Το Ακρωτήρι είναι χωριό της Σαντορίνης με 450 κατοίκους, με βάση την απογραφή του 2001. Βρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο του νησιού σε απόσταση 15 χιλιομέτρων από τα Φηρά (πρωτεύουσα). Διοικητικά, ανήκει στο Τοπικό διαμέρισμα Ακρωτηρίου του Δήμου Θήρας. Κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους (ενετική κατάκτηση) αποτελούσε ένα από τα καστέλια του νησιού. Σήμερα, στην κορυφή του υψώματος πάνω στο οποίο είναι κτισμένο το σύγχρονο χωριό στέκει ακόμη ο Ενετικός πύργος (Γουλάς), το παλιό δηλ. καστέλο. Έγινε παγκοσμίως γνωστό χάρη στον προϊστορικό οικισμό που ανακαλύφθηκε στις ανασκαφές, τις οποίες άρχισε συστηματικά στην περιοχή ο Σπύρος Μαρινάτος το 1967.
Γεωγραφικά, η περιοχή αποτελεί πραγματικό ακρωτήριο με απόκρημνες ακτές, που προβάλλει επί 3 μίλια δυτικά του νότιου τμήματος της Σαντορίνης.
Γεωγραφικά, η περιοχή αποτελεί πραγματικό ακρωτήριο με απόκρημνες ακτές, που προβάλλει επί 3 μίλια δυτικά του νότιου τμήματος της Σαντορίνης.
Υπάρχουν λίγες αποσπασματικές μαρτυρίες για την παρουσία του ανθρώπου στο Ακρωτήρι κατά την 5η χιλιετία π.Χ., στη Νεότερη Nεολιθική Εποχή. Kατά την πρώιμη εποχή του Χαλκού, την 3η χιλιετία π.Χ., η πρώτη αυτή εγκατάσταση εξελίσσεται σε έναν ακμαίο πρωτοκυκλαδικό οικισμό. Το Ακρωτήρι συνεχίζει να αναπτύσσεται κατά τη Μεσοκυκλαδική εποχή (αρχές 2ης χιλιετίας π.Χ.) και κατά τον 16ο αι. π.Χ. παρουσιάζει αστική οργάνωση όπως φαίνεται από το ανεπτυγμένο πολεοδομικό σχέδιο και την άρτια αρχιτεκτονική των πολυώροφων κτιρίων. Οι σημαντικότεροι χώροι κοσμούνται με τοιχογραφίες υψηλού καλλιτεχνικού επιπέδου, συνήθως με θρησκευτικές σκηνές και τελετές ή με παραστάσεις από τον κόσμο της ξηράς και της θάλασσας. Η κεραμεική του οικισμού διακρίνεται για τον πλούτο και την ποικιλία των σχημάτων και των διακοσμητικών θεμάτων. Καλυμμένα από την ηφαιστειακή τέφρα, τα αγγεία αλλά και άλλα αντικείμενα καθημερινής χρήσης σώθηκαν σε απροσδόκητα καλή κατάσταση, αποκαθιστώντας σε μεγάλο βαθμό την εποχή της μεγάλης ακμής του Ακρωτηρίου πριν από το δραματικό τέλος. Παρέχουν έτσι στοιχεία για τη χρήση τους, πρακτική ή τελετουργική και την οργάνωση της ζωής μέσα στα κτίρια.
H επιρροή του μινωικού πολιτισμού, που τότε βρίσκεται στο απόγειο της ακμής του, σε όλους τους τομείς, από την αρχιτεκτονική και τα σκεύη της καθημερινής ζωής έως την καλλιτεχνική δημιουργία και τις θρησκευτικές δοξασίες, είναι σημαντική. Το Ακρωτήρι διατηρεί ωστόσο στενές σχέσεις και με τους Αχαιούς - Μυκηναίους της κυρίως Ελλάδας, την εποχή μάλιστα των βασιλικών τάφων των Μυκηνών, που σημαδεύει τη γένεση του μυκηναϊκού πολιτισμού.
Η τέφρα κάλυψε τα ερείπια του οικισμού διατηρώντας ζωντανές τις εικόνες ενός πολιτισμού που καταστράφηκε από την ηφαιστειακή έκρηξη. Η εξαιρετική τους διατήρηση εντυπωσιάζει σήμερα τον επισκέπτη και δικαίως έδωσε στο Ακρωτήρι την ονομασία «Πομπηία του Αιγαίου».
Περιγραφή
'Ενα από τα σημαντικότερα κέντρα του Αιγαίου στα προϊστορικά χρόνια. Οι πρώτες εγκαταστάσεις στο Ακρωτήρι χρονολογούνται από την Ύστερη Νεολιθική Εποχή (τουλάχιστον από την 4η χιλιετία π.Χ.). Κατά την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (3η χιλιετία π.Χ.) υπήρχε οικισμός στο Ακρωτήρι. Κατά τη Μέση και την Πρώιμη Ύστερη Εποχή του Χαλκού (20ος-17ος αιώνας π.Χ.) ο οικισμός αυτός επεκτάθηκε και αναδείχθηκε σε ένα από τα σημαντικότερα αστικά κέντρα και λιμάνια του Αιγαίου.
Η μεγάλη του έκταση (περίπου 200 στρέμματα), η άριστη πολεοδομική του οργάνωση, το αποχετευτικό του δίκτυο, τα περίτεχνα πολυόροφα κτήρια του με τον έξοχο τοιχογραφικό διάκοσμο, την πλούσια επίπλωση και οικοσκευή μαρτυρούν για τη μεγάλη του ανάπτυξη.
Τα ποικίλα εισηγμένα προϊόντα που βρέθηκαν μέσα στα κτήρια δείχνουν πόσο ευρύ ήταν το πλέγμα των εξωτερικών σχέσεων του Ακρωτηρίου. Διατηρούσε στενές σχέσεις με τη Μινωική Κρήτη αλλά βρισκόταν σε επικοινωνία και με την Ηπειρωτική Ελλάδα, τη Δωδεκάνησο, την Κύπρο, τη Συρία και την Αίγυπτο.
Η ζωή στην πόλη τελείωσε απότομα το τελευταίο τέταρτο του 17ου π.Χ. αιώνα, όταν οι κάτοικοί της αποφάσισαν να την εγκαταλείψουν εξαιτίας ισχυρών σεισμών. Η έκρηξη του ηφαιστείου ακολούθησε. Τα ηφαιστειακά υλικά που κάλυψαν την πόλη και ολόκληρο το νησί προστάτευσαν ως σήμερα τα κτήρια και το περιεχόμενό τους, όπως έγινε και στην Πομπηία.
Στοιχεία για την κατοίκηση του Ακρωτηρίου της Θήρας κατά την προϊστορική εποχή άρχισαν να έρχονται στο φως από το δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα. Οι συστηματικές όμως ανασκαφές άρχισαν εκεί το 1967 από τον καθηγητή Σπυρίδωνα Μαρινάτο υπό την αιγίδα της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας. Ο Μαρινάτος αποφάσισε να ανασκάψει στο Ακρωτήρι ελπίζοντας ότι θα επαληθεύσει μια παλιά του θεωρία που είχε δημοσιεύσει από τη δεκαετία του '30, ότι η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας προκάλεσε την κατάρρευση του πολιτισμού της Μινωικής Κρήτης. Μετά το θάνατο του Μαρινάτου, στα 1974, η ανασκαφή συνεχίζεται υπό την διεύθυνση του καθηγητή Χρίστου Ντούμα.
Οι Ανασκαφές
Στοιχεία για την κατοίκηση της Θήρας κατά την προϊστορική εποχή άρχισαν να έρχονται στο φως από το δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα, όταν λόγω της χρησιμοποίησης θηραϊκής γης για τη μόνωση των τοιχωμάτων της διώρυγας του Σουέζ από τον Γάλλο μηχανικό Φερντινάν ντε Λεσσέψ (Ferdinard de Lesseps) το 1866 αποκαλύφθηκαν προϊστορικές αρχαιότητες.Οι πρώτες ανασκαφές στο Ακρωτήