30.1.17
Treasure of El Carambolo
The Treasure of El Carambolo (Spanish: Tesoro del Carambolo) was found in El Carambolo, Spain, 3 kilometers west of Seville, on 30 September 1958. The discovery of the treasure hoard spurred interest in the Tartessos culture, but recent scholars have debated whether the treasure was a product of local culture or of the Phoenicians.The treasure was found during renovations being made at a pigeon shooting society. It consists of 21 pieces of crafted gold: a necklace with pendants, two bracelets, two ox-hide-shaped pectorals, and 16 plaques that may have made up a necklace or diadem.The jewelry had been buried inside a ceramic vessel. Following the discovery, archaeologist Juan de Mata Carriazo excavated the site. The treasure has been dated to the 8th century BCE, with the exception of the necklace, which is thought to be from 6th century BCE Cyprus. The hoard itself is thought to have been buried in the 6th century BCE.
The original treasure
Herodotus, Histories : These came to Tartessos and became friends with the king of the Tartessians whose name was Arganthonios: he was ruler of the Tartessians for eighty
Herodotus, Histories : of the Tartessians whose name was Arganthonios: he was ruler of the Tartessians for eighty years and lived in all one hundred and twenty.
Herodotus, Histories : these are they who discovered the Adriatic and Tyrsenia and Iberia and Tartessos : and they made voyages not in round ships, but in vessels
Herodotus, Histories : in round ships, but in vessels of fifty oars. These came to Tartessos and became friends with the king of the Tartessians whose name was
Herodotus, Histories : to blow, they passed through the Pillars of Heracles and came to Tartessos, guided by divine providence. Now this trading-place was at that time
Herodotus, Histories : also weasels produced in the silphion, which are very like those of Tartessos . Such are the wild animals which the land of the Libyans
Aristophanes, Frogs : for you; the hundred-headed Hydra shall tear your sides to pieces; the Tartessian Muraena shall fasten itself on your lungs and the Tithrasian Gorgons shall
Aristotelian Corpus, On Marvelous Things Heard : It is said that the first Phoenicians who sailed to Tartessus took away so much silver as cargo, carrying there olive-oil and other
Pseudo Scymnus or Pausanias of Damascus, Circuit of the Earth : it is a two-day sail to that most fortunate trading post called Tartessos, a famous city, with riverborne tin from Keltike and much gold
Pseudo Scymnus or Pausanias of Damascus, Circuit of the Earth : taking a colony from Carthage. The next land, it is said, the Tartessians hold. Then the Iberians, and above these places are the Bebrykes.
Herodotus, Histories : of the Tartessians whose name was Arganthonios: he was ruler of the Tartessians for eighty years and lived in all one hundred and twenty.
Herodotus, Histories : these are they who discovered the Adriatic and Tyrsenia and Iberia and Tartessos : and they made voyages not in round ships, but in vessels
Herodotus, Histories : in round ships, but in vessels of fifty oars. These came to Tartessos and became friends with the king of the Tartessians whose name was
Herodotus, Histories : to blow, they passed through the Pillars of Heracles and came to Tartessos, guided by divine providence. Now this trading-place was at that time
Herodotus, Histories : also weasels produced in the silphion, which are very like those of Tartessos . Such are the wild animals which the land of the Libyans
Aristophanes, Frogs : for you; the hundred-headed Hydra shall tear your sides to pieces; the Tartessian Muraena shall fasten itself on your lungs and the Tithrasian Gorgons shall
Aristotelian Corpus, On Marvelous Things Heard : It is said that the first Phoenicians who sailed to Tartessus took away so much silver as cargo, carrying there olive-oil and other
Pseudo Scymnus or Pausanias of Damascus, Circuit of the Earth : it is a two-day sail to that most fortunate trading post called Tartessos, a famous city, with riverborne tin from Keltike and much gold
Pseudo Scymnus or Pausanias of Damascus, Circuit of the Earth : taking a colony from Carthage. The next land, it is said, the Tartessians hold. Then the Iberians, and above these places are the Bebrykes.
Theater of Termessos
Immediately to the east of the agora lies the theatre. Commanding a view out over the Pamphylian plain, this building is no doubt the most eyecatching in all the Termessos plain. It displays most clearly the features of the Roman theatre, which preserved the Hellenistic period theatre plan. The Hellenistic cavea, or semicircular seating area, is divided in two by a diazoma. Above the diazoma rise eight tiers of seats, below it are sixteen, allowing for a seating capacity of some 4-5,000 spectators. A large arched entrance way connects the cavea with the agora. The southern parados was vaulted in Roman times, the northern has been left in its original open-air state. The stage building exhibits features characteristic of the 2nd century AD. A long narrow room is all that lies behind it. This is connected with the podium where the play took place, by five doors piercing the richly ornamented facade or scaenae frons. Under the stage lie five small rooms where wild animals were kept before being taken into the orchestra for combat.
As in other classical cities, an odeon lies about 100 metres from the theatre. This building, which looks like a small theatre, can be dated to the 1st century BC. It is well preserved all the way to roof level and exhibits the finest quality ashlar masonry. The upper storey is ornamented in the Doric order and coursed with square-cut blocks of stone, while the lower storey is unornamented and pierced by two doors. It is certain that the building was originally roofed, since it received its light from eleven large windows in the east and west walls. Just how this roof, which spanned 25 metres, was housed, has not been determined yet. Because the interior is full of earth and rubble at present, it is not possible to gauge either the building's seating arrangement or its capacity. Seating capacity was probably not larger than 600-700. Amid the rubble, pieces of coloured marble have been unearthed, giving rise to the possibility that the interior walls were decorated with mosaic. It is also possible that this elegant building served as the bouleuterion or council chamber.
Termessos, Turkey
Situated more than 1000m above sea level, the ancient site of Termessos, 30km northwest of Antalya, is one of Turkey’s prime attractions. Its dramatic setting and well-preserved ruins, tumbling from the summit of the mountain and enclosed within a national park – Güllük Dağ Milli Parkı – merit at least an afternoon of exploration.
Despite its close proximity to Lycia, Termessos was actually a Pisidian city, inhabited by the same warlike tribe who settled in the Anatolian Lakeland, around Isparta and Eğirdir, during the first millennium BC. The city’s position, commanding the road from the Mediterranean to the Aegean, enabled Termessians to extract customs dues from traders; a wall across the valley is believed to be the site of their customs post. Later, in 70 BC,
Termessos signed a treaty with Rome, under which their independence was preserved – a fact the Termessians proudly expressed by never including the face or name of a Roman emperor on their coinage. The city must have been abandoned quite early, probably after earthquake damage in 243 AD, and has only been surveyed, never excavated.
Σολύμους δ´ εἶναί φασι τοὺς Καβαλεῖς· τῆς γοῦν Τερμησσέων ἄκρας ὁ ὑπερκείμενος λόφος καλεῖται Σόλυμος, καὶ αὐτοὶ δὲ οἱ Τερμησσεῖς Σόλυμοι καλοῦνται. Πλησίον δ´ ἐστὶ καὶ ὁ Βελλεροφόντου χάραξ καὶ ὁ Πεισάνδρου τάφος τοῦ υἱοῦ {αὐτοῦ} πεσόντος ἐν τῇ πρὸς Σολύμους μάχῃ. Ταῦτα δὲ καὶ τοῖς ὑπὸ τοῦ ποιητοῦ λεγομένοις ὁμολογεῖται· περὶ μὲν γὰρ τοῦ Βελλεροφόντου φησὶν οὕτωςΔεύτερον αὖ Σολύμοισι μαχέσσατο κυδαλίμοισι.περὶ δὲ τοῦ παιδὸς αὐτοῦΠείσανδρον δέ οἱ υἱὸν Ἄρης ἆτος πολέμοιομαρνάμενον Σολύμοισι κατέκτανεν.Ἡ δὲ Τερμησσός ἐστι Πισιδικὴ πόλις ἡ μάλιστα καὶ ἔγγιστα ὑπερκειμένη τῆς Κιβύρας.
- Στράβων
History
The mythical founder of the city is Bellerophon.
What is known of Termessos' history commences principally at the time that Alexander the Great surrounded the city in 333 BC; he likened the city to an eagle's nest and in one of few cases, failed to conquer it. Arrian, one of the ancient historians who dealt with this event and recorded the strategic importance of Termessos, notes that even a small force could easily defend it due to the insurmountable natural barriers surrounding the city.
What is known of Termessos' history commences principally at the time that Alexander the Great surrounded the city in 333 BC; he likened the city to an eagle's nest and in one of few cases, failed to conquer it. Arrian, one of the ancient historians who dealt with this event and recorded the strategic importance of Termessos, notes that even a small force could easily defend it due to the insurmountable natural barriers surrounding the city.
The location of the city at the mountain pass from the Phrygian hinterland to the plains of Pamphylia is described by Arrian, Annals 1,26,6. Alexander wanted to go to Phrygia from Pamphylia, and according to Arrian, the road passed by Termessos. There are other passes much lower and easier to access, so why Alexander chose to ascend the steep Yenice pass is still a matter of dispute. It is even said that his hosts in Perge sent Alexander up the wrong path. Alexander wasted a lot of time and effort trying to force his way through the pass, which had been closed by the Termessians, and so, in anger he turned toward Termessos and surrounded it. Probably because he knew he could not capture the city, Alexander did not undertake an assault, but instead marched north and vented his fury on Sagalassos.
According to Strabo, the inhabitants of Termessos called themselves the Solymi and were a Pisidian people. Their name, as well as that given to the mountain on which they lived, was derived from Solymeus, an Anatolian god who in later times became identified with Zeus, giving rise there to the cult of Zeus Solymeus (Solim in Turkish). This name still exists as a surname in some people in Antalya region, providing evidence to their Solymi heritage. The coins of Termessos often depict this god and give his name.
The historian Diodorus has recorded in full detail another unforgettable incident in the history of Termessos. In 319 BC, after the death of Alexander, one of his generals, Antigonos Monophtalmos, proclaimed himself master of Asia Minor and set out to do battle with his rival Alcetas, whose base of support was Pisidia. His forces were made up of some 40,000 infantry, 7,000 cavalry, and included numerous elephants as well. Unable to vanquish these superior forces, Alcetas and his friends sought refuge in Termessos. The Termessians gave Alcetas their word that they would help him.
At this time, Antigonos came and set up camp in front of the city, seeking delivery of his rival. Not wanting their city to be dragged into disaster for the sake of a Macedonian foreigner, the elders of the city decided to hand Alcetas over to Antigonos. However, the youths of Termessos wanted to keep their word and refused to go along with the plan. The elders sent Antigonos an envoy to inform him of their intent to surrender Alcetas. According to a secret plan to continue the fight, the youth of Termessos managed to leave the city. Learning of his imminent capture and preferring death to being handed over to his enemy, Alcetas killed himself. The elders delivered his corpse to Antigonos. After subjecting the corpse to all manner of abuse for three days, Antigonos departed Pisidia leaving the corpse unburied. The youth, greatly resenting what had happened, recovered Alcetas' corpse, buried it with full honours, and erected a beautiful monument to his memory.
Termessos was obviously not a port city, but its lands stretched south-east all the way to the Gulf of Attaleia (Antalya). Because the city possessed this link to the sea it was taken by the Ptolemies.
An inscription found in the Lycian city of Araxa yields important information about Termessos. According to this inscription, in the 2nd century BC, Termessos was at war for unknown reasons with the league of Lycian cities, and again in 189 BC found itself battling its Pisidian neighbour Isinda. At this same time we find the colony of Termessos Minor being founded 85 km in the south-south-west (Oinoanda) in the 2nd century BC. Termessos entered into friendly relations with Attalos II, king of Pergamon, the better to combat its ancient enemy Selge. Attalos II commemorated this friendship by building a two-storied stoa in Termessos.
The end of Termessos came when its aqueduct was crushed in an earthquake, destroying the water supply to the city. The city was abandoned (year unknown), which helps to explain its remarkable state of preservation today.
Monuments
A thorough exploration of the ancient site can be quite strenuous; steep climbs are necessary to reach many of the key sights. Bring sturdy footwear and lots of water – there’s nowhere to buy supplies beyond the park entrance – and time summer visits to avoid the midday sun. After checking the site map at the car park you’ll need to climb a good fifteen minutes to reach the first remains of any interest. On the way, you pass a number of well-labelled, though mainly inaccessible, ruins, including the aqueduct and cistern high on the cliff face to the left of the path.
The King’s Road and city walls
The second-century AD King’s Road was the main road up to Termessos, close to which the massive lower and upper city walls testify to a substantial defence system. The central part of the city lies beyond the second wall, to the left of the path. Its surviving buildings, formed of square-cut grey stone, are in an excellent state of repair, their walls standing high and retaining their original mouldings. In part, this is due to the inaccessibility of the site; it’s hard to imagine even the most desperate forager coming up here to pillage stone.
The necropolis
Uphill from the Odeon, Termessos’ necropolis holds an incredible number of sarcophagi dating from the first to the third centuries AD. Most are simple structures on a base, though some more elaborate ones were carved from the living rock, with inscriptions and reliefs.
Tomb of Alcatus
Set in a dramatic mountaintop location, the so-called Tomb of Alcatus is widely accepted as the mausoleum of the general, a pretender to the governorship of Pisidia. The tomb itself is cave-like and undistinguished, but the carvings on its facade are remarkable, particularly one depicting a mounted soldier, with a suit of armour, a helmet, a shield and a sword – the armour of a foot soldier – depicted lower down to the right of the figure.
Gymnasium and theatre
While the first building you come to once you pass through Termessos’ mighty walls is the well-preserved gymnasium and bath complex, this is far overshadowed by the nearby theatre. One of the most magnificently situated in Turkey, it’s set on the edge of a steep gorge, with a backdrop of staggered mountains. Greek in style, it had seating space for 4200 spectators, and although some seats are missing, it’s otherwise in an excellent state of preservation.
Gymnasium
At the far end of the open grassy space of the agora, west of the theatre, a Corinthian temple is approached up a broad flight of steps, with a six-metre-square platform. The smaller theatre or Odeon on the far side of the agora was, according to inscriptions, used for horse and foot races, races in armour, and, more frequently, wrestling. The walls of the building rise to almost 10m, surrounded by four temples. Only one – that of Zeus Solymeus, god of war and guardian of the city of Termessos – is in a decent state of repair.
Odeon
Source/Photography/Bibliography
http://www.ehw.gr
Lanckoroński N.P., Städte Pamphyliens und Pisidiens, Wien 1892
Texier C., Asie Mineure, Description Géographique, Historique et Archéologique des Provinces et des Villes de la Chersonnése d’Asie, Paris 1862
Lanckoroński N.P., Städte Pamphyliens und Pisidiens, Wien 1892
Texier C., Asie Mineure, Description Géographique, Historique et Archéologique des Provinces et des Villes de la Chersonnése d’Asie, Paris 1862
Bieber Μ., The History of the Greek and Roman Theatre, Princeton 1961
Ciancio Rossetto P. – Pisani Sartorio G. (eds), Teatri Greci e Romani, alle Origini del Linguaggio
rappresentato, Roma 1994
http://www.turkeytravelplanner.com/
De Bernardi Ferrero D., Teatri classici in Asia Minore II. Città di Pisidia, Licia e Caria, Roma 1969,
Studi di Architettura Antica
https://en.wikipedia.org
De Bernardi Ferrero D., Teatri classici in Asia Minore IV. Deduzioni e proposte, Roma 1974, Studi di
Architettura Antica
Bean G.E., Turkey’s Southern Shore. An Archaeological Guide, London 1979
rappresentato, Roma 1994
http://www.turkeytravelplanner.com/
De Bernardi Ferrero D., Teatri classici in Asia Minore II. Città di Pisidia, Licia e Caria, Roma 1969,
Studi di Architettura Antica
https://en.wikipedia.org
De Bernardi Ferrero D., Teatri classici in Asia Minore IV. Deduzioni e proposte, Roma 1974, Studi di
Architettura Antica
Bean G.E., Turkey’s Southern Shore. An Archaeological Guide, London 1979
1. Η αρχαία πόλη ταυτίστηκε το 1841 από τον Schönborn. H αρχική ταύτιση επιβεβαιώθηκε το 1847 από τους Άγγλους Spratt και Forbes.
2. Για τη μυθοπλασία σχετικά με την πρώιμη ιστορία των Τερμησσέων, βλ. Kosmetatou, E., “Pisidia and the Hellenistic Kings”, AncSoc 28 (1997), σελ. 6. O Σόλυμος σχετίζεται και με την ίδρυση μιας άλλης πισιδικής πόλης, της Αριασσού. Σχετικά με το μύθο και τη λατρεία του Σολύμου, βλ. Kosmetatou, E., “The Hero Solymos on the Coinage of Termessos Major”, SNR 76 (1997), σελ. 50 κ.ε.
3. TAM III.1.103, 127, 135· Στράβ. 13. 630.
4. Ομ., Ιλ. 6. 155-210. Ο Βελλερεφόντης εξεστράτευσε εναντίον των Σολύμων, κοντά στη Λυκία.
5. Είναι ενδεικτικό ότι ο Στράβωνας κάνει σαφή διάκριση μεταξύ της γλώσσας των Σολύμων, της πισιδικής, της ελληνικής και της λυδικής. Βλ. σχετικά, Στράβ. 13. 631. Επιπλέον, παρά το γεγονός ότι η διάλεκτος αυτή εξαφανίστηκε με την πάροδο του χρόνου, φαίνεται πως παρέμειναν σε χρήση τα κύρια ονόματα.
6. Βλ. σχετικά, Αρριαν., Ανάβ. Ι 27.5, 28.1-2.
7. Δεν είναι γνωστό αν οι κάτοικοι της Τερμησσού γνώριζαν τα σχέδια του Μακεδόνα να κατακτήσει ολόκληρη την Πισιδία. Επίσης, παραμένει αδιευκρίνιστο αν βρίσκονταν σε θέση ισχύος προκειμένου να επιβάλουν τους όρους τους στον Αλέξανδρο. Γεγονός παραμένει ότι ο Μακεδόνας σε συνεργασία με τον Αντίγονο φρόντισε για το οδικό δίκτυο της γύρω περιοχής βγάζοντας την Τερμησσό από την προηγούμενη απομόνωσή της.
8. Ο Περδίκκας στο διάστημα 322-320 π.Χ. κατάφερε να αποκτήσει τον έλεγχο της Καππαδοκίας, της Παφλαγονίας, της Πισιδίας και της Ισαυρίας.
9. Βλ. σχετικά Kosmetatou, E., “Pisidia and the Hellenistic Kings”, AncSoc 28 (1997), σελ. 13, σημ. 27.
10. Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον το ότι οι κάτοικοι της Πισιδίας φαίνεται πως υποστήριζαν τα επεκτατικά σχέδια του Περδίκκα.
11. Οι ολοένα αυξανόμενες φιλοδοξίες του Περδίκκα είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία πολλών μετώπων εναντίον του. Με προτροπή του Αντιγόνου δημιουργήθηκε συμμαχία που περιλάμβανε τους Αντίπατρο και Κρατερό. Την ίδια περίοδο, ο Πτολεμαίος Α΄ Σωτήρ της Αιγύπτου στράφηκε εναντίον του Περδίκκα. Ο τελευταίος ηττήθηκε τελικά στην Αίγυπτο και δολοφονήθηκε από ανθρώπους του περιβάλλοντός του. Σχετικά με το σχηματισμό των δύο μετώπων εναντίον του Περδίκκα, βλ. Διόδ. Σ. 18.25.4.
12. Στην πραγματικότητα έπρεπε να ξανακερδίσει την υποστήριξη των εναπομεινάντων υποστηρικτών του Περδίκκα, οι οποίοι φαίνεται πως είχαν ακόμη ισχυρά ερείσματα στην περιοχή.
13. Υπολογίζεται ότι το 319 π.Χ. ο στρατός του έφθανε τους 20.000 άνδρες. Βλ. σχετικά Kosmetatou, E., “Pisidia and the Hellenistic Kings”, AncSoc 28 (1997), σελ. 15, σημ. 35. Από τη δύναμη αυτή, τουλάχιστον 6.000 άνδρες ήταν Πισιδείς μισθοφόροι αφοσιωμένοι στον αρχηγό τους. Αυτοί αποτελούσαν υπολογίσιμη δύναμη, αν αναλογιστεί κανείς ότι επρόκειτο για ικανότατους πολεμιστές, οι οποίοι επιπλέον γνώριζαν καλά την ορεινή και δύσβατη περιοχή τους. Επιπλέον, πρέπει να λάβει κανείς υπόψη και το γεγονός ότι ο Αλκέτας ήταν ένας χαρισματικός ηγέτης με μεγάλη απήχηση κυρίως στους νέους της περιοχής.
14. Είναι ενδεικτικό το ότι οι νέοι παρέμειναν πιστοί στον Αλκέτα. Περισυνέλεξαν το σώμα του που το είχε κακοποιήσει ο Αντίγονος, κατά τρόπο που θυμίζει την ομηρική περιγραφή του επεισοδίου Αχιλλέα-Έκτορα. Κατόπιν του προσέφεραν μεγαλοπρεπή ταφή στην πόλη, με εξαιρετικές τιμές που άρμοζαν σε ήρωα. Μάλιστα κατέστρεψαν και μεγάλο μέρος των εκτάσεων γύρω από την Τερμησσό προκειμένου να εξαναγκάσουν τον Αντίγονο να αποσυρθεί προς τη Φρυγία στα βόρεια. Βλ. σχετικά, Διόδ. Σ. 18.46.1. Οι πηγές πάντως δεν αποσαφηνίζουν τη μετέπειτα στάση των υποστηρικτών του Αλκέτα. Πιθανώς απείλησαν την πόλη τους με εμφύλιο για να εκδικηθούν την προδοσία που είχε γίνει στον αρχηγό τους. Τελικά, η απόφασή τους να εγκαταλείψουν την Τερμησσό και να καταφύγουν στα ορεινά αποδεικνύει ότι όχι μόνο δεν είχαν ισχυρά ερείσματα στην πόλη, αλλά και ότι ίσως μια μερίδα νέων υποστήριξε εξαρχής την απόφαση των πρεσβύτερων να παραδώσουν τον Αλκέτα.
15. Από όλες τις πόλεις της Πισιδίας μόνο η Σέλγη, που έκοβε νόμισμα ήδη από τον 5ο αιώνα π.Χ., δεν ακολούθησε το νέο σταθμητικό κανόνα και διατήρησε τους παραδοσιακούς τύπους της Πισιδίας στον περσικό σταθμητικό κανόνα.
16. Η εξέλιξη αυτή δε φαίνεται να είχε ιδιαίτερες επιπτώσεις στις βόρειες πισιδικές πόλεις, οι οποίες διατήρησαν την παραδοσιακή τους αυτοδιάθεση αν όχι αυτονομία. Έτσι εξηγείται και η έλλειψη κάθε απόπειρας αντίστασης, παρακώλυσης των επικοινωνιών ή του εμπορίου. Επιπλέον, σταμάτησε και η νομισματική δραστηριότητα στην περιοχή, με εξαίρεση τη Σέλγη. Η πληροφορία πάντως ότι επί Πτολεμαίου Β΄ Φιλάδελφου (283-246 π.Χ.), αν όχι νωρίτερα, η Αίγυπτος είχε υπό τον έλεγχό της τους κατοίκους της Λυκίας, της Παμφυλίας και όλης της Πισιδίας δεν είναι ακριβής. Δεν υπάρχει παρ' όλα αυτά αμφιβολία για το ενδιαφέρον των Πτολεμαίων για την περιοχή, το οποίο εκδηλώθηκε με την ίδρυση δύο αποικιών, της Πτολεμαΐδος κοντά στην Κίβυρα και της Αρσινόης στα ανατολικά.
17. Μια τιμητική επιγραφή του 281/280 π.Χ. για τον Μακεδόνα «Παμφυλίαρχο» Φίλιππο, γιο του Αλεξάνδρου, μας πληροφορεί ότι τότε, επί Πτολεμαίου Φιλάδελφου, η πόλη βρισκόταν υπό την κυριαρχία της Αιγύπτου, υπαγόμενη διοικητικά στην Παμφυλία. Βλ. σχετικά Kosmetatou, E., “Pisidia and the Hellenistic Kings”, AncSoc 28 (1997), σελ. 19, σημ. 51. Επιπλέον, άλλες επιγραφικές μαρτυρίες πιστοποιούν ότι η Πισιδία αποτέλεσε στα χρόνια αυτά πηγή που τροφοδοτούσε με μισθοφόρους τον πτολεμαϊκό στρατό.
18. Λίβ. 38.15.
19. SEG XVIII 570.
20. Έχει διατυπωθεί και η υπόθεση ότι η δωρεά αυτή εντάσσεται στο πλαίσιο της προσπάθειας του βασιλιά να υποβαθμίσει την ισχυρή Σέλγη ενισχύοντας την αστική και οικονομική ανάπτυξη της αντιπάλου της Τερμησσού. Εξάλλου, η δυναστική προπαγάνδα ήταν σύνηθες μέσο που χρησιμοποιούσαν οι Ατταλίδες για να επιβάλουν τον έλεγχο σε συμμάχους ή υποτελείς πόλεις.
21. Η Αττάλεια εξελίχθηκε σταδιακά σε ακμάζον εμπορικό κέντρο.
22. Στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύονται καλύτερα και οι αμυντικές κατασκευές στα σύνορα της επικράτειας της Τερμησσού επί Αττάλου Β΄. Πιθανολογείται ότι αποτελούσαν ένα είδος εμπροσθοφυλακής της Περγάμου, με στόχο να ανακοπεί πιθανή επίθεση εκ μέρους της ισχυρής Τερμησσού. Βλ. σχετικά Winter, F.E., “Notes on Military Architecture in the Termessos Region”, AJA 70 (1966), σελ. 127-137. Θεωρείται επιπλέον πιθανό ότι ειδικά το δυτικό τμήμα της επικράτειας της Τερμησσού θα αποτελούσε μονίμως μήλον της έριδος μεταξύ της πόλης και άλλων που εποφθαλμιούσαν τα εδάφη αυτά.
23. ΤΑΜ ΙΙΙ.1.2.
24. Έχει υποτεθεί ότι τα δημόσια πράγματα της πόλης τα διαχειρίζονταν οι 12 πρώτοι στη λίστα των βουλευτών, οι πρόβουλοι, υπό τις εντολές του ανώτατου άρχοντα της πόλης, του αρχιπρόβουλου. Η δομή αυτή ίσως διατηρήθηκε και στην Αυτοκρατορική περίοδο.
25. CIL I2, αρ. 589.
26. Για μια συζήτηση σχετικά με το νόμο αυτό βλ. Sherwin-White, A.N., “Rome, Pamphylia and Cilicia, 133-70 B.C.”, JRS 66 (1976), σελ. 11-14.
27. Είναι πιθανό ότι η μεταβολή αυτή οδήγησε και σε αλλαγή του ονόματος της πόλης σε Ευδοκία.
28. Θεωρείται επίσης πιθανό ότι ο ήρωας αποτελούσε δημοφιλή τύπο στην πλαστική της πόλης, δείγματα της οποίας δεν έχουν διασωθεί.
29. Είναι ενδεικτικό ότι σε επιγραφές του 2ου και 3ου αιώνα μ.Χ. η επικράτεια της Τερμησσού χαρακτηρίζεται ως «πάτρη Σολυμηίς», οι κάτοικοι ως Σόλυμοι, ενώ τουλάχιστον ένας από τους πρυτάνεις της πόλης καθώς και ένας «Παμφυλίαρχος» φέρουν το όνομα «Σολύμιος». Βλ. σχετικά ΤΑΜ ΙΙΙ, αρ. 18, 103, 127-128.
30. Ο Δίας λατρευόταν και ως Ελευθερεύς, ως Αδριανός-Ζεύς Ολύμπιος, ή μαζί με τη Διώνη. Σχετικά με τη θρησκευτική ζωή στην Τερμησσό, βλ. Kosmetatou, E., “The Hero Solymos on the Coinage of Termessos Major”, SNR 76 (1997), σελ. 52 κ.ε.
31. Είναι πιθανό ότι ο τίτλος είχε χρονικό περιορισμό κατά το 2ο και 1ο αιώνα π.Χ., ενώ από τον 1ο αιώνα μ.Χ. και εξής το αξίωμα του ιερέα έγινε ισόβιο.
32. Ελάχιστες είναι οι υπάρχουσες πληροφορίες για τους αγώνες αυτούς. Πιθανώς θεσμοθετήθηκαν κατά το 2ο αιώνα μ.Χ. μαζί με άλλους και με την πάροδο του χρόνου έγιναν μία από τις σημαντικότερες δημόσιες εκδηλώσεις της πόλης. Την ευθύνη της χρηματοδότησής τους την επωμίζονταν κατά το ήμισυ εύποροι πολίτες.
33. Οι δύο πόλεις διαθέτουν οχυρώσεις που ανάγονται στην Ελληνιστική περίοδο, αγορά που περιβαλλόταν από στοά με καταστήματα και ναούς αφιερωμένους στον Δία και την Άρτεμη, καθώς και από ένα μεγάλο βουλευτήριο.
34. Η ελληνιστική τοιχοποιία είναι ιδιαίτερα ευδιάκριτη κυρίως κοντά στη βόρεια πύλη. Πιθανότατα τα σημεία αυτά οικοδομήθηκαν κατά το 2ο αιώνα π.Χ. Σύμφωνα με άλλη υπόθεση, πρέπει να χρονολογηθούν στα χρόνια πριν από τον Αλέξανδρο. Βλ. σχετικά Mitchell, S., “The Hellenization of Pisidia”, MedA 4 (1991), σελ. 129, σημ. 41.
35. Η στοά ταυτίζεται με αναθηματική επιγραφή. Για σχετική βιβλιογραφία βλ. Coulton, J.J., The Architectural Development of the Greek Stoa (1976), σελ. 287-288, εικ. 113, και Seddon, L.R., The Agora Stoas at Assos, Aigai and Termessos. Examples of the Political Faction of Attalid Architectural Patronage (Diss. University of California 1987).
36. Η σκηνή είναι απλή, επιμήκης, με 5 θύρες και κατασκευάστηκε τον ύστερο 2ο αιώνα μ.Χ. Οι πάροδοι ήταν υπαίθριες κατά την ελληνική παράδοση, ενώ η νότια αντικαταστάθηκε αργότερα από μια στεγασμένη δίοδο κατά τη ρωμαϊκή συνήθεια. Το κοίλο είναι μεγαλύτερο από ημικύκλιο, με 24 σειρές καθισμάτων που χωρίζονται από 6 κλίμακες.
37. Οι τοίχοι του Βουλευτηρίου σώζονται σήμερα σε ύψος 10 μ. Ο εσωτερικός χώρος ήταν 24,5x24,5μ., προσιτός από τρεις εισόδους.
38. Η ανάμειξη των αρχιτεκτονικών ρυθμών ήταν συνήθης στην αρχιτεκτονική του 2ου αιώνα π.Χ. στη Μικρά Ασία.
39. Είναι απορίας άξιον πώς κατάφεραν να στεγάσουν τον τεράστιο αυτό χώρο, που το άνοιγμά του θα πρέπει να έφτανε τα 25 μ. Είναι επίσης ενδιαφέρον το ότι οι θέσεις του είχαν διαμορφωθεί με τέτοιον τρόπο ώστε να σχηματίζουν τμήμα κύκλου.
40. Έχει διατυπωθεί η υπόθεση ότι τα ανάγλυφα αυτά αποτελούσαν τμήμα μιας ευρύτερης θεματικής ενότητας με θέμα την τραγωδία του Ευριπίδη Ιφιγένεια εν Αυλίδι. Είναι φτιαγμένα από ντόπιο ασβεστόλιθο. Χρονολογούνται στο 2ο αιώνα π.Χ. και είναι πιθανότατα έργο ντόπιων καλλιτεχνών που μαθήτευσαν στην Πέργαμο.
41. Στο ένα από αυτά, ο Απόλλων και ο Δίας αγωνίζονται εναντίον των Γιγάντων, που αναπαριστάνονται με πόδια ερπετού. Στα υπόλοιπα, ο Απόλλων παλεύει με φίδια.
42. Βλ. σχετικά Pekridou A., “Das Alketas-Grab in Termessos”, IstMitt Beiheft 32 (Tübingen 1986).
43. Η μορφή και η διακόσμηση του μνημείου υποδηλώνουν επιρροές τόσο από τη λυκιακή τέχνη όσο και από την ελληνική.
Τερμησσός, Τουρκία
Σολύμους δ´ εἶναί φασι τοὺς Καβαλεῖς· τῆς γοῦν Τερμησσέων ἄκρας ὁ ὑπερκείμενος λόφος καλεῖται Σόλυμος, καὶ αὐτοὶ δὲ οἱ Τερμησσεῖς Σόλυμοι καλοῦνται. Πλησίον δ´ ἐστὶ καὶ ὁ Βελλεροφόντου χάραξ καὶ ὁ Πεισάνδρου τάφος τοῦ υἱοῦ {αὐτοῦ} πεσόντος ἐν τῇ πρὸς Σολύμους μάχῃ. Ταῦτα δὲ καὶ τοῖς ὑπὸ τοῦ ποιητοῦ λεγομένοις ὁμολογεῖται· περὶ μὲν γὰρ τοῦ Βελλεροφόντου φησὶν οὕτωςΔεύτερον αὖ Σολύμοισι μαχέσσατο κυδαλίμοισι.περὶ δὲ τοῦ παιδὸς αὐτοῦΠείσανδρον δέ οἱ υἱὸν Ἄρης ἆτος πολέμοιομαρνάμενον Σολύμοισι κατέκτανεν.Ἡ δὲ Τερμησσός ἐστι Πισιδικὴ πόλις ἡ μάλιστα καὶ ἔγγιστα ὑπερκειμένη τῆς Κιβύρας.- Στράβων
Περίπου 34 χιλιόμετρα βορειοδυτικά από την Αττάλεια απέχει η αρχαία πόλη της Τερμησσού, σκαρφαλωμένη ως αετοφωλιά στο όρος Σόλυμνος (σήμερα Güllük Daği, 1.665 μ. υψόμετρο), που αποτελεί τμήμα της οροσειράς του Ταύρου. Της οροσειράς που διαμορφώνει και χαρακτηρίζει τη γεωμορφολογία όλης της νότιας Τουρκίας, του μεγάλου φυσικού εμποδίου που δυσχεραίνει την επικοινωνία ανάμεσα στη μικρασιατική ενδοχώρα, την «εντός του Ταύρου Ασία» σύμφωνα με τον Στράβωνα, και την παραλιακή αλλά ορεινή ζώνη, την «εκτός του Ταύρου Ασία».
Πολλές κώμες ενώθηκαν σέ πόλεις όπως η Μείζων Τερμησσός κι ή πολιτεία τών Σολύμων, ενώ όλες σχεδόν οι πόλεις περηφανεύονταν για τήν απώτατη ελληνική
Η Μείζων Τερμησσός ήταν μία από τις ισχυρότερες πόλεις της Πισιδίας κατά την Αρχαιότητα. Έχει ταυτιστεί με τα ερείπια ενός αρχαίου οικισμού που βρίσκεται σε ορεινή δασώδη περιοχή πλούσια σε πανίδα, στο Güllük Dağ, το αρχαίο όρος Σόλυμος. Η δύσκολα προσβάσιμη αυτή θέση βρίσκεται κοντά στο σύγχρονο χωριό Güllük, σε υψόμετρο 1.000 μ. περίπου, 35 χλμ ΒΔ της Αττάλειας.1
Ιστορία
Η πρώιμη ιστορία της Τερμησσού ανάγεται στη σφαίρα του μύθου. Σύμφωνα με την παράδοση, μυθικός πρόγονος των πρώτων κατοίκων ήταν ο Σόλυμος, από τον οποίο πήρε το όνομά του το βουνό που γειτονεύει με την πόλη.2 Οι Τερμησσείς θεωρούσαν τους εαυτούς τους απογόνους των ομηρικών Σολύμων3 και συνέδεαν την ίδρυση της πόλης τους με τον μυθικό ήρωα Βελλεροφόντη.4 Σε αντίθεση με τις άλλες πόλεις της Πισιδίας όπου ήταν σε χρήση η πισιδική διάλεκτος, οι κάτοικοι της Τερμησσού μιλούσαν αρχικά τη σολυμική,5 πιθανότατα ένα αμιγώς τοπικό ιδίωμα, το οποίο όμως εξαφανίστηκε με την πάροδο του χρόνου. Ήδη κατά την Ελληνιστική περίοδο οι δημόσιες επιγραφές της πόλης είναι ελληνικές, στοιχείο που αποδεικνύει το μεγάλο βαθμό του εξελληνισμού που είχε συντελεστεί.
Οι αρχαίες πηγές παραδίδουν ότι οι Πισιδείς ήταν άνθρωποι πολεμοχαρείς και «βάρβαροι». Οι πολεμικές περιπέτειες στις οποίες ενεπλάκη η Τερμησσός κατά την Αρχαιότητα αποδεικνύουν ότι πάγια επιδίωξη των κατοίκων της ήταν η διατήρηση της ανεξαρτησίας τους. Επιπλέον, το γεγονός ότι, παρά τις διαδοχικές αλλαγές στους συσχετισμούς των δυνάμεων που δρούσαν στην Πισιδία, η πόλη κατόρθωσε να διατηρήσει μεγάλο βαθμό αυτονομίας μέχρι την Ύστερη Αυτοκρατορική περίοδο υποδηλώνει ότι οι Τερμησσείς εκτός από υψηλό φρόνημα διέθεταν και τα μέσα να επιβάλουν τις αξιώσεις τους στους εκάστοτε κρατούντες.
Η Τερμησσός εμφανίζεται στο ιστορικό προσκήνιο το 334/333 π.Χ., σε σχέση με τη δράση του Αλεξάνδρου στη νοτιοανατολική Μικρά Ασία. Η πόλη ανήκε εδαφικά στη σατραπεία της Μεγάλης Φρυγίας και βρισκόταν υπό τον έλεγχο του Αντιγόνου Α΄ του Μονόφθαλμου. Αυτός ακολούθησε γενικά μετριοπαθή στάση απέναντι στους κατοίκους της Πισιδίας, σεβόμενος τον παραδοσιακά ανεξάρτητο χαρακτήρα τους. Στόχος του ήταν η διατήρηση της ειρήνης μέσω ενός χαλαρού διοικητικού ελέγχου, χωρίς άσκοπες πολεμικές επιχειρήσεις. Επιπλέον, η Πισιδία βρισκόταν σε ιδιαίτερη στρατηγική θέση, στο δρόμο που οδηγούσε από τη Βιθυνία στα λιμάνια της Παμφυλίας μέσω των Σάρδεων και της Τερμησσού. Η τελευταία αυτή παράμετρος θα έπαιξε αναμφισβήτητα σημαντικό ρόλο στη στάση του ίδιου του Αλεξάνδρου απέναντι στην Τερμησσό. Πιο συγκεκριμένα, όταν ο Μακεδόνας βρέθηκε στην περιοχή με σκοπό να εξασφαλίσει τον έλεγχο των δρόμων που οδηγούσαν στη Φρυγία, επέλεξε να μην ανοίξει πολεμικό μέτωπο με την ισχυρή και πάντοτε ετοιμοπόλεμη πόλη, την οποία αποκάλεσε χαρακτηριστικά «γερακοφωλιά», αλλά να επιτεθεί στη γειτονική της Σέλγη. Η επιλογή του αυτή θα προκάλεσε αναμφισβήτητα μεγάλη εντύπωση στους συγχρόνους του, ενώ ο απόηχός της διασώζεται στα σχετικά σχόλια των αρχαίων πηγών.6 Θεωρείται αρκετά πιθανό ότι οι Μακεδόνες συνήψαν στη συνέχεια και ειδική συμφωνία με την Τερμησσό. Αυτό τουλάχιστον υποδηλώνει η μετέπειτα στάση της πόλης, η οποία επέδειξε αξιοσημείωτο πνεύμα συνεργασίας προς τη νέα εξουσία. Ο ρόλος της άλλωστε ήταν ζωτικός για τη διατήρηση της σταθερότητας στην περιοχή και την ομαλή διεξαγωγή των συγκοινωνιών. Σε αντάλλαγμα, η Τερμησσός εξασφάλιζε σχετική αυτονομία, αφού σύμφωνα με όλα τα στοιχεία οι Μακεδόνες δε φαίνεται να επενέβησαν στα εσωτερικά της ζητήματα.7
Μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου, ο Αντίγονος άρχισε να χάνει σταδιακά τον έλεγχο στην περιοχή της δικαιοδοσίας του, προς όφελος του στρατηγού Περδίκκα.8 Αυτός επέλεξε για βάση του την Πισιδία και εγκατέστησε το νεότερο αδελφό του Αλκέτα στην Τερμησσό, συνεπικουρούμενο από μισθοφορικό στρατό που τον αποτελούσαν κάτοικοι της περιοχής.9
Η δημιουργία συνασπισμού εναντίον του Περδίκκα από τους Διαδόχους αποτέλεσε τελικά τροχοπέδη για τις φιλοδοξίες του.10 Οι εξελίξεις αυτές11 τον ανάγκασαν να αφήσει την Πισιδία στη δικαιοδοσία του αδελφού του Αλκέτα και ο ίδιος επικεντρώθηκε στα μέτωπα που είχαν δημιουργηθεί εναντίον του. Παράλληλα, ένας διακανονισμός μεταξύ των Διαδόχων αποκατέστησε έστω και κατ’ όνομα τον Αντίγονο στη Μεγάλη Φρυγία.12
Ο Αλκέτας έκανε κάθε δυνατή προσπάθεια προκειμένου να διατηρήσει τον έλεγχο στα εδάφη του.13 Τελικά δεν κατάφερε να αποφύγει τη σύγκρουση με τον Αντίγονο στην Πισιδία, στην επικράτεια της Κρητόπολης.
Ο Αλκέτας ηττήθηκε και, καταδιωκόμενος από τον αντίπαλό του, κατέφυγε στην Τερμησσό το 319 π.Χ. Ο Αντίγονος απαίτησε την άμεση παράδοσή του από τις αρχές. Στο συμβούλιο που ακολούθησε υπήρξε διχογνωμία, αφού οι πρεσβύτεροι υπέδειξαν ότι έπρεπε να τον παραδώσουν στις ισχυρές δυνάμεις του Αντιγόνου που είχαν δημιουργήσει κλοιό γύρω από την πόλη. Η κοινή λογική άλλωστε υπεδείκνυε ότι δεν ήταν προς το συμφέρον τους η εμπλοκή στις διαμάχες των Διαδόχων, στο βαθμό μάλιστα που δεν κινδύνευε η ανεξαρτησία της πόλης τους. Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον από την άλλη το ότι οι νέοι της Τερμησσού παρέμειναν πιστοί στον Αλκέτα, μια στάση που τήρησαν μέχρι το τέλος της περιπέτειας αυτής. Το ζήτημα διευθετήθηκε τελικά ύστερα από δολοπλοκία των πρεσβύτερων, οι οποίοι κατάφεραν με τέχνασμα να απομακρύνουν τους νέους από την πόλη. Ο Αλκέτας βρέθηκε απομονωμένος και προτίμησε να αυτοκτονήσει προκειμένου να μην παραδοθεί στους αντιπάλους του.14 Έτσι, η Πισιδία πέρασε και ουσιαστικά πλέον στον Αντίγονο, ο οποίος προσπάθησε να αποκαταστήσει τη σταθερότητα στην Πισιδία και να εντάξει στον ενιαίο νομισματικό κανόνα του Αλεξάνδρου τουλάχιστον ένα τμήμα της.15 Για το λόγο αυτόν δημιουργήθηκε νομισματοκοπείο στην Τερμησσό για πρώτη φορά στην ιστορία της πόλης.
Η δημιουργία συνασπισμού εναντίον του Περδίκκα από τους Διαδόχους αποτέλεσε τελικά τροχοπέδη για τις φιλοδοξίες του.10 Οι εξελίξεις αυτές11 τον ανάγκασαν να αφήσει την Πισιδία στη δικαιοδοσία του αδελφού του Αλκέτα και ο ίδιος επικεντρώθηκε στα μέτωπα που είχαν δημιουργηθεί εναντίον του. Παράλληλα, ένας διακανονισμός μεταξύ των Διαδόχων αποκατέστησε έστω και κατ’ όνομα τον Αντίγονο στη Μεγάλη Φρυγία.12
Ο Αλκέτας ηττήθηκε και, καταδιωκόμενος από τον αντίπαλό του, κατέφυγε στην Τερμησσό το 319 π.Χ. Ο Αντίγονος απαίτησε την άμεση παράδοσή του από τις αρχές. Στο συμβούλιο που ακολούθησε υπήρξε διχογνωμία, αφού οι πρεσβύτεροι υπέδειξαν ότι έπρεπε να τον παραδώσουν στις ισχυρές δυνάμεις του Αντιγόνου που είχαν δημιουργήσει κλοιό γύρω από την πόλη. Η κοινή λογική άλλωστε υπεδείκνυε ότι δεν ήταν προς το συμφέρον τους η εμπλοκή στις διαμάχες των Διαδόχων, στο βαθμό μάλιστα που δεν κινδύνευε η ανεξαρτησία της πόλης τους. Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον από την άλλη το ότι οι νέοι της Τερμησσού παρέμειναν πιστοί στον Αλκέτα, μια στάση που τήρησαν μέχρι το τέλος της περιπέτειας αυτής. Το ζήτημα διευθετήθηκε τελικά ύστερα από δολοπλοκία των πρεσβύτερων, οι οποίοι κατάφεραν με τέχνασμα να απομακρύνουν τους νέους από την πόλη. Ο Αλκέτας βρέθηκε απομονωμένος και προτίμησε να αυτοκτονήσει προκειμένου να μην παραδοθεί στους αντιπάλους του.14 Έτσι, η Πισιδία πέρασε και ουσιαστικά πλέον στον Αντίγονο, ο οποίος προσπάθησε να αποκαταστήσει τη σταθερότητα στην Πισιδία και να εντάξει στον ενιαίο νομισματικό κανόνα του Αλεξάνδρου τουλάχιστον ένα τμήμα της.15 Για το λόγο αυτόν δημιουργήθηκε νομισματοκοπείο στην Τερμησσό για πρώτη φορά στην ιστορία της πόλης.
Μετά τη μάχη της Ιψού το 301 π.Χ. και την ήττα του Αντιγόνου, το νότιο τμήμα της Πισιδίας πέρασε στον έλεγχο του Πτολεμαίου Α΄ Σωτήρα της Αιγύπτου.16 Επιγραφικές μαρτυρίες μάλιστα πιστοποιούν πτολεμαϊκό έλεγχο στην Τερμησσό στο α΄ μισό του 3ου αιώνα π.Χ.17 Η ισχύς της πόλης στα χρόνια αυτά επιβεβαιώνεται από την ίδρυση αποικίας στη Λυκία, την Ελάσσονα Τερμησσό, κοντά στα Οινόανδα.
Το 189 π.Χ. η Τερμησσός πολιόρκησε τη γειτονική πόλη Ίσινδα, αλλά η επιχείρηση τερματίστηκε με την επέμβαση του Ρωμαίου υπάτου Μάνλιου Βούλσωνα ύστερα από έκκληση των Ισινδέων. Οι επιτιθέμενοι υποχρεώθηκαν να καταβάλουν αποζημίωση 50 τάλαντα18 -τεράστιο χρηματικό ποσό για την εποχή- και να συνάψουν ειρήνη με τη Ρώμη. Την ίδια περίοδο περίπου η πόλη ενεπλάκη σε πόλεμο με το Κοινό των Λυκίων, αλλά η έκβαση της σύρραξης αυτής δεν είναι γνωστή.19 Μετά την ειρήνη της Απάμειας το 188 π.Χ., τα μικρασιατικά εδάφη των Σελευκιδών βόρεια του Ταύρου παραχωρήθηκαν στο Πέργαμο. Ο Ευμένης Β΄ άρχισε να αναπτύσσει έντονη δράση στη νότια Μικρά Ασία και μάλιστα συνήψε συμφωνία με την ακόμη ισχυρή Τερμησσό. Στο πλαίσιο της προσέγγισης αυτής οι δύο σύμμαχοι ένωσαν τις δυνάμεις τους εναντίον της γειτονικής Σέλγης, παραδοσιακής εχθρού της Τερμησσού. Η συμμαχία αυτή διατηρήθηκε και από τον διάδοχό του Άτταλο Β΄, ο οποίος μάλιστα χρηματοδότησε και την κατασκευή μεγαλοπρεπούς στοάς στην αγορά της Τερμησσού, μια κίνηση έντονα συμβολική που εξυπηρετούσε τη δυναστική του προπαγάνδα.20 Από την άλλη είναι πολύ πιθανό ότι θα υπήρχαν και σημεία τριβής μεταξύ των δύο πλευρών, όπως για παράδειγμα η αξίωση εκ μέρους του Περγάμου για έλεγχο στη Δυτική Παμφυλία, καθώς και η ίδρυση της Αττάλειας από τον Άτταλο Β΄ το 158 π.Χ.,21 που έρχονταν σε αντίθεση με τα συμφέροντα της Τερμησσού. Στα πλαίσια αυτά, οι ευεργεσίες του Περγάμου ερμηνεύονται καλύτερα ως απόρροια διπλωματικών ελιγμών με σκοπό να αποφευχθεί μια ανοιχτή ρήξη, παρά ως γνήσιο ενδιαφέρον για την πόλη.22
Τον 2ο αιώνα π.Χ. η Τερμησσός συνήψε συμμαχία με τα Άδαδα. Είναι χαρακτηριστικό ότι το κείμενο της σχετικής επιγραφής τονίζει την ύπαρξη δημοκρατικού πολιτεύματος και στα δύο συμβαλλόμενα μέρη.23 Οι δύο πόλεις συμφωνούσαν αμοιβαία αρωγή σε περίπτωση επίθεσης ή απόπειρας επιβολής τυραννίας. Η συνθήκη αυτή έχει ερμηνευθεί ποικιλοτρόπως όσον αφορά το βαθμό εξελληνισμού των δύο πόλεων. Θεωρείται πιθανό ότι η Τερμησσός θα είχε στα χρόνια αυτά τη δομή μιας τυπικής ελληνιστικής πόλης, κατά το πρότυπο των γειτονικών πόλεων της Παμφυλίας.24
Κατά τη διάρκεια του Γ΄ Μιθριδατικού πολέμου (74-63 π.Χ.) η πόλη τάχθηκε με το μέρος της Ρώμης. Γύρω στο 70 π.Χ., μάλιστα, οι δύο πλευρές προέβησαν και σε συνθήκη φιλίας,25 προφανώς ως επιβράβευση της εχθρικής στάσης που τήρησε η Τερμησσός προς τον Μιθριδάτη του Πόντου. Ένας ρωμαϊκός νόμος (Lex Antonia), μάλιστα, της εξασφάλισε καθεστώς ελεύθερης πόλης, το 71 ή το 68 π.Χ., καθώς και την κυριαρχία στην επικράτειά της.26 Όπως και οι Ατταλίδες παλαιότερα, έτσι και οι Ρωμαίοι προτίμησαν να έχουν τους πάντοτε επίφοβους Τερμησσείς με το μέρος τους, παρά στο αντίπαλο στρατόπεδο. Είναι ενδεικτικό ότι η αυτονομία της πόλης διακηρύσσεται στις κοπές της μέχρι και τον 3ο αιώνα μ.Χ. Κατά την περίοδο 36-25 π.Χ. η Τερμησσός ακολούθησε τη μοίρα των υπόλοιπων πόλεων της Πισιδίας και πέρασε στον βασιλιά Αμύντα της Γαλατίας. Το 43 μ.Χ. η πόλη έγινε μέρος της επαρχίας Λυκίας-Παμφυλίας.
Η Τερμησσός γνώρισε μεγάλη οικονομική άνθηση κατά την Αυτοκρατορική περίοδο, γεγονός που πιστοποιείται από τις κοπές της, την εκτεταμένη οικοδομική δραστηριότητα καθώς και την τέλεση αθλητικών αγώνων. Η επικράτειά της επεκτάθηκε και η πόλη εξωραΐστηκε με πολυτελή δημόσια οικοδομήματα. Η ευμάρεια αυτή δεν περιορίστηκε μόνο στα δημόσια πράγματα της πόλης, αλλά είναι έκδηλη και στον ιδιωτικό βίο, όπως αποδεικνύουν τα πολυάριθμα πολυτελή ταφικά μνημεία που ανήγειραν οι επιφανείς οικογένειες.
Η παρακμή ξεκίνησε για την Τερμησσό γύρω στον 4ο αιώνα μ.Χ., όταν ο οικισμός μεταφέρθηκε στην κοιλάδα.27 Στους Πρώιμους Βυζαντινούς χρόνους η πόλη αποτέλεσε έδρα επισκοπής, ενώ από τον 7ο αιώνα και εξής δε μνημονεύεται ξανά στις πηγές.
Θρησκεία
Κυρίαρχο ρόλο στη θρησκευτική ζωή της Τερμησσού έπαιζε η λατρεία του μυθικού ιδρυτή της, του Σολύμου, στον οποίο απέδιδαν τιμές εθνικού ήρωα. Η μορφή του αποτελεί συνήθη εικονογραφικό τύπο στα νομίσματα της πόλης,28 ενώ πολυάριθμες δημόσιες επιγραφές αναφέρονται στη λατρεία του.29 Είναι χαρακτηριστικό το ότι ο σταδιακός εξελληνισμός της Τερμησσού κατά την Ύστερη Ελληνιστική περίοδο είχε ως αποτέλεσμα τη σύνδεση της λατρείας του ήρωα με αυτήν του Διός, της σημαντικότερης θεότητας της πόλης.30 Το αξίωμα του ιερέα του Διός Σολυμέος εξασφάλιζε στον κάτοχό του κοινωνική καταξίωση και ήταν αποκλειστικό προνόμιο των εξεχόντων πολιτών.31 Είναι, τέλος, ενδεικτικό ότι οι πλέον σημαντικοί αγώνες που διεξάγονταν στην Τερμησσό ήταν οι Σολύμειοι,32 προς τιμήν του θεού και του αυτοκράτορα.
Οικιστική οργάνωση του αρχαίου οικισμού
Παρά το γεγονός ότι τα ερείπια της αρχαίας πόλης είναι εξαιρετικά εκτεταμένα και πλούσια, δεν έχει διενεργηθεί μέχρι σήμερα ανασκαφική έρευνα στην περιοχή. Η δόμηση θυμίζει τη γειτονική Σέλγη.33 Ο οικισμός ήταν οχυρωμένος με τείχος που κατασκευάστηκε στην Ελληνιστική περίοδο και υπέστη διαδοχικές επισκευές με την πάροδο του χρόνου.34 Η ανατολική μάλιστα πλευρά, που ήταν και η πιο ευάλωτη, ενισχύθηκε με επιπλέον αμυντικούς τοίχους. Κοντά στη βόρεια πύλη βρίσκεται το γυμνάσιο, που οικοδομήθηκε στους Αυτοκρατορικούς χρόνους στο πλαίσιο του εξωραϊσμού της πόλης με δημόσια οικοδομήματα.
Στο κεντρικότερο σημείο του οικισμού δεσπόζει η Αγορά της Τερμησσού. Πρόκειται για πλακόστρωτη τραπεζοειδή έκταση που περιβάλλεται από στοές. Η διάταξη του χώρου ανάγεται πιθανώς στο 2ο αιώνα π.Χ. και υποδηλώνει επιρροή από το Πέργαμο, η οποία οφείλεται στις στενές σχέσεις της πόλης με το βασίλειο κατά την εν λόγω περίοδο. Η μία από τις στοές της Αγοράς είναι ασφαλώς χρονολογημένη. Πρόκειται για τη διώροφη δωρική στοά στη ΒΔ πλευρά, η οποία ήταν δωρεά προς την πόλη από τον βασιλιά του Περγάμου Άτταλο Β΄ (159-138 π.Χ.), αμέσως μετά την ανάρρησή του στο θρόνο του βασιλείου.35 Η ΒΑ πλευρά της Αγοράς οριοθετείται από τη στοά του ιδιώτη Οσβάρα, η οποία χρονολογείται στον 1ο αιώνα μ.Χ. Ασυνήθιστο στοιχείο αποτελεί ένα Ηρώο, στη ΝΔ γωνία της Αγοράς, με κόγχες για προσφορές. Ένα δεύτερο γυμνάσιο με μεγάλη παλαίστρα ορίζει την Αγορά στα ΝΑ.
Στα ανατολικά βρισκόταν το μεγαλοπρεπές θέατρο της πόλης, που οικοδομήθηκε στην Πρώιμη Ελληνιστική περίοδο και υπέστη επεμβάσεις κατά τους Αυτοκρατορικούς χρόνους. Αν ευσταθεί η χρονολόγησή του στην περίοδο 334-189 π.Χ., τότε πρόκειται για ένα από τα παλαιότερα θέατρα στην ενδοχώρα της Μ. Ασίας. Το μνημείο διατηρείται σε εξαιρετικά καλή κατάσταση και η θέση του, κοντά σε έναν απόκρημνο γκρεμό με θέα την κοιλάδα, το καθιστά ίσως το πιο εντυπωσιακό μνημείο της Τερμησσού.36 Αξίζει να σημειωθεί ότι η χωρητικότητά του υπολογίζεται σε 4.000 θεατές.
Περίπου 100 μ. μακρύτερα βρίσκεται ένα ορθογώνιο οικοδόμημα του 1ου αιώνα π.Χ. που ταυτίστηκε με Βουλευτήριο37 και είχε πιθανώς χωρητικότητα 600 ατόμων. Η κάτοψή του θυμίζει τα Βουλευτήρια της Σαγαλασσού και της Πριήνης. Το κάτω τμήμα των εξωτερικών τοίχων ήταν ακόσμητο, ενώ στο άνω δωρικοί πεσσοί στηρίζονταν σε αττικές ιωνικές βάσεις.38 Είναι άξιο λόγου το γεγονός ότι ο μεγάλος αυτός χώρος ήταν στεγασμένος, στοιχείο που επιβεβαιώνεται από την ύπαρξη 11 παραθύρων στην ανατολική και νότια πλευρά.39
Στα νότια του Βουλευτηρίου σώζονται τα ερείπια των αρχαίων ναών της Τερμησσού. Πρόκειται για εκτεταμένα οικοδομικά συγκροτήματα, εκ των οποίων το πιο σημαντικό ήταν το ιερό της Αρτέμιδος. Ο ναός της θεάς ήταν ιωνικός περίπτερος εξάστυλος και κατά την επικρατέστερη εκδοχή οικοδομήθηκε στην Ελληνιστική περίοδο. Κοντά στο ναό βρέθηκαν και σπαράγματα από το γλυπτό του διάκοσμο, τα λεγόμενα «ανάγλυφα της Ιφιγένειας». Τα γλυπτά αυτά είναι εξαιρετικής τέχνης και απηχούν έντονα επιδράσεις της σύγχρονης πλαστικής του Περγάμου (Β΄ Περγαμηνή Σχολή).40 Παρόμοιες επιδράσεις υποδηλώνει και μια δεύτερη ενότητα αρχιτεκτονικών γλυπτών που βρέθηκαν στην περιοχή των ιερών, τα ελληνιστικά ανάγλυφα που αναπαριστούν Γιγαντομαχία.41 Σχετίζονται με το λεγόμενο ναό του Διός Σολυμέος που έχει ταυτιστεί με τα ερείπια στα ανατολικά του Βουλευτηρίου της πόλης.
Ιδιαίτερης μνείας, τέλος, χρήζουν τα ταφικά μνημεία της Τερμησσού, τα οποία –με εξαίρεση το θέατρο– αποτελούν ίσως το εντυπωσιακότερο χαρακτηριστικό της αρχαίας πόλης. Η κυρίως νεκρόπολη εκτείνεται κυρίως στα δυτικά και νότια, ενώ διάσπαρτοι τάφοι βρίσκονται και εκτός των ορίων της πόλης. Οι καλύτερα διατηρημένοι είναι λυκιακού τύπου, λαξευμένοι στο βράχο. Ένας μάλιστα είχε ταυτιστεί λανθασμένα με τον τάφο του ίδιου του Αλκέτα.42 Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό μνημείο λαξευμένο στο βράχο, με περίτεχνη πλαστική διακόσμηση που περιλαμβάνει ανάγλυφα με ιππέα, Ερμή και Αφροδίτη.43
Η τυπολογία των τάφων είναι εξαιρετικά πλούσια. Μεταξύ άλλων υπάρχουν και μαρμάρινες ναόσχημες σαρκοφάγοι με αποτρεπτικές επιγραφές για τυχόν τυμβωρύχους. Η περίτεχνη πλαστική τους διακόσμηση με μυθολογικές σκηνές ή αγώνες προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση στο σημερινό επισκέπτη.
Μνημεία
Μετά τις ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο της αρχαίας Τερμησσού δεσπόζουν τα δημόσια κτίρια του θεάτρου με το ωδείο, καθώς και το Γυμνάσιο.
Μνημεία
Μετά τις ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο της αρχαίας Τερμησσού δεσπόζουν τα δημόσια κτίρια του θεάτρου με το ωδείο, καθώς και το Γυμνάσιο.
Αγορά
Τα κύρια δημόσια κτίρια της πόλης βρίσκονταν σε διαφορετικά επιπεδα κοντά στο εσωτερικό των προστατευτικών τειχών της πόλης.Το πιο ενδιαφέρον από αυτά ήταν η αγορά,η οποία έχει μια ιδιαίτερη αρχιτεκτονική.Ο πρώτος όροφος της αγοράς στηριζόταν σε ογκόλιθους.Στα βορειοδυτικά τοποθετούνταν πέντε εντυπωσιακές υπόγειες δεξαμενές για αποθήκευση νερού.Οι οπές των δεξαμενών είχαν βάθος περίπου 10 μέτρα, και το συνολικό ποσό μόνο κατά προσέγγιση μπορούσε να υποθέσει κανείς ότι χωρούσαν,στην ελάχιστη τιμή ήταν 80-100 τόνοι νερού.Οι δεξαμενές είχαν επένδυση από ασβεστόλιθο και είχαν σχήμα σταυρού στην κορυφογραμμή τους.Η αγορά περιβαλόταν από τρεις πλευρές με κίονες. Η κιονοστοιχία χτίστηκε ως δώρο προς την πόλη από το βασιλιά Άτταλο Β’ (150-138 π.Χ.).Σήμερα η αγορά έχει καταστραφεί, καθώς και οι κιονοστοιχίες,κάτι που είναι κατανοητό,αφού την πόλη έπληξε ισχυρός σεισμός…Το αρχαίο Θέατρο της Τερμησσού
Το Γυμνάσιο
Το Ωδείο
Πηγή/Φωτογραφία/Βιβλιογραφία
http://www.ehw.gr
Lanckoroński N.P., Städte Pamphyliens und Pisidiens, Wien 1892
Texier C., Asie Mineure, Description Géographique, Historique et Archéologique des Provinces et des
Villes de la Chersonnése d’Asie, Paris 1862
Lanckoroński N.P., Städte Pamphyliens und Pisidiens, Wien 1892
Texier C., Asie Mineure, Description Géographique, Historique et Archéologique des Provinces et des
Villes de la Chersonnése d’Asie, Paris 1862
Bieber Μ., The History of the Greek and Roman Theatre, Princeton 1961
Ciancio Rossetto P. – Pisani Sartorio G. (eds), Teatri Greci e Romani, alle Origini del Linguaggio
rappresentato, Roma 1994
De Bernardi Ferrero D., Teatri classici in Asia Minore II. Città di Pisidia, Licia e Caria, Roma 1969,
Studi di Architettura Antica
De Bernardi Ferrero D., Teatri classici in Asia Minore IV. Deduzioni e proposte, Roma 1974, Studi di
Architettura Antica
Bean G.E., Turkey’s Southern Shore. An Archaeological Guide, London 1979
rappresentato, Roma 1994
De Bernardi Ferrero D., Teatri classici in Asia Minore II. Città di Pisidia, Licia e Caria, Roma 1969,
Studi di Architettura Antica
De Bernardi Ferrero D., Teatri classici in Asia Minore IV. Deduzioni e proposte, Roma 1974, Studi di
Architettura Antica
Bean G.E., Turkey’s Southern Shore. An Archaeological Guide, London 1979
1. Η αρχαία πόλη ταυτίστηκε το 1841 από τον Schönborn. H αρχική ταύτιση επιβεβαιώθηκε το 1847 από τους Άγγλους Spratt και Forbes.
2. Για τη μυθοπλασία σχετικά με την πρώιμη ιστορία των Τερμησσέων, βλ. Kosmetatou, E., “Pisidia and the Hellenistic Kings”, AncSoc 28 (1997), σελ. 6. O Σόλυμος σχετίζεται και με την ίδρυση μιας άλλης πισιδικής πόλης, της Αριασσού. Σχετικά με το μύθο και τη λατρεία του Σολύμου, βλ. Kosmetatou, E., “The Hero Solymos on the Coinage of Termessos Major”, SNR 76 (1997), σελ. 50 κ.ε.
3. TAM III.1.103, 127, 135· Στράβ. 13. 630.
4. Ομ., Ιλ. 6. 155-210. Ο Βελλερεφόντης εξεστράτευσε εναντίον των Σολύμων, κοντά στη Λυκία.
5. Είναι ενδεικτικό ότι ο Στράβωνας κάνει σαφή διάκριση μεταξύ της γλώσσας των Σολύμων, της πισιδικής, της ελληνικής και της λυδικής. Βλ. σχετικά, Στράβ. 13. 631. Επιπλέον, παρά το γεγονός ότι η διάλεκτος αυτή εξαφανίστηκε με την πάροδο του χρόνου, φαίνεται πως παρέμειναν σε χρήση τα κύρια ονόματα.
6. Βλ. σχετικά, Αρριαν., Ανάβ. Ι 27.5, 28.1-2.
7. Δεν είναι γνωστό αν οι κάτοικοι της Τερμησσού γνώριζαν τα σχέδια του Μακεδόνα να κατακτήσει ολόκληρη την Πισιδία. Επίσης, παραμένει αδιευκρίνιστο αν βρίσκονταν σε θέση ισχύος προκειμένου να επιβάλουν τους όρους τους στον Αλέξανδρο. Γεγονός παραμένει ότι ο Μακεδόνας σε συνεργασία με τον Αντίγονο φρόντισε για το οδικό δίκτυο της γύρω περιοχής βγάζοντας την Τερμησσό από την προηγούμενη απομόνωσή της.
8. Ο Περδίκκας στο διάστημα 322-320 π.Χ. κατάφερε να αποκτήσει τον έλεγχο της Καππαδοκίας, της Παφλαγονίας, της Πισιδίας και της Ισαυρίας.
9. Βλ. σχετικά Kosmetatou, E., “Pisidia and the Hellenistic Kings”, AncSoc 28 (1997), σελ. 13, σημ. 27.
10. Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον το ότι οι κάτοικοι της Πισιδίας φαίνεται πως υποστήριζαν τα επεκτατικά σχέδια του Περδίκκα.
11. Οι ολοένα αυξανόμενες φιλοδοξίες του Περδίκκα είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία πολλών μετώπων εναντίον του. Με προτροπή του Αντιγόνου δημιουργήθηκε συμμαχία που περιλάμβανε τους Αντίπατρο και Κρατερό. Την ίδια περίοδο, ο Πτολεμαίος Α΄ Σωτήρ της Αιγύπτου στράφηκε εναντίον του Περδίκκα. Ο τελευταίος ηττήθηκε τελικά στην Αίγυπτο και δολοφονήθηκε από ανθρώπους του περιβάλλοντός του. Σχετικά με το σχηματισμό των δύο μετώπων εναντίον του Περδίκκα, βλ. Διόδ. Σ. 18.25.4.
12. Στην πραγματικότητα έπρεπε να ξανακερδίσει την υποστήριξη των εναπομεινάντων υποστηρικτών του Περδίκκα, οι οποίοι φαίνεται πως είχαν ακόμη ισχυρά ερείσματα στην περιοχή.
13. Υπολογίζεται ότι το 319 π.Χ. ο στρατός του έφθανε τους 20.000 άνδρες. Βλ. σχετικά Kosmetatou, E., “Pisidia and the Hellenistic Kings”, AncSoc 28 (1997), σελ. 15, σημ. 35. Από τη δύναμη αυτή, τουλάχιστον 6.000 άνδρες ήταν Πισιδείς μισθοφόροι αφοσιωμένοι στον αρχηγό τους. Αυτοί αποτελούσαν υπολογίσιμη δύναμη, αν αναλογιστεί κανείς ότι επρόκειτο για ικανότατους πολεμιστές, οι οποίοι επιπλέον γνώριζαν καλά την ορεινή και δύσβατη περιοχή τους. Επιπλέον, πρέπει να λάβει κανείς υπόψη και το γεγονός ότι ο Αλκέτας ήταν ένας χαρισματικός ηγέτης με μεγάλη απήχηση κυρίως στους νέους της περιοχής.
14. Είναι ενδεικτικό το ότι οι νέοι παρέμειναν πιστοί στον Αλκέτα. Περισυνέλεξαν το σώμα του που το είχε κακοποιήσει ο Αντίγονος, κατά τρόπο που θυμίζει την ομηρική περιγραφή του επεισοδίου Αχιλλέα-Έκτορα. Κατόπιν του προσέφεραν μεγαλοπρεπή ταφή στην πόλη, με εξαιρετικές τιμές που άρμοζαν σε ήρωα. Μάλιστα κατέστρεψαν και μεγάλο μέρος των εκτάσεων γύρω από την Τερμησσό προκειμένου να εξαναγκάσουν τον Αντίγονο να αποσυρθεί προς τη Φρυγία στα βόρεια. Βλ. σχετικά, Διόδ. Σ. 18.46.1. Οι πηγές πάντως δεν αποσαφηνίζουν τη μετέπειτα στάση των υποστηρικτών του Αλκέτα. Πιθανώς απείλησαν την πόλη τους με εμφύλιο για να εκδικηθούν την προδοσία που είχε γίνει στον αρχηγό τους. Τελικά, η απόφασή τους να εγκαταλείψουν την Τερμησσό και να καταφύγουν στα ορεινά αποδεικνύει ότι όχι μόνο δεν είχαν ισχυρά ερείσματα στην πόλη, αλλά και ότι ίσως μια μερίδα νέων υποστήριξε εξαρχής την απόφαση των πρεσβύτερων να παραδώσουν τον Αλκέτα.
15. Από όλες τις πόλεις της Πισιδίας μόνο η Σέλγη, που έκοβε νόμισμα ήδη από τον 5ο αιώνα π.Χ., δεν ακολούθησε το νέο σταθμητικό κανόνα και διατήρησε τους παραδοσιακούς τύπους της Πισιδίας στον περσικό σταθμητικό κανόνα.
16. Η εξέλιξη αυτή δε φαίνεται να είχε ιδιαίτερες επιπτώσεις στις βόρειες πισιδικές πόλεις, οι οποίες διατήρησαν την παραδοσιακή τους αυτοδιάθεση αν όχι αυτονομία. Έτσι εξηγείται και η έλλειψη κάθε απόπειρας αντίστασης, παρακώλυσης των επικοινωνιών ή του εμπορίου. Επιπλέον, σταμάτησε και η νομισματική δραστηριότητα στην περιοχή, με εξαίρεση τη Σέλγη. Η πληροφορία πάντως ότι επί Πτολεμαίου Β΄ Φιλάδελφου (283-246 π.Χ.), αν όχι νωρίτερα, η Αίγυπτος είχε υπό τον έλεγχό της τους κατοίκους της Λυκίας, της Παμφυλίας και όλης της Πισιδίας δεν είναι ακριβής. Δεν υπάρχει παρ' όλα αυτά αμφιβολία για το ενδιαφέρον των Πτολεμαίων για την περιοχή, το οποίο εκδηλώθηκε με την ίδρυση δύο αποικιών, της Πτολεμαΐδος κοντά στην Κίβυρα και της Αρσινόης στα ανατολικά.
17. Μια τιμητική επιγραφή του 281/280 π.Χ. για τον Μακεδόνα «Παμφυλίαρχο» Φίλιππο, γιο του Αλεξάνδρου, μας πληροφορεί ότι τότε, επί Πτολεμαίου Φιλάδελφου, η πόλη βρισκόταν υπό την κυριαρχία της Αιγύπτου, υπαγόμενη διοικητικά στην Παμφυλία. Βλ. σχετικά Kosmetatou, E., “Pisidia and the Hellenistic Kings”, AncSoc 28 (1997), σελ. 19, σημ. 51. Επιπλέον, άλλες επιγραφικές μαρτυρίες πιστοποιούν ότι η Πισιδία αποτέλεσε στα χρόνια αυτά πηγή που τροφοδοτούσε με μισθοφόρους τον πτολεμαϊκό στρατό.
18. Λίβ. 38.15.
19. SEG XVIII 570.
20. Έχει διατυπωθεί και η υπόθεση ότι η δωρεά αυτή εντάσσεται στο πλαίσιο της προσπάθειας του βασιλιά να υποβαθμίσει την ισχυρή Σέλγη ενισχύοντας την αστική και οικονομική ανάπτυξη της αντιπάλου της Τερμησσού. Εξάλλου, η δυναστική προπαγάνδα ήταν σύνηθες μέσο που χρησιμοποιούσαν οι Ατταλίδες για να επιβάλουν τον έλεγχο σε συμμάχους ή υποτελείς πόλεις.
21. Η Αττάλεια εξελίχθηκε σταδιακά σε ακμάζον εμπορικό κέντρο.
22. Στο πλαίσιο αυτό ερμηνεύονται καλύτερα και οι αμυντικές κατασκευές στα σύνορα της επικράτειας της Τερμησσού επί Αττάλου Β΄. Πιθανολογείται ότι αποτελούσαν ένα είδος εμπροσθοφυλακής της Περγάμου, με στόχο να ανακοπεί πιθανή επίθεση εκ μέρους της ισχυρής Τερμησσού. Βλ. σχετικά Winter, F.E., “Notes on Military Architecture in the Termessos Region”, AJA 70 (1966), σελ. 127-137. Θεωρείται επιπλέον πιθανό ότι ειδικά το δυτικό τμήμα της επικράτειας της Τερμησσού θα αποτελούσε μονίμως μήλον της έριδος μεταξύ της πόλης και άλλων που εποφθαλμιούσαν τα εδάφη αυτά.
23. ΤΑΜ ΙΙΙ.1.2.
24. Έχει υποτεθεί ότι τα δημόσια πράγματα της πόλης τα διαχειρίζονταν οι 12 πρώτοι στη λίστα των βουλευτών, οι πρόβουλοι, υπό τις εντολές του ανώτατου άρχοντα της πόλης, του αρχιπρόβουλου. Η δομή αυτή ίσως διατηρήθηκε και στην Αυτοκρατορική περίοδο.
25. CIL I2, αρ. 589.
26. Για μια συζήτηση σχετικά με το νόμο αυτό βλ. Sherwin-White, A.N., “Rome, Pamphylia and Cilicia, 133-70 B.C.”, JRS 66 (1976), σελ. 11-14.
27. Είναι πιθανό ότι η μεταβολή αυτή οδήγησε και σε αλλαγή του ονόματος της πόλης σε Ευδοκία.
28. Θεωρείται επίσης πιθανό ότι ο ήρωας αποτελούσε δημοφιλή τύπο στην πλαστική της πόλης, δείγματα της οποίας δεν έχουν διασωθεί.
29. Είναι ενδεικτικό ότι σε επιγραφές του 2ου και 3ου αιώνα μ.Χ. η επικράτεια της Τερμησσού χαρακτηρίζεται ως «πάτρη Σολυμηίς», οι κάτοικοι ως Σόλυμοι, ενώ τουλάχιστον ένας από τους πρυτάνεις της πόλης καθώς και ένας «Παμφυλίαρχος» φέρουν το όνομα «Σολύμιος». Βλ. σχετικά ΤΑΜ ΙΙΙ, αρ. 18, 103, 127-128.
30. Ο Δίας λατρευόταν και ως Ελευθερεύς, ως Αδριανός-Ζεύς Ολύμπιος, ή μαζί με τη Διώνη. Σχετικά με τη θρησκευτική ζωή στην Τερμησσό, βλ. Kosmetatou, E., “The Hero Solymos on the Coinage of Termessos Major”, SNR 76 (1997), σελ. 52 κ.ε.
31. Είναι πιθανό ότι ο τίτλος είχε χρονικό περιορισμό κατά το 2ο και 1ο αιώνα π.Χ., ενώ από τον 1ο αιώνα μ.Χ. και εξής το αξίωμα του ιερέα έγινε ισόβιο.
32. Ελάχιστες είναι οι υπάρχουσες πληροφορίες για τους αγώνες αυτούς. Πιθανώς θεσμοθετήθηκαν κατά το 2ο αιώνα μ.Χ. μαζί με άλλους και με την πάροδο του χρόνου έγιναν μία από τις σημαντικότερες δημόσιες εκδηλώσεις της πόλης. Την ευθύνη της χρηματοδότησής τους την επωμίζονταν κατά το ήμισυ εύποροι πολίτες.
33. Οι δύο πόλεις διαθέτουν οχυρώσεις που ανάγονται στην Ελληνιστική περίοδο, αγορά που περιβαλλόταν από στοά με καταστήματα και ναούς αφιερωμένους στον Δία και την Άρτεμη, καθώς και από ένα μεγάλο βουλευτήριο.
34. Η ελληνιστική τοιχοποιία είναι ιδιαίτερα ευδιάκριτη κυρίως κοντά στη βόρεια πύλη. Πιθανότατα τα σημεία αυτά οικοδομήθηκαν κατά το 2ο αιώνα π.Χ. Σύμφωνα με άλλη υπόθεση, πρέπει να χρονολογηθούν στα χρόνια πριν από τον Αλέξανδρο. Βλ. σχετικά Mitchell, S., “The Hellenization of Pisidia”, MedA 4 (1991), σελ. 129, σημ. 41.
35. Η στοά ταυτίζεται με αναθηματική επιγραφή. Για σχετική βιβλιογραφία βλ. Coulton, J.J., The Architectural Development of the Greek Stoa (1976), σελ. 287-288, εικ. 113, και Seddon, L.R., The Agora Stoas at Assos, Aigai and Termessos. Examples of the Political Faction of Attalid Architectural Patronage (Diss. University of California 1987).
36. Η σκηνή είναι απλή, επιμήκης, με 5 θύρες και κατασκευάστηκε τον ύστερο 2ο αιώνα μ.Χ. Οι πάροδοι ήταν υπαίθριες κατά την ελληνική παράδοση, ενώ η νότια αντικαταστάθηκε αργότερα από μια στεγασμένη δίοδο κατά τη ρωμαϊκή συνήθεια. Το κοίλο είναι μεγαλύτερο από ημικύκλιο, με 24 σειρές καθισμάτων που χωρίζονται από 6 κλίμακες.
37. Οι τοίχοι του Βουλευτηρίου σώζονται σήμερα σε ύψος 10 μ. Ο εσωτερικός χώρος ήταν 24,5x24,5μ., προσιτός από τρεις εισόδους.
38. Η ανάμειξη των αρχιτεκτονικών ρυθμών ήταν συνήθης στην αρχιτεκτονική του 2ου αιώνα π.Χ. στη Μικρά Ασία.
39. Είναι απορίας άξιον πώς κατάφεραν να στεγάσουν τον τεράστιο αυτό χώρο, που το άνοιγμά του θα πρέπει να έφτανε τα 25 μ. Είναι επίσης ενδιαφέρον το ότι οι θέσεις του είχαν διαμορφωθεί με τέτοιον τρόπο ώστε να σχηματίζουν τμήμα κύκλου.
40. Έχει διατυπωθεί η υπόθεση ότι τα ανάγλυφα αυτά αποτελούσαν τμήμα μιας ευρύτερης θεματικής ενότητας με θέμα την τραγωδία του Ευριπίδη Ιφιγένεια εν Αυλίδι. Είναι φτιαγμένα από ντόπιο ασβεστόλιθο. Χρονολογούνται στο 2ο αιώνα π.Χ. και είναι πιθανότατα έργο ντόπιων καλλιτεχνών που μαθήτευσαν στην Πέργαμο.
41. Στο ένα από αυτά, ο Απόλλων και ο Δίας αγωνίζονται εναντίον των Γιγάντων, που αναπαριστάνονται με πόδια ερπετού. Στα υπόλοιπα, ο Απόλλων παλεύει με φίδια.
42. Βλ. σχετικά Pekridou A., “Das Alketas-Grab in Termessos”, IstMitt Beiheft 32 (Tübingen 1986).
43. Η μορφή και η διακόσμηση του μνημείου υποδηλώνουν επιρροές τόσο από τη λυκιακή τέχνη όσο και από την ελληνική.
29.1.17
Socrates Tears Alcibiades from the Embrace of Sensual Pleasure by Jean-Baptiste Regnault (1791)
Προκήρυξη: ΗΜΙΜΑΡΑΘΩΝΙΟΥ ΔΡΟΜΟΥ ΔΙΟΝ 2017 και παράλληλων αγώνων
Προκήρυξη
ΗΜΙΜΑΡΑΘΩΝΙΟΥ ΔΡΟΜΟΥ ΔΙΟΝ 2017 και παράλληλων αγώνων
• Ημιμαραθώνιος Δρόμος 21.097μ
• Περιπατητικός αγώνας 5 χλμ «Σωτήριος Ζγιάλτος»
• Παιδικός αγώνας 1 χλμ Δημοτικών και Γυμνασίων
Ο Αθλητικός Πολιτιστικός Σύλλογος Δρομέων Πιερίας ‘’ΖΕΥΣ’’ με την Περιφερειακή Ενότητα Πιερίας και τον Δήμο Δίου Ολύμπου διοργανώνουν και προκηρύσσουν τον 8ο Διεθνή Ημιμαραθώνιο «ΔΙΟΝ» 21.097μ. O αγώνας τελεί υπό την αιγίδα της Ελληνικής Ομοσπονδίας Συλλόγων Λαϊκού Μαζικού Αθλητισμού και Υπεραποστάσεων.
Ως ημερομηνία διεξαγωγής ορίζεται η Κυριακή 5 Μαρτίου 2017.
Παράλληλα με τον Ημιμαραθώνιο διεξάγεται περιπατητικός αγώνας 5χλμ καθώς και ο αγώνας δρόμου 1 χλμ για παιδιά δημοτικών και γυμνασίων.
H ακριβής απόσταση της διαδρομής του Ημιμαραθωνίου έχει μετρηθεί και πιστοποιηθεί από την AIMS.
ΗΜΙΜΑΡΑΘΩΝΙΟΣ – ΚΥΡΙΑΚΗ 5 ΜΑΡΤΙΟΥ 2017
Αφετηρία και τερματισμός ορίζεται το Κέντρο Μεσογειακών Ψηφιδωτών. Oι αθλητές καλούνται να τρέξουν σε μια πανέμορφη διαδρομή, μέσα από 5 διαφορετικά χωριά. Στο μεγαλύτερο τμήμα του αγώνα, οι δρομείς έχoυν θέα το μυθικό βουνό του Ολύμπου. Η διαδρομή έχει ως εξής: Κέντρο Μεσογειακών Ψηφιδωτών Δίου με κατεύθυνση προς Κατερίνη, στροφή στο κόμβο Κονταριώτισσας – Κονταριώτισσα – Άγιος Σπυρίδωνας – Βροντού – Καρίτσα – Δίον – Κέντρο Μεσογειακών Ψηφιδωτών.
Η εκκίνηση θα δοθεί στις 10:30 π.μ. Οι συμμετέχοντες θα πρέπει να βρίσκονται έως και μία ώρα πριν την εκκίνηση στην αφετηρία στο Κέντρο Μεσογειακών Ψηφιδωτών.
ΗΛΙΚΙΑΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ – ΒΡΑΒΕΥΣΕΙΣ
Για άνδρες
18-34
35-44
45-54
55-64
65-74
75+
Για γυναίκες
18-34
35-44
45-54
55+
Θα βραβευθούν οι τρεις πρώτοι της γενικής κατάταξης, αλλά και οι τρεις πρώτοι κάθε ηλικιακής κατηγορίας (άνδρες και γυναίκες).Οι τρείς πρώτοι στη γενική κατάταξη ανδρών και γυναικών δεν θα βραβευθούν στις επιμέρους κατηγορίες. Στους τρείς πρώτους της γενικής κατάταξης (ανεξαρτήτου φύλου) θα δοθεί χρηματικό έπαθλο(1ος 200 ευρώ, 2ος 150ευρώ , 3ος 100ευρώ).
Σε όλους τους αθλητές που θα τερματίσουν θα δοθούν πρωτότυπα, ξεχωριστά μετάλλια.
Tα διπλώματα συμμετοχής θα μπορείτε να τα κατεβάσετε από την ιστοσελίδα του συλλόγου μας www.zeusrunnersclub.gr από την επομένη του αγώνα.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Θα υπάρξει ηλεκτρονική χρονομέτρηση. Tα αποτελέσματα θα αναρτηθούν στην ιστοσελίδα του συλλόγου.
ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΛΥΨΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ
Στην εκκίνηση, κατά μήκος της διαδρομής καθώς και στον τερματισμό θα λειτουργούν υγειονομικοί σταθμοί πρώτων βοηθειών. Επίσης, για την ασφαλέστερη διεξαγωγή του αγώνα θα υπάρχει γιατρός που θα παρακολουθεί την εξέλιξη του.
ΣΤΑΘΜΟΙ ΑΝΕΦΟΔΙΑΣΜΟΥ
Σταθμοί νερού θα είναι εγκατεστημένοι στο 5ο, 10ο και 15ο χλμ.
5ο χλμ Nερά
10ο χλμ Ξηροί καρποί- αποξηραμένα φρούτα – ισοτονικά- νερά
15ο χλμ Ξηροί καρποί- σταφίδες- νερά
Στον τερματισμό θα υπάρχουν νερά, χυμοί και φρούτα.
ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ
Δικαίωμα συμμετοχής έχουν όλοι οι αθλητές και αθλήτριες, άνω των 18 ετών, οι οποίοι θα τρέξουν αποκλειστικά με δική τους ευθύνη και θα πρέπει να έχουν εξεταστεί από ιατρό πρόσφατα. Η συμμετοχή στον αγώνα αθλητών κάτω των 18 ετών ΔΕΝ θα επιτραπεί σε καμία περίπτωση.
ΤΡΟΠΟΣ ΠΑΡΑΛΑΒΗΣ ΑΡΙΘΜΟΥ
Κατά την δημοσίευση των ονομάτων ανά τακτά χρονικά διαστήματα και λίγες μέρες πριν τον αγώνα, θα υπάρχει ένας αριθμός ο οποίος αντιστοιχεί στον κάθε αθλητή. Με βάση την αλφαβητική σειρά θα ζητάτε από το αντίστοιχο γραφείο της διοργάνωσης τον bib number σας. Το ίδιο θα ισχύει και με την προσέλευση σας, όπου θα υπάρχουν αναρτημένες οι καταστάσεις συμμετεχόντων.
Mέσα στο φάκελο θα έχει ένα κουπόνι καλωσορίσματος από το σύλλογο με την επίδειξη του οποίου θα λαμβάνετε την σακούλα του αθλητή.
Προσοχή: Η σακούλα θα δίνεται σε κάθε περίπτωση πριν τον αγώνα.
ΑΛΛΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Ο αγώνας θα διεξαχθεί κάτω από οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες (πλην ακραίων καιρικών φαινομένων). Η νέα ημερομηνία διεξαγωγής του αγώνα, σε περίπτωση αναβολής θα ανακοινωθεί έγκαιρα μέσω του τύπου.
Παρακαλούνται οι φίλοι δρομείς να σεβαστούν τις υποδείξεις της διοργάνωσης και να μην παρκάρουν τα αυτοκίνητα τους στα σημεία που θα υποδείξει η διοργάνωση κατά την προσέλευση.
ΔΡΟΜΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ 5 ΧΛΜ ‘’ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΖΓΙΑΛΤΟΣ’’ ΚΥΡΙΑΚΗ 5 ΜΑΡΤΙΟΥ 2017
Ο αγώνας δεν έχει ανταγωνιστικό χαρακτήρα. Δεν θα γίνουν βραβεύσεις και δεν θα εκδοθούν αποτελέσματα καθώς γίνεται στην μνήμη του αξέχαστου μέλους Σωτηρίου Ζγιάλτου. Δεν είναι καμία υψομετρική διαφορά και έχει πανέμορφη θέα. Ξεκινά από το κέντρο Μεσογειακών ψηφιδωτών με κατεύθυνση την κοινότητα Καρίτσας . Αμέσως μετά το Δίον κατευθύνονται δεξιά και αφού διανύσουν μια πανέμορφη διαδρομή που περνά μέσα από τον αρχαιολογικό χώρο και στους δρόμους εκατοντάδων χρόνων π.Χ. και στους οποίους περπάτησε ο Μέγας Αλέξανδρος και ο Βασιλιάς Φίλιππος Β’ κατευθύνονται προς το Μουσείο Δίου, την αρχαιοθήκη και την ιστορική εκκλησία του χωριού και τερματίζουν στο κέντρο μεσογειακών ψηφιδωτών.
Στην εκκίνηση, κατά μήκος της διαδρομής καθώς και στον τερματισμό θα υπάρχουν διασώστες και άλλοι εθελοντές έτοιμοι να παράσχουν κάθε βοήθεια.
Σε όλους τους περιπατητές θα δοθεί αναμνηστικό μετάλλιο.
Ώρα έναρξης 10:45.
ΠΑΙΔΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ ΧΙΛΙΩΝ ΜΕΤΡΩΝ –ΚΥΡΙΑΚΗ 5 ΜΑΡΤΙΟΥ 2017
Σημείο εκκίνησης και τερματισμού είναι το Κέντρο Μεσογειακών Ψηφιδωτών. Δικαίωμα συμμετοχής έχουν παιδιά δημοτικού και γυμνασίου. Σε όλα τα παιδιά θα δοθούν αναμνηστικά μετάλλια κατά τον τερματισμό τους.
Παιδικός Αγώνας Δημοτικού και Γυμνασίου ώρα έναρξης 10:40
Η συμμετοχή των παιδιών στον αγώνα είναι ελεύθερη και δεν απαιτεί καμιά οικονομική επιβάρυνση παρά μόνο την υπεύθυνη δήλωση του γονέα που επιτρέπει την συμμετοχή τους στον αγώνα, την οποία καταθέτει ηλεκτρονικά κατά την εγγραφή του.
ΤΡΟΠΟΣ ΕΓΓΡΑΦΗΣ-ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ
Η προθεσμία υποβολής δηλώσεων συμμετοχής λήγει την Τετάρτη 1 Μαρτίου 2017 και ώρα 15:00μμ. Για λόγους καλής οργάνωσης του αγώνα, οι διοργανωτές παρακαλούν για την έγκαιρη αποστολή των δηλώσεων. Οι σύλλογοι δρομέων ενθαρρύνονται να στείλουν ομαδικά τις συμμετοχές τους και μέχρι την Δευτέρα 27 Φεβρουαρίου 2017. Πληροφορίες για τον τρόπο αποστολής της ομαδικής εγγραφής δίνεται στη φόρμα συμμετοχής. ΠΡΟΣΟΧΗ: Στην ομαδική θα πρέπει να αναγράφεται ΚΑΘΑΡΑ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΚΑΙ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΓΕΝΝΗΣΗΣ. Η διοργάνωση δε φέρει ευθύνη για τυχόν παράλειψη στοιχείων . Δε θα υπάρξει έκπτωση στις ομαδικές εγγραφές. Τέλος σε κάθε ομαδική εγγραφή θα πρέπει να οριστεί αρχηγός αποστολής και τρόποι επικοινωνίας για επίλυση τυχόν ζητημάτων.
Oι διοργανωτές δεν φέρουν καμία ευθύνη για τον τρόπο εγγραφής καθώς η διαδικασία έχει ανατεθεί σε συνεργάτες του αγώνα, εγγυώνται όμως σε όλες τις περιπτώσεις την συμμετοχή του κάθε αθλητή, εφόσον ακολουθήσουν τις οδηγίες εγγραφής στα χρονικά πλαίσια τα οποία έχουν τεθεί.
Τρόπος εγγραφής
• Εγγράφεστε ομαδικά ή ατομικά για όλες τις χιλιομετρικές κατηγορίας και τα αποστέλλετε στην διοργάνωση
• Καταβάλετε το αντίστοιχο ποσό στην τράπεζα
Ο κάθε αθλητής θα καταβάλει το ποσό των 7 ευρώ. Οι αθλητές θα προκαταβάλουν το ποσό στην ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ και στον τραπεζικό λογαριασμό που ανήκει στον σύλλογο. 5255-069969-123 & ΙΒΑΝ GR 71 0172 2550 0052 5506 9969 -123 εμφανίζεται ο δικαιούχος :ΑΠΣ ΔΡΟΜΕΩΝ ΠΙΕΡΙΑΣ ‘’ΖΕΥΣ’’.
• Η ενημέρωση από τη διοργάνωση για την κατάθεση γίνεται αυτόματα και τα ονόματα των αθλητών που κατοχυρώνουν θέση έπειτα από το σχετικό έλεγχο θα ανεβαίνουν στην ιστοσελίδα του συλλόγου ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
Δεν χρειάζεται να στείλετε το καταθετήριο σας πουθενά, αλλά καλό θα ήταν να το έχετε μαζί σας, κατά τη παραλαβή του bib number. Πολύ σημαντικό επίσης να μην παραλείψετε να αναφέρετε το όνομα του αθλητή – καταθέτη στην τράπεζα κατά την κατάθεση.
Από την υποχρέωση καταβολής εξαιρούνται:
– A) Άτομα με ειδικές ικανότητες
– Β) Μέλη του Αδελφοποιημένου μας Σωματείου ‘’Περικλής Δημητρίου’’ που θα ταξιδέψουν από την Κύπρο.
– Γ) Οι τρεις πρώτοι νικητές και οι τρεις πρώτες νικήτριες του Ημιμαραθωνίου ‘’ΔΙΟΝ’’ 2016 τιμής ένεκεν οπότε και δηλώνονται αυτομάτως.
Για την εγγραφή σε όλα τα αγωνίσματα πατήστε εδώ:
Εγγραφή αθλητών στο παρακάτω link:
https://results.chronolog.gr/registration.aspx…
Συμμετέχουν επικουρικά
– ΑΤ Περιφέρειας
– -Σύλλογος Ραδιοερασιτεχνών Ν. Πιερίας
– Η Διασωστική Ομάδα Ν. Πιερίας θα παρέχει την υγειονομική κάλυψη του αγώνα
– Σώμα εθελοντών Ναυαγοσωστών και Διασωστών του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού για την δημιουργία υγειονομικών σταθμών και μονάδων κατά τους αγώνες ατόμων με ειδικές ικανότητες και αγώνα δρόμου γυμνασίων και δημοτικών.
– -Ένωση Εθελοντών Πυροσβεστών του Δήμου Δίου – Ολύμπου
– Ποδηλατική Απόδραση Πιερίας
ΔΙΟΝ
Τοπική κοινότητα, Ενορία Αγίας Παρασκευής, Εθελοντές Δίου, Πολιτιστικός Μορφωτικός Σύλλογος ‘’ΔΙΑΣ’, ΔΙΟΥ
ΚΑΡΙΤΣΑ
Τοπική κοινότητα, Ενορία Αγίου Δημητρίου, Πολιτιστικός Σύλλογος Καρίτσας, Ορειβατικός Σύλλογος Καρίτσας
ΚΟΝΤΑΡΙΩΤΙΣΣΑ
Τοπική κοινότητα, Αιμοδοτικός Σύλλογος Κονταριώτισσας, Πολιτιστικός Σύλλογος Κονταριώτισσας ‘’Πιερες’’
ΑΓΙΟΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝΑΣ
Τοπική κοινότητα, Ενορία Αγίου Σπυρίδωνα, Ορειβατικός Σύλλογος Αγίου Σπυρίδωνα, Πολιτιστικός Σύλλογος Αγίου Σπυρίδωνα , Σύλλογος Σαρακατσαναίων Ν. Πιερίας ‘’Ο ΚΑΤΣΑΝΤΩΝΗΣ’’.
ΒΡΟΝΤΟΥ
Τοπική κοινότητα, Ενορία Αγίου Νικολάου, Ορειβατικός Σύλλογος Βροντούς, Πολιτιστικός Σύλλογος Βροντούς, Αιμοδοτικός Σύλλογος Βροντούς, Αγροτικός Σύλλογος Βροντούς.
Η Φωτογραφική Λέσχη Πιερίδων Μουσών Κατερίνης θα παράσχουν την φωτογραφική κάλυψη του αγώνα.
Για την απόλυτη ασφάλεια του αγώνα θα υπάρχει ασθενοφόρο και θα είναι σε ετοιμότητα το Κέντρο Υγείας Λιτοχώρου και το Γενικό Νοσοκομείο Κατερίνης.
Για πληροφορίες που αφορούν στον αγώνα μπορείτε να απευθύνεστε στους:
Αλέξανδρος Πούλιος: 6976692445
Ευάγγελος Γερομιχαλός: 6977753739
Διονύσιος Τσουκάνης: 6945428531
Καλλιόπη Καρτσαμπά: 6985834936
ΚΑΛΗ ΔΙΑΜΟΝΗ ΣΤΗΝ ΠΙΕΡΙΑ
ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΚΑΙ ΚΑΛΟ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ
Η ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΙΑΜΑΤΙΚΩΝ ΛΟΥΤΡΩΝ ΚΑΙ Η ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥΣ ΣΕ SPA
Τα νερά των φυσικών ή ιαματικών πηγών είναι νερά, που πηγάζουν μέσα από πετρώματα και βράχους που βγαίνουν από τα έγκατα της γης. Είναι εμπλ...
-
ENGLISH Όπως και τα περισσότερα ελληνικά νησιά, η Εύβοια ήταν αρχικά γνωστή με άλλα ονόματα στην Αρχαιότητα, όπως το Μακρύ (Μακρίς) και το Δ... -
Αncient Greek phrases Aristotle, marble copy of Lysippus ἀεὶ Λιβύη φέρει τι κακόν / καινόν Aeì Libýē phérei ti kakón / kainón. "Libya a... -
Αncient Greek phrases Aἰὲν ἀριστεύειν motto, Depicted on engraving at the Boston College αἰὲν ἀριστεύειν aièn aristeúein “Ever to Excel“ Mot...