Κι αυτό γιατί θεωρούσαν ότι οι πρώτοι άνθρωποι δύσκολα έμπαιναν σε πλοία λόγω του φόβου στο νερό… Όμως, οι τελευταίες ανακαλύψεις και δη αυτές στη Νάξο αλλά και σε άλλη νησιά είτε του Ιονίου πελάγους είτε στη Κρήτη αλλάζουν τα δεδομένα. Και αποδεικνύεται ότι οι Νεάντερνταλ κυρίως μπορούσαν να κάνουν ταξίδια, όχι με πλοία όπως τα φανταζόμαστε αλλά με κανό.. Σάββατο 7 Ιανουαρίου, ο συγγραφέας – αρθρογράφος και ιστορικός Γιώργος Λεκάκης ασχολείται με τα ταξίδια αυτά σε άρθρο του στην εφημερίδα Kontra News (**). Τίτλος του άρθρου «Ταξίδευαν με πλοία στο Αιγαίο, εδώ και 260.000 χρόνια!» και υπότιτλος «Αλλά και σε Ζάκυνθο, Λευκάδα, Κεφαλονιά, Παξούς, Κέρκυρα, Κρήτη»…
Και με την άδειά του παραθέτουμε το συγκεκριμένο κείμενο…
« Λεπίδες – αιχμές δοράτων, ένα κλασικού τύπου εργαλείο των Νεάντερταλ, της μουστιαίας περιόδου, βρέθηκαν σε ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο της Στελίδας (ενός λόφου ύψους 118 μ. στο ακρωτήρι Αγ.Προκοπίου της ΒΔ. Νάξου, 3 χλμ. νότια της Χώρας), από μια ομάδα αρχαιολόγων, με επί κεφαλής τον δρ.Tristan Carter (Πανεπ. McMaster). Η περιοχή Στελίδα είναι κρίσιμη για την επίλυση μιας μεγάλης διαμάχης: Εάν οι Νεάντερταλ (και άλλοι, προ αυτών) ήταν ικανοί για θαλάσσια ταξίδια!
Του Γιώργου Λεκάκη(*)
Και με την άδειά του παραθέτουμε το συγκεκριμένο κείμενο…
« Λεπίδες – αιχμές δοράτων, ένα κλασικού τύπου εργαλείο των Νεάντερταλ, της μουστιαίας περιόδου, βρέθηκαν σε ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο της Στελίδας (ενός λόφου ύψους 118 μ. στο ακρωτήρι Αγ.Προκοπίου της ΒΔ. Νάξου, 3 χλμ. νότια της Χώρας), από μια ομάδα αρχαιολόγων, με επί κεφαλής τον δρ.Tristan Carter (Πανεπ. McMaster). Η περιοχή Στελίδα είναι κρίσιμη για την επίλυση μιας μεγάλης διαμάχης: Εάν οι Νεάντερταλ (και άλλοι, προ αυτών) ήταν ικανοί για θαλάσσια ταξίδια!
Του Γιώργου Λεκάκη(*)
Υπήρχε πολύ καιρό η πεποίθηση ότι οι πρωτάνθρωποι, για να αποικίσουν αυτήν την συγκεκριμένη περιοχή στο κυκλαδονήσι, ήταν αγρότες (και μάλιστα από τους πρώτους) που έφθασαν με πλοίο, περίπου 9.000 χρόνια πριν! Αλλά αυτά τα αντικείμενα αποδεικνύουν κάτι πολύ-πολύ διαφορετικό: Ότι αυτό έγινε όχι 9.000 χρόνια πριν, αλλά…250.000 χρόνια πριν!
Ο αρχαιολόγος, Tr. Carter, παρατηρώντας τα εν λόγω αντικείμενα, είπε: «Τα λίθινα εργαλεία που ευρέθησαν στην Στελίδα, δεν μοιάζουν σε τίποτα με τα λίθινα εργαλεία που είχαν παλαιότερα βρεθεί σε “προϊστορικές” θέσεις στα Κυκλαδονήσια»…
Ο αρχαιολόγος, Tr. Carter, παρατηρώντας τα εν λόγω αντικείμενα, είπε: «Τα λίθινα εργαλεία που ευρέθησαν στην Στελίδα, δεν μοιάζουν σε τίποτα με τα λίθινα εργαλεία που είχαν παλαιότερα βρεθεί σε “προϊστορικές” θέσεις στα Κυκλαδονήσια»…
Αυτές οι αιχμές δοράτων αποδεικνύουν ότι οι άνθρωποι έφθασαν στα νησιά του Αιγαίου 260.000 χρόνια πριν – ίσως και ενωρίτερα! Άρα οι πρώτοι άνθρωποι στην Νάξο ήταν Νεάντερταλ, ή Homo-Heidelbergensis, ή Homo-Erectus ή «Αρχάνθρωπος» (τύπου Πετραλώνων). Και αφού οι Κρήτες ήσαν οι πρώτοι που αποίκησαν την Νάξο, ο πλους ήταν Κρήτη – Κυκλάδες (!) και οι μινωίτες είχαν τέτοια τεχνογνωσία 260.000 χρόνια πριν! Αλλά μπορούσαν αυτοί οι πρωτάνθρωποι να φτιάξουν πλοίο και να ταξιδέψουν;
Ποτέ πριν απ’ αυτήν την ανακάλυψη, οι επιστήμονες δεν θεωρούσαν τους Νεάντερταλ… ναυτικούς! Πόσο μάλλον ακόμα πιο «πρωτόγονοι» πληθυσμοί! Τώρα αυτό αναθεωρείται! Ανατρέπεται! Όλα ήταν λάθος! Διότι πλέον Νεάντερταλ, απεδείχθη ότι εχάρασσαν σύμβολα σε σπηλιές, ζωγράφιζαν με χρωστικές ουσίες, κατασκεύαζαν μουσικά όργανα και κοσμήματα, άναβαν ελεγχόμενη φωτιά και μαγείρευαν, έθαβαν εκ προθέσεως τους νεκρούς τους – πρακτικές που όλες, πιστευόταν ότι, ήταν αποκλειστικό χαρακτηριστικό των σύγχρονων ανθρώπων, θέλοντας ο σύγχρονος άνθρωπος να κρατήσει μόνο για την… αφεντιά του το επίθετο… σοφός (Homo Sapiens)…
O κ. Κάρτερ στηρίζεται σε μια μέθοδο που είναι γνωστή ως φωταύγεια. Σε αντίθεση με ραδιοχρονολόγηση, η «οπτικά διεγερμένη φωταύγεια» λειτουργεί σε εξαιρετικά αρχαία ευρήματα. Αλλά παίρνει μήνες για να επεξεργασθεί....
Παρόμοια ευρήματα (κοπίδια, λόγχες, εργαλεία κ.ά.) της ιδίας εποχής, έχουν ευρεθεί και σε άλλα ελληνικά νησιά (Ζάκυνθο, Λευκάδα, Κεφαλονιά, Παξούς, Κέρκυρα) και αποτελούν σαφείς ενδείξεις ότι η προέλευση της ναυτοσύνης στην Μεσόγειο ξεκίνησε πολύ πριν από τον Homo sapiens, από το Αιγαίο και το Ιώνιο πέλαγος (βλ. G. Ferentinos – M. Gkioni – M. Geraga – G. Papatheodorou «Early seafaring activity in the southern Ionian Islands, Mediterranean Sea» στο «Journal of Archaeological Science», 2012).
Το έργο του δρ. Tr. Carter και του Πανεπιστήμιου McMaster ξεκίνησε το 2013, υπό την αιγίδα του Καναδικού Ινστιτούτου στην Ελλάδα.
Η συντριπτική πλειοψηφία των αντικειμένων που βρέθηκαν στην έρευνα του 2013 ήταν πελεκημένες πέτρες, κροκάλες (πέτρινα σφυριά) από σμύριδα (η πρώτη ύλη είναι τοπική στην Νάξο, αν και όχι από αυτό το δυτικό τμήμα του νησιού!), μικρότερες ποσότητες μαρμάρου (πέτρωμα που είναι επίσης γηγενής στο νησί) και κεραμική, αν και εξαιρετικά σπάνια.
Η πηγή πυριτόλιθου στην Στελίδα ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά το 1981 από την Γαλλική Σχολή Αθηνών, υπό την διεύθυνση του R. Treuil, και από τον Μιχ. Σεφεριάδη (1983). Τότε εργαλεία από πυριτόλιθο δεν είχαν ποτέ ξαναβρεθεί πριν σε κυκλαδίτικες ανασκαφές…
Η χρονολόγησή τους στην παλαιολιθική εποχή σκόνταφτε στο ότι υπήρχε εδραιωμένη η πεποίθηση ότι τα μικρονήσια της Μεσογείου δεν είχαν κατοίκηση προ της ύστερης νεολιθικής (5η χιλιετία π.Χ.) – βλ. Cherry, 1981.
Σήμερα γνωρίζουμε ότι αυτό ήταν εσφαλμένο: Ευρήματα της Κάτω/Μέσης Παλαιολιθικής ευρέθησαν στην Μήλο, και της χαμηλότερης Μεσολιθικής στην Κύθνο (9ης χιλιετίας π.Χ.) – βλ. Sampson, et al. 2010.
Από την δεκαετία του 1980 η Στελίδα έχει υποστεί σημαντική… εξέλιξη: Κτίσθηκαν μια σειρά από ιδιωτικές κατοικίες και ξενοδοχειακά συγκροτήματα, που καταπάτησαν τον λόφο και «διατάραξαν» τον αρχαιολογικό χώρο… Το 2002, η ΚΑ’ Εφ.Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων έκανε έρευνα της δυτικής Στελίδας (Ό. Φυλανιώτου), και στις χαμηλότερες ανατολικές και νότιες πλαγιές (Ειρ. Λεγάκη).
Χρονολογία
Στις λεκάνες του Αιγαίου και του Ιονίου το χρονολογικό σύστημα που χρησιμοποιείται για την ταξινόμηση αρχαιολογικών χώρων και τέχνεργων, είναι πολύ όμοια με αυτήν που χρησιμοποιείται σε γειτονικές γεωγραφικές περιοχές στην κεντρική και ανατολική Μεσόγειο, την χερσόνησο των νότιων Βαλκανίων και τη Μικρά Ασία. Οι πολιτιστικές εξελίξεις που είναι μοναδικές στις δύο αυτές συνδεόμενες μεταξύ τους λεκάνες, εννοείται ότι αλλάζουν με διάφορους τρόπους τη συνολική εικόνα. Οι πολιτιστικές εξελίξεις της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής υποδιαιρούνται σε μεγάλες χρονολογικές περιόδους, οι οποίες βασίζονται πρωτίστως στην επικρατούσες λιθοτεχνίες και τους επακόλουθους τρόπους τροφοσυλλογής/παραγωγής. Οι εξελίξεις του ανθρώπινου γένους και οι κλιματικές συνθήκες αποτελούν τους βασικούς παράγοντες αυτών των αλλαγών στην παραγωγή εργαλείων, τη διατροφή και την πολιτισμική πολυπλοκότητα κατά την Ύστερη Παλαιολιθική περίοδο. Στη συνέχεια, η κλιματική αλλαγή και η πολιτιστική πολυπλοκότητα αποτέλεσαν τους καθοριστικούς παράγοντες. Οι κυριότερες υποδιαιρέσεις και η αντίστοιχη διάρκειά τους για την προϊστορική περίοδο είναι:
Παλαιολιθική Εποχή
Mεσολιθική Εποχή
Nεολιθική περίοδος
Εποχή του Χαλκού
Οι χρονολογήσεις που δίδονται παρακάτω για την Παλαιολιθική και τη Μεσολιθική είναι χωρίς βαθμονόμηση. Αυτό σημαίνει ότι δείχνουν ραδιοχρονολόγηση και όχι ημερολογιακή χρονολόγηση. Εκφράζονται με τον προσδιορισμό “προ παρόντος” [ΠΠ=BP=before present]. Ως παρόν συμβατικά θεωρείται το έτος 1950. Στην Πύλη όλες οι άλλες χρονολογίες εκφράζονται είτε π.Χ. είτε μ.Χ.
Η Παλαιολιθική Εποχή υποδιαιρείται ως εξής:
Κατώτερη = περ. 2,5 εκ. – 200.000 π.π.
Μέση = περ. 200.000 – 45.000 π.π.
