάκη, Ευαγγελία Βλιώρα, César Watroba, Σταύρος Ζαχαριάδης
Εργάτες : Κυριαζής Αρχοντόγλου, Χρήστος Αρναούτογλου, Tafil Bicaco (« Σπύρος »), Βασίλης Καραβασιλειάδης, Στέφανος Λαράκου, Ιορδάνης Μεγγίδης
Κατασκευή ιστοσελίδας : Julien Mahoudeau (agence ALTEARCH-MEDIATION)

2012

Pascal Darcque,Χάιδω Κουκούλη-Χρυσανθάκη, Δήμητρα Μαλαμίδου, Ζωή Τσιρτσώνη
Υπεύθυνοι ανασκαφής : Céline Choquenet, Sandra Prévost-Dermarkar
Βοτανολόγος : Τάνια Βαλαμώτη
Τοπογράφοι : Lionel Fadin, Soufiane Laqbayli, Kévin Guadagnini
Συντονιστής σχεδιαστικής παραγωγής : Frédéric Bourguignon (γραφείο NOVA CELLA)
Σχεδιαστής : Rozenn Douaud, Samuel Monnet, Pauline Ramis
Συντηρήτρια : Marion Bernard, Ελένη Νικολούζου
Γεωμορφολόγοι : Laurent Lespez, Robert Davidson
Επιστάτης : Μιχάλης Καραβελίδης
Αρχαιολόγοι και φοιτητές : Ελευθερία Αλμασίδου, Νεκταρία Μπόλου, Anaïs Boucher, Zoé Cahier-Proust, Aurélien Creuzieux, Χριστίνα Ευαγγελίδου, Sylvain Grosfilley, Κατερίνα Καρατασάκη, Μάρθα Κοκκίδου, Διαλεγμένος Μεγγίδης, Ευδοξία Μιντζαρίδου, Bérengère Pérello, Χρύσα Πετρίδου, Ζίνα Στρατιάδου, Ελένη Τελιορίδου, César Watroba
Εργάτες : Κυριαζής Αρχοντόγλου, Βασίλης Καραβελίδης, Στέφανος Λαράκου, Αρχοντία Μυλωνίδου, Johny Topalli
Κατασκευή ιστοσελίδας : Julien Mahoudeau (γραφείο ALTEARCH-MEDIATION)

2013

Pascal Darcque,Χάιδω Κουκούλη-Χρυσανθάκη, Δήμητρα Μαλαμίδου, Ζωή Τσιρτσώνη
Υπεύθυνοι ανασκαφής : Sandra Prévost-Dermarkar
Βοτανολόγος : Τάνια Βαλαμώτη
Τοπογράφοι : Lionel Fadin, Vincent Depond, Olivier Gannat
Συντονιστής σχεδιαστικής παραγωγής : Frédéric Bourguignon (γραφείο NOVA CELLA)
Σχεδιαστής : Rozenn Douaud, Samuel Monnet
Συντηρήτρια : Marion Bernard, Ολγα Σιμιτσή, Γεωργία Βελιβασάκη
Γεωμορφολόγοι : Laurent Lespez, Robert Davidson, Arthur Glais
Μικρομορφολόγος : Cécile Germain-Vallée
Ειδικός αναλύσεων με φθορισμό ακτίνων X (XRF) : Sariel Shalev
Ειδικός αναλύσεων οργανικών καταλοίπων : Nicolas Garnier
Επιστάτης : Μιχάλης Καραβελίδης
Αρχαιολόγοι και φοιτητές : Anaïs Boucher, Céline Choquenet, Αργύρης Φασούλας, Sylvain Grosfilley, Κατερίνα Καρατασάκη, Μάρθα Κοκκίδου, Μένια Παπαδοπούλου, Clémence Pagnoux, Bérengère Pérello, Χρύσα Πετρίδου, Ελένη Τελιορίδου
Εργάτες : Κυριαζής Αρχοντόγλου, Βασίλης Καραβελίδης, Στέφανος Λαράκου, Αρχοντία Μυλωνίδου
Κατασκευή ιστοσελίδας : Julien Mahoudeau (γραφείο ALTEARCH-MEDIATION)