MythologyMythologyDocumentariesFestivalspersonswarsBeutiful HellasArtFun

21.6.16

Πτολεμαίος Δ΄ Φιλοπάτωρ

 
Ο Πτολεμαίος Δ' ο Φιλοπάτωρ ( 245 – 204 π.Χ. ), υπήρξε ο τέταρτος φαραώ της Πτολεμαϊκής Αιγύπτου. Ήταν γιος του Πτολεμαίου Γ' του Ευεργέτη και της συζύγου του Βερενίκης Β'. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, που κράτησε από το 222 π.Χ. μέχρι και το 204 π.Χ., ξεκίνησε η παρακμή του πτολεμαϊκού βασιλείου. Το επώνυμο «Φιλοπάτωρ», που του είχε αποδοθεί ήδη από νεαρή ηλικία, σημαίνει «αυτός που αγαπά τον πατέρα του».

Την έναρξη της βασιλείας του, τους πρώτους μήνες του 222 π.Χ., σηματοδότησε η δολοφονία της δυναμικής μητέρας του και μιας σειράς από κοντινούς συγγενείς, ανάμεσα στους οποίους ο αδερφός του, Μάγας, ο εκλεκτός του στρατού, και ο θείος του Λυσίμαχος. Ακολούθησε ο θάνατος του εξόριστου από την Ελλάδα, βασιλιά των Σπαρτιατών Κλεομένη Γ'. Ο Πτολεμαίος ήταν πάντοτε κάτω από την εξουσία των ευνοούμενων του αυλικών, ανδρών και γυναικών, που ικανοποιούσαν τις επιθυμίες του για να τους παρέχει τη δυνατότητα να καθοδηγούν τα πολιτικά πράγματα, ακόμη κι αν αυτό σήμαινε πως τα συγγενικά του πρόσωπα έπρεπε να εξοντωθούν. Οι πιο διαβόητοι από αυτούς είναι οι υπουργοί του Αγαθοκλής και Σωσίβιος, ένας Έλληνας από την Αλεξάνδρεια που είχε καταλάβει ανώτατες θέσεις και φρόντιζε να είναι απαραίτητος στο βασιλιά. Ο Πτολεμαίος παντρεύτηκε την αδερφή του Αρσινόη την Γ', ωστόσο συνέχισε να αφήνεται στην καθοδήγηση της ερωμένης του Αγαθόκλειας, αδερφής του Αγαθοκλή, με την οποία είναι πιθανόν να απέκτησε και ένα παιδί. Το βασιλικό ζεύγος εισήχθη επίσημα στην οικογενειακή λατρεία το 216 π.Χ., με τον τίτλο «Θεοί Φιλοπάτορες».


Η ιδιοτέλεια έκανε τους υπουργούς του να κάνουν σημαντικές προετοιμασίες για να αποκρούσουν τις επιθέσεις το 221 π.Χ. του Αντίοχου Γ' του Μέγα, ηγεμόνα των Σελευκιδών. Ο τελευταίος, έχοντας πληροφορηθεί από τους κατασκόπους του την αδυναμία της κεντρικής κυβέρνησης στην Αίγυπτο, ξεκίνησε να κινείται διαμέσου της Φοινίκης και να καταλαμβάνει υποτελείς στους Πτολεμαίους πόλεις, σηματοδοτώντας την έναρξη του Τέταρτου Συριακού Πολέμου. Μεγάλη του επιθυμία, όπως και των προκατόχων του, ήταν να κατακτήσει την Κοίλη – Συρία. Ο πτολεμαϊκός στρατός, ωστόσο, καθοδηγούταν ακόμη από ικανούς αξιωματικούς. Ένας Αιτωλός, ο Θεόδοτος, ο οποίος ήταν ο ανώτερος διοικητής της Κοίλης Συρίας, φρόντισε να ενισχύσει αμυντικά τα οχυρά του Λιβάνου, έτσι ώστε να αποτύχει η πρώτη επίθεση των Σελευκιδών εναντίον τους. Τότε ο Αντίοχος αναγκάστηκε να παρατήσει για λίγο την εκστρατεία για να αντιμετωπίσει τον επαναστάτη σατράπη της Μηδίας, τον Μόλωνα, στη Βαβυλώνα.

Η ολιγόμηνη ανακωχή, έδωσαν στον Πτολεμαίο και το Σωσίβιο χρόνο να προσλάβουν ξένους μισθοφόρους και να εκπαιδεύσουν ένα στρατό περίπου τριάντα χιλιάδων γηγενών Αιγυπτίων. Το 219 π.Χ. έχοντας λύσει μέρος των προβλημάτων του, ο Αντίοχος Γ' συνέχισε την εκστρατεία κατά της Αιγύπτου. Μετά τις επιτυχίες του στην Ανατολή, ο Θεόδοτος θεωρήθηκε επικίνδυνος για την αλεξανδρινή αυλή, που έβλεπε με καχυποψία όποιον γινόταν δημοφιλής ή έμενε για καιρό σε κάποιο αξίωμα (εξού και η προτίμηση στους μισθοφόρους). Μετά από απόπειρα κατά της ζωής του, ο Θεόδοτος διέκρινε το χέρι του Σωσίβιου. Αφού άφησε λοιπόν, σε έμπιστούς του την Τύρο και την Πτολεμαΐδα, έγραψε στον Αντίοχο προσφέροντας του τις δύο αυτές πόλεις. Κατόπιν ο δρόμος για την Αίγυπτο διαμέσου της Παλαιστίνης ήταν ανοιχτός. Η εξέλιξη αυτή άφησε την αλεξανδρινή αυλή πανικόβλητη. Οι τελευταίοι αποφάσισαν να αρχίσουν διαπραγματεύσεις κερδίζοντας χρόνο για τις προετοιμασίες τους. Ορίστηκε τετράμηνη ανακωχή κατά τη διάρκεια της οποίας οι Αιγύπτιοι ετοιμάστηκαν πυρετωδώς και με άκρα μυστικότητα, με τη βοήθεια Ελλήνων εμπειρογνωμόνων που είχαν λάβει μέρος στους πρόσφατους πολέμους με τη Μακεδονία.

Την άνοιξη του 218 π.Χ. οι διαπραγματεύσεις έφτασαν όπως ήταν σχεδιασμένο από την αρχή σε αδιέξοδο και ο Αντίοχος συνέχισε να κατακτά την μία πόλη μετά την άλλη. Το καλοκαίρι του 217 π.Χ., ως επικεφαλής πενήντα πέντε χιλιάδων αντρών και συνοδευόμενος από τη μικρότερη αδερφή του Αρσινόη Γ', ο Πτολεμαίος Δ', έλαβε θέση προσωπικά στο πεδίο της μάχης, ενάντια στους άντρες του Αντίοχου Γ'. Πέτυχε μια σημαντική νίκη στη Μάχη της Ράφια, εξασφαλίζοντας την ακεραιότητα των βορείων συνόρων του βασιλείου μέχρι το πέρας της βασιλείας του. Στην Αίγυπτο η νίκη αυτή αποδόθηκε στην Ίσιδα και το Σέραπι. Εντούτοις η νίκη αυτή τελικά έφερε δικά της προβλήματα, εφόσον πλέον στη χώρα υπήρχαν εκπαιδευμένοι ντόπιοι στρατιώτες.

Ο Πτολεμαίος Δ' γύρισε αφύσικα γρήγορα στην Αλεξάνδρεια προτού ολοκληρώσει με σπουδή το έργο του. Ίσως να βιαζόταν να επιστρέψει στις πολυτέλειες της Αλεξάνδρειας, ίσως βρισκόταν σε δεινή οικονομική κατάσταση καθώς η έλλειψη σε ασήμι δεν του επέτρεπε να συντηρεί μακροπρόθεσμα στρατό μισθοφόρων. Μετά την επιστροφή του το 217 π.Χ., νυμφεύθηκε την αδερφή του Αρσινόη Γ', η οποία του χάρισε ένα Διάδοχο λίγα χρόνια αργότερα, το 210 π.Χ. Εκείνος τότε στράφηκε στην Αγαθόκλεια, την οποία και έκανε ερωμένη του. Η τελευταία, μαζί με τον αδερφό της Αγαθοκλή, ενθάρρυναν την έκλυτη ζωή του Πτολεμαίου. Η Αρσινόη πέρασε μια μοναχική και δυστυχισμένη ζωή, νιώθοντας πικρία για την κατάντια του βασιλείου του πατέρα της.
Στις 29 Νοεμβρίου 205 π.Χ., ο γιος του από την Αρσινόη, ορίζεται συμβασιλέας υπό το όνομα Πτολεμαίος Ε' ο Επιφανής. Το επόμενο καλοκαίρι πεθαίνει και κηδεύεται στην Αλεξάνδρεια. Η Αρσινόη Γ' ήταν ακόμη στα επίσημα έγγραφα σύζυγός του, αλλά ο γιος της από τον Πτολεμαίο ήταν ακόμη παιδί. Εκείνη θέλησε να βασιλέψει δια μέσου του μικρού Πτολεμαίου, αλλά το ίδιο είχαν σκοπό να κάνουν ο Σωσίβιος και ο Αγαθοκλής. Η βασίλισσα δολοφονήθηκε και ο Αγαθοκλής έγινε για λίγο αντιβασιλιάς χάρις σε μια πλαστή διαθήκη του εκλιπόντος φαραώ. Τελικά λιντσαρίστηκε ανατριχιαστικά μαζί με τους οικείους του από τον όχλο, που πλέον ήταν μια ενεργή πολιτική δύναμη.

Πηγές/Φωτογραφίες/Βιβλιογραφία

Polybius, XV 25.2. Cf. Zenobius, V 94.
Bevan, Edwyn (1927). The House of Ptolemy: a History of Egypt under the Ptolemaic Dynasty. London: Methuen. p. 233.
Deipnosophistae V 37.
Demetrius 43.4-5.
Hildegard Temporini (ed.) (1978). Politische Geschichte: (Provinzien und Randvölker: Mesopotamien, Armenien, Iran, Südarabien, Rom und der Ferne Osten)], Part 2, Volume 9. Walter de Gruyter. p. 977. ISBN 3110071754. Retrieved 1 November 2014.
Ptolemy IV Philopator I  - chapter 3 of E. R. Bevan's 1927 classic The House of Ptolemy [on Bill Thayer's Lacus Curtius].
Ptolemy IV - Christopher Bennett's annotated Egyptian Royal Genealogy provides detailed references to sources.
Dedication at Itanos - inscription dedicating a pool & shrine on Crete to Ptolemy IV & Arsinoë III (ca 215 BCE) [posted by Center for Study of Ancient Documents, Oxford U].
Great Revolt of the Egyptians (205-186 BCE) -  translation & explication of Greek & Egyptian sources describing the 20 year native uprising in upper Egypt that Ptolemy IV left for his heir [posted by Center for the Tebtunis Papyri (UCal at Berkeley)].
Ptolemy IV Philopator - illustrated biography by Jimmy Dunn includes bibliography [on Tour Egypt].
Ptolemy IV Philopator - Jona Lendering lists biographical data & key dates [Livius: Articles in Ancient History].
Βιογραφία από τον Christopher Bennett
Ptolemy IV Philopator, The Fourth King of Egypt's Greek Period
The House of Ptolemy,by E. R. Bevan


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΙΑΜΑΤΙΚΩΝ ΛΟΥΤΡΩΝ ΚΑΙ Η ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥΣ ΣΕ SPA

Τα νερά των φυσικών ή ιαματικών πηγών είναι νερά, που πηγάζουν μέσα από πετρώματα και βράχους που βγαίνουν από τα έγκατα της γης. Είναι εμπλ...