Ανώτερη = περ. 45.000 – 9500 π.π.
Η Μεσολιθική Εποχή υποδιαιρείται ως εξής:
Κατώτερη = περ. 9500 – 9000 π.π.
Ανώτερη = περ. 9000 – 8000 π.π.
Η Νεολιθική Περίοδος υποδιαιρείται ως εξής:
Πρώιμη = περ. 6000 – 5000 π.Χ.
Mέση = περ. 5000 – 4500 π.Χ.
Ύστερη = περ. 4500 – 4000 π.Χ.
Τελική = περ. 4000 – 3000 π.Χ.
Αυτές οι χρονολογικές διαφοροποιήσεις επιτρέπουν στους προϊστοριολόγους και τους αρχαιολόγους να καθορίσουν μείζονες πολιτιστικές εξελίξεις και να χρονολογήσουν με μεγαλύτερη προσέγγιση το εξεταζόμενο αρχαιολογικό υλικό. Χρησιμοποιούνται διάφορες τεχνικές ραδιοχρονολόγησης για να αποδώσουν «απόλυτη χρονολόγηση» (χωρίς απόκλιση) σε ημερολογιακά χρόνια σε μια αρχαιολογική απόθεση και μερικές φορές και σε ένα τέχνεργο. Για την Εποχή του Χαλκού στο Αιγαίο υπάρχουν τρεις κύριες υποδιαιρέσεις: Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (ΠΕΧ), Mέση Εποχή Χαλκού (MΕΧ), Ύστερη Εποχή του Χαλκού (ΥΕΧ). Εκτός από την κατηγοριοποίηση Πρώιμη/Μέση/Ύστερη εντός του συστήματος της Εποχής του Χαλκού υπάρχουν επιπλέον υποδιαιρέσεις φάσεων για την καθεμιά από αυτές: I/II/III και συχνά υπό-φάσεις A/B/Γ. Αυτές με τη σειρά τους υποδιαιρούνται σε 1 και 2, ή πρώιμη/μέση/ύστερη. Επιπλέον η Αιγαιακή χρονολόγηση διαιρείται σε τρεις γεωγραφικές χρονολογήσεις: «Μινωική» για την Κρήτη, «Ελλαδική» Για τη Νότια Ηπειρωτική Ελλάδα και τα γειτονικά νησιά και «Κυκλαδική» για τα νησιά των Κυκλάδων. Έτσι, ΠM/ΠΚ/ΠΕ; MM/MΚ/MΕ; ΥM/ΥΚ/ΥΕ.
Για λεπτομερέστερη ανάλυση των βασικών χρονολογικών θεμάτων και των τοπικών ορολογιών της προϊστορικής περιόδου βλ. http://www.dartmouth.edu/~prehistory/aegean/?page_id=67
Για την Κυρίως Ελλάδα η Πρώιμη και η Μέση Εποχή του Χαλκού υποδιαιρούνται ως εξής:
Πρωτοελλαδική I, II και III
Η Μεσοελλαδική περίοδος συνήθως δεν έχει υποδιαιρέσεις.
Η Ύστερη Εποχή του Χαλκού στη νότια Ηπειρωτική Ελλάδα ονομάζεται συνήθως Μυκηναϊκή, καθώς και Υστεροελλαδική. Υποδιαιρείται ως εξής:
ΥΕ I
ΥΕ IIA-B
ΥΕ IIIA1-2
LH IIIB1-2
ΥΕ IIIC πρώιμη/μέση/ύστερη
Στην Κρήτη η Εποχή του Χαλκού υποδιαιρείται συνήθως με τον εξής τρόπο:
Πρωτομινωική IA-B
Πρωτομινωική IIA-B
Πρωτομινωική III
Mεσομινωική IA-B
Mεσομινωική IIA-B
Mεσομινωική IIIA-B
Υστερομινωική IA-B
Υστερομινωική II
Υστερομινωική IIIA1-2
Υστερομινωική IIIB
Υστερομινωική IIIΓ
Υπομινωική
Εκτός από - ή παράλληλα με - την τοποθέτηση στην ορολογία της Πρώιμης/Μέσης/Ύστερης Μινωικής περιόδου, επειδή τα ανάκτορα υπήρξαν το μείζον χαρακτηριστικό της Εποχής του Χαλκού στην Κρήτη, και επίσης υπήρχαν διαφορετικές βαθμίδες κοινωνικοπολιτικής πολυπλοκότητας, πολλοί ειδικοί χρησιμοποιούν και τους εξής χρονολογικούς όρους:
Προανακτορική = ΠM IA-MM IA (περ. 3100/3000-1925/1900 π.Χ.)
Παλαιοανακτορική = MM IB–MM IIB (περ. 1925/1900–1750/1720 π.Χ.)
Νεοανακτορική = MM IIIA–ΥM IB (περ. 1750/1720–1490/1470 π.Χ.)
Μονοανακτορική = ΥM II-ΥM IIIA1 (περ. 1490/1470 - 1370 π.Χ.)
Μετανακτορική = ΥM IIIA2-Γ (περ. 1370 – 1075/1050 π.Χ.)
Στα νησιά των Κυκλάδων χρησιμοποιείται το εξής σύστημα:
Πρωτοκυκλαδική I = Ομάδα Γκρότας-Πηλού
Πρωτοκυκλαδική II = Ομάδα Κέρου-Σύρου
Πρωτοκυκλαδική IIIA = Ομάδα Καστριού
Πωροκυκλαδική IIIB = Φάση Φυλακωπής 1
Mεσοκυκλαδική I-III
Υστεροκυκλαδική I-III
Μετά την Εποχή του Χαλκού στο τέλος της πρώτης χιλιετίας π.Χ. οι δύο λεκάνες εισέρχονται σε μια «πρώτο-ιστορική», η οποία είναι, χονδρικά, το αντίστοιχο με την «Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου» σε γειτονικές περιοχές. Ακολουθεί η ιστορική περίοδος που ξεκινά περ. στον 8ο αιώνα π.Χ. Η χρονολόγηση αρχαιολογικών αποθέσων και τέχνεργων από αυτό το σημείο και εξής επιτυγχάνεται με το συνδυασμό τεχνικών υψηλής ακρίβειας σχετικής χρονολόγησης (όπως η εξέλιξη των κεραμικών ρυθμών, των σχημάτων των αγγείων και η εξέλιξη των αρχιτεκτονικών ρυθμών), με ιστορικά γεγονότα, γραπτά κείμενα, επιγραφές και νομίσματα. Αυτές οι δύο πρώτο-ιστορικές περίοδοι υποδιαιρούνται συμβατικά ως εξής:
Πρωτογεωμετρική περίοδος = περ. 1050 – 900 π.Χ.
Γεωμετρική περίοδος = περ. 900 -725/700 π.Χ.
Aρχαϊκή περίοδος = περ. 725/700 – 490 π.Χ.
Κλασική περίοδος = 490 – 323 π.Χ.
Ελληνιστική = 323 – 146 π.Χ.
Ρωμαϊκή αυτοκρατορική περίοδος = 146 π.Χ.– 337 μ.Χ.
Βυζαντινή περίοδος = 337 – 1453 μ.Χ.
Οθωμανική περίοδος = 1453 – 1821 μ.Χ.
Οι προ-Οθωμανικές περίοδοι υποδιαιρούνται συνήθως σε Πρώιμη/ /Mέση/Ύστερη. Στην Ύστερη Βυζαντινή περίοδο και την πρώιμη φάση της Οθωμανικής κατοχής υπάρχουν τοπικές χρονολογήσεις συνδεδεμένες με την κατά τόπους Ενετοκρατία, Φραγκοκρατία ή την κατοχή από τους Γενουάτες.
Στις λεκάνες του Αιγαίου και του Ιονίου το χρονολογικό σύστημα που χρησιμοποιείται για την ταξινόμηση αρχαιολογικών χώρων και τέχνεργων, είναι πολύ όμοια με αυτήν που χρησιμοποιείται σε γειτονικές γεωγραφικές περιοχές στην κεντρική και ανατολική Μεσόγειο, την χερσόνησο των νότιων Βαλκανίων και τη Μικρά Ασία. Οι πολιτιστικές εξελίξεις που είναι μοναδικές στις δύο αυτές συνδεόμενες μεταξύ τους λεκάνες, εννοείται ότι αλλάζουν με διάφορους τρόπους τη συνολική εικόνα. Οι πολιτιστικές εξελίξεις της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής υποδιαιρούνται σε μεγάλες χρονολογικές περιόδους, οι οποίες βασίζονται πρωτίστως στην επικρατούσες λιθοτεχνίες και τους επακόλουθους τρόπους τροφοσυλλογής/παραγωγής. Οι εξελίξεις του ανθρώπινου γένους και οι κλιματικές συνθήκες αποτελούν τους βασικούς παράγοντες αυτών των αλλαγών στην παραγωγή εργαλείων, τη διατροφή και την πολιτισμική πολυπλοκότητα κατά την Ύστερη Παλαιολιθική περίοδο. Στη συνέχεια, η κλιματική αλλαγή και η πολιτιστική πολυπλοκότητα αποτέλεσαν τους καθοριστικούς παράγοντες. Οι κυριότερες υποδιαιρέσεις και η αντίστοιχη διάρκειά τους για την προϊστορική περίοδο είναι:
Παλαιολιθική Εποχή
Mεσολιθική Εποχή
Nεολιθική περίοδος
Εποχή του Χαλκού
Οι χρονολογήσεις που δίδονται παρακάτω για την Παλαιολιθική και τη Μεσολιθική είναι χωρίς βαθμονόμηση. Αυτό σημαίνει ότι δείχνουν ραδιοχρονολόγηση και όχι ημερολογιακή χρονολόγηση. Εκφράζονται με τον προσδιορισμό “προ παρόντος” [ΠΠ=BP=before present]. Ως παρόν συμβατικά θεωρείται το έτος 1950. Στην Πύλη όλες οι άλλες χρονολογίες εκφράζονται είτε π.Χ. είτε μ.Χ.
Η Παλαιολιθική Εποχή υποδιαιρείται ως εξής:
Κατώτερη = περ. 2,5 εκ. – 200.000 π.π.
Μέση = περ. 200.000 – 45.000 π.π.
Ανώτερη = περ. 45.000 – 9500 π.π.
Η Μεσολιθική Εποχή υποδιαιρείται ως εξής:
Κατώτερη = περ. 9500 – 9000 π.π.
Ανώτερη = περ. 9000 – 8000 π.π.
Η Νεολιθική Περίοδος υποδιαιρείται ως εξής:
Πρώιμη = περ. 6000 – 5000 π.Χ.
Mέση = περ. 5000 – 4500 π.Χ.
Ύστερη = περ. 4500 – 4000 π.Χ.
Τελική = περ. 4000 – 3000 π.Χ.
Αυτές οι χρονολογικές διαφοροποιήσεις επιτρέπουν στους προϊστοριολόγους και τους αρχαιολόγους να καθορίσουν μείζονες πολιτιστικές εξελίξεις και να χρονολογήσουν με μεγαλύτερη προσέγγιση το εξεταζόμενο αρχαιολογικό υλικό. Χρησιμοποιούνται διάφορες τεχνικές ραδιοχρονολόγησης για να αποδώσουν «απόλυτη χρονολόγηση» (χωρίς απόκλιση) σε ημερολογιακά χρόνια σε μια αρχαιολογική απόθεση και μερικές φορές και σε ένα τέχνεργο. Για την Εποχή του Χαλκού στο Αιγαίο υπάρχουν τρεις κύριες υποδιαιρέσεις: Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (ΠΕΧ), Mέση Εποχή Χαλκού (MΕΧ), Ύστερη Εποχή του Χαλκού (ΥΕΧ). Εκτός από την κατηγοριοποίηση Πρώιμη/Μέση/Ύστερη εντός του συστήματος της Εποχής του Χαλκού υπάρχουν επιπλέον υποδιαιρέσεις φάσεων για την καθεμιά από αυτές: I/II/III και συχνά υπό-φάσεις A/B/Γ. Αυτές με τη σειρά τους υποδιαιρούνται σε 1 και 2, ή πρώιμη/μέση/ύστερη. Επιπλέον η Αιγαιακή χρονολόγηση διαιρείται σε τρεις γεωγραφικές χρονολογήσεις: «Μινωική» για την Κρήτη, «Ελλαδική» Για τη Νότια Ηπειρωτική Ελλάδα και τα γειτονικά νησιά και «Κυκλαδική» για τα νησιά των Κυκλάδων. Έτσι, ΠM/ΠΚ/ΠΕ; MM/MΚ/MΕ; ΥM/ΥΚ/ΥΕ.
Για λεπτομερέστερη ανάλυση των βασικών χρονολογικών θεμάτων και των τοπικών ορολογιών της προϊστορικής περιόδου βλ. http://www.dartmouth.edu/~prehistory/aegean/?page_id=67
Για την Κυρίως Ελλάδα η Πρώιμη και η Μέση Εποχή του Χαλκού υποδιαιρούνται ως εξής:
Πρωτοελλαδική I, II και III
Η Μεσοελλαδική περίοδος συνήθως δεν έχει υποδιαιρέσεις.
Η Ύστερη Εποχή του Χαλκού στη νότια Ηπειρωτική Ελλάδα ονομάζεται συνήθως Μυκηναϊκή, καθώς και Υστεροελλαδική. Υποδιαιρείται ως εξής:
ΥΕ I
ΥΕ IIA-B
ΥΕ IIIA1-2
LH IIIB1-2
ΥΕ IIIC πρώιμη/μέση/ύστερη
Στην Κρήτη η Εποχή του Χαλκού υποδιαιρείται συνήθως με τον εξής τρόπο:
Πρωτομινωική IA-B
Πρωτομινωική IIA-B
Πρωτομινωική III
Mεσομινωική IA-B
Mεσομινωική IIA-B
Mεσομινωική IIIA-B
Υστερομινωική IA-B
Υστερομινωική II
Υστερομινωική IIIA1-2
Υστερομινωική IIIB
Υστερομινωική IIIΓ
Υπομινωική
Εκτός από - ή παράλληλα με - την τοποθέτηση στην ορολογία της Πρώιμης/Μέσης/Ύστερης Μινωικής περιόδου, επειδή τα ανάκτορα υπήρξαν το μείζον χαρακτηριστικό της Εποχής του Χαλκού στην Κρήτη, και επίσης υπήρχαν διαφορετικές βαθμίδες κοινωνικοπολιτικής πολυπλοκότητας, πολλοί ειδικοί χρησιμοποιούν και τους εξής χρονολογικούς όρους:
Προανακτορική = ΠM IA-MM IA (περ. 3100/3000-1925/1900 π.Χ.)
Παλαιοανακτορική = MM IB–MM IIB (περ. 1925/1900–1750/1720 π.Χ.)
Νεοανακτορική = MM IIIA–ΥM IB (περ. 1750/1720–1490/1470 π.Χ.)
Μονοανακτορική = ΥM II-ΥM IIIA1 (περ. 1490/1470 - 1370 π.Χ.)
Μετανακτορική = ΥM IIIA2-Γ (περ. 1370 – 1075/1050 π.Χ.)
Στα νησιά των Κυκλάδων χρησιμοποιείται το εξής σύστημα:
Πρωτοκυκλαδική I = Ομάδα Γκρότας-Πηλού
Πρωτοκυκλαδική II = Ομάδα Κέρου-Σύρου
Πρωτοκυκλαδική IIIA = Ομάδα Καστριού
Πωροκυκλαδική IIIB = Φάση Φυλακωπής 1
Mεσοκυκλαδική I-III
Υστεροκυκλαδική I-III
Μετά την Εποχή του Χαλκού στο τέλος της πρώτης χιλιετίας π.Χ. οι δύο λεκάνες εισέρχονται σε μια «πρώτο-ιστορική», η οποία είναι, χονδρικά, το αντίστοιχο με την «Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου» σε γειτονικές περιοχές. Ακολουθεί η ιστορική περίοδος που ξεκινά περ. στον 8ο αιώνα π.Χ. Η χρονολόγηση αρχαιολογικών αποθέσων και τέχνεργων από αυτό το σημείο και εξής επιτυγχάνεται με το συνδυασμό τεχνικών υψηλής ακρίβειας σχετικής χρονολόγησης (όπως η εξέλιξη των κεραμικών ρυθμών, των σχημάτων των αγγείων και η εξέλιξη των αρχιτεκτονικών ρυθμών), με ιστορικά γεγονότα, γραπτά κείμενα, επιγραφές και νομίσματα. Αυτές οι δύο πρώτο-ιστορικές περίοδοι υποδιαιρούνται συμβατικά ως εξής:
Πρωτογεωμετρική περίοδος = περ. 1050 – 900 π.Χ.
Γεωμετρική περίοδος = περ. 900 -725/700 π.Χ.
Aρχαϊκή περίοδος = περ. 725/700 – 490 π.Χ.
Κλασική περίοδος = 490 – 323 π.Χ.
Ελληνιστική = 323 – 146 π.Χ.
Ρωμαϊκή αυτοκρατορική περίοδος = 146 π.Χ.– 337 μ.Χ.
Βυζαντινή περίοδος = 337 – 1453 μ.Χ.
Οθωμανική περίοδος = 1453 – 1821 μ.Χ.
Οι προ-Οθωμανικές περίοδοι υποδιαιρούνται συνήθως σε Πρώιμη/ /Mέση/Ύστερη. Στην Ύστερη Βυζαντινή περίοδο και την πρώιμη φάση της Οθωμανικής κατοχής υπάρχουν τοπικές χρονολογήσεις συνδεδεμένες με την κατά τόπους Ενετοκρατία, Φραγκοκρατία ή την κατοχή από τους Γενουάτες.
East meets West: the Middle Pleistocene site of Rodafnidia on Lesvos, Greece
Source/Photography/Bibliography
http://www.ancientencyclopedia.ga
https://www.facebook.com/snaparchaeology
Boleti, A. (2009), L’Exploitation de l’Émeri en Égée et en Méditerranée Orientale a l’Age du Bronze. Unpublished PhD thesis, Université de Paris I.
http://www.ancientencyclopedia.ga
https://www.facebook.com/snaparchaeology
Boleti, A. (2009), L’Exploitation de l’Émeri en Égée et en Méditerranée Orientale a l’Age du Bronze. Unpublished PhD thesis, Université de Paris I.
Séfériadès, M. (1983), ‘Un centre industriel préhistorique dans les Cyclades: Les ateliers de débitage du silex à Stélida (Naxos)’, in G. Rougement (ed.), Les Cyclades: Matériaux Pour une Étude de Géographie Historique, Editions du CNRS, Lyon: 67-73.
Cherry, J. F. (1981), ‘Pattern and process in the earliest colonisation of the Mediterranean islands’, Proceedings of the Prehistoric Society 47: 41-68.
Ferentinos, G., Gkioni, M., Geraga, M. and Papatheodorou, G. (2012), ‘Early seafaring activity in the southern Ionian Islands, Mediterranean Sea’, Journal of Archaeological Science 39: 2167-2176.
Galanidou, N., Cole, J., Illiopoulos, G. and McNabb, J. (2013), ‘East meets West: the Middle Pleistocene site of Rodafnida on Lesvos, Greece’, Antiquity 87(336).
Legaki, E. (2009), ‘H archaiologikh ereyna gia thn Pro-Neolithikh, Neolithikh kai Protokykladikh Naxo ws pronomiakos moxlos anaptykshs’, Naxiaka Grammata 1(2): 6-17.
Sampson, A., Kaczanowksa, M. and Kozlowski, J.K. (2010), The Prehistory of the Island of Kythnos (Cyclades, Greece) and the Mesolithic Settlement at Maroulas. The Polish Academy of Arts and Sciences / The University of the Aegean, Kraków.
http://www.naxospress.gr
http://www.naxospress.gr
Séfériadès, M. (1983), ‘Un centre industriel préhistorique dans les Cyclades: Les ateliers de débitage du silex à Stélida (Naxos)’, in G. Rougement (ed.), Les Cyclades: Matériaux Pour une Étude de Géographie Historique, Editions du CNRS, Lyon: 67-73.
Strasser, T., Panagopoulou, E., Runnels, C., Murray, P., Thompson, N. Karkanes, P., McCoy, F. and Wegmann, K. (2010), ‘Stone Age seafaring in the Mediterranean: evidence from the Plakias region for Lower Palaeolithic and Mesolithic habitation of Crete’, Hesperia 79: 145–190
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου