Η Θεσμοφορία ή τα Θεσμοφόρια ήταν τοπικό γιορταστικό τριήμερο στην αρχαία Αθήνα που αποτελείτο από τις επί μέρους γιορτές Άνοδος, Νηστεία και Καλλιγένεια. Εκτός από την Αθήνα γιορτάζονταν και στο Άργος, την Τροιζήνα, Πελλήνη, Αίγινα, Ερέτρια στη Δήλο, αλλά και στην Σικελία και σε άλλες Ελληνικές αποικίες. Ήταν εορτή κατεξοχήν των γυναικών. Στους άνδρες απαγορευόταν η είσοδος στους ναούς. Η γιορτή διοργανόνονταν ακριβώς την ίδια μέρα με την εορτή του θάνατου του Όσιρη στην Αίγυπτο, δηλαδή την φθινοπωρινή ισημερία. Διαρκούσε τέσσερις ημέρες, από την 9η μέχρι την 13η, ή από την 10η μέχρι 14η Πυανεψιώνος. Η πρώτη μέρα ονομάζονταν Στηνία, σε ανάμνηση της άφιξης της Δήμητρας στην Ελευσίνα. Οι επόμενες τρεις μέρες ήταν της τελετής, και ονομάζονταν Κάδοδος, Νηστεία και Καλλιγένεια.
Τα Θεσμοφόρια συνιστούσαν την πιο διαδεδομένη γιορτή σε όλο τον ελληνικό κόσμο για τη θεά Δήμητρα και την κόρη της Περσεφόνη, όπου συμμετείχαν αποκλειστικά γυναίκες. Πυρήνα των Θεσμοφορίων αποτελούσε ο αποκλεισμός του ανδρικού φύλου και η συγκρότηση μίας ένωσης γυναικών, μέσω της οποίας τονιζόταν ο ρόλος τους στη γονιμότητα της κοινότητας και συμβολικά στην ευφορία της καλλιεργήσιμης γης. Στην Αθήνα, ο εορτασμός τους διαρκούσε τρεις μέρες, από τις 11 έως τις 13 του μήνα Πυανοψιώνος, και ακολουθούνταν μία συγκεκριμένη τελετουργία.
Χαρακτηριστικό μέρος της γιορτής αποτελούσε η θυσία χοίρου. Aυτή ερμηνεύεται από το μύθο της απαγωγής της Κόρης, σύμφωνα με τον οποίο οι χοίροι του βοσκού Ευβουλέα εξαφανίστηκαν μαζί της στα βάθη της γης. Παρόμοιο συμβολικό χαρακτήρα είχαν και τα αναθήματα με τη μορφή χοίρου και τα πήλινα ομοιώματα που εικόνιζαν μία πιστή ή την ίδια τη θεά να κρατά το ζώο αυτό, τα οποία έχουν αποκαλυφτεί στα ιερά των Θεσμοφορίων. Συνήθως βρίσκονταν έξω από την πόλη ή στις πλαγιές των ακροπόλεων, και στην Αθήνα συγκεκριμένα το Θεσμοφόριο έχει εντοπιστεί κοντά στην Πνύκα.
Oι γυναίκες στη διάρκεια της γιορτής συγκεντρώνονταν στο ιερό της Δήμητρας και έτσι είχαν την ευκαιρία να περάσουν κάποιες μέρες μακριά από το σπίτι τους. Mπορούσαν να φέρουν μαζί τους και τα παιδιά τους, εάν αυτά βρίσκονταν σε ηλικία που ακόμη τα θήλαζαν. Οι σύζυγοι ήταν υποχρεωμένοι όχι μόνο να δώσουν τη συγκατάθεσή τους για να παραστούν οι γυναίκες τους στη γιορτή, αλλά και να αναλάβουν τα προβλεπόμενα έξοδα. Στα Θεσμοφόρια δεν επιτρεπόταν η συμμετοχή των παρθένων, ενώ των εταίρων και των γυναικών δούλων είναι αδιευκρίνιστη.
Ο αποκλεισμός των αντρών από τη γιορτή προσέδιδε σε αυτήν ένα μυστηριακό χαρακτήρα και σχολιάστηκε από τον Αριστοφάνη στην κωμωδία του Θεσμοφοριάζουσαι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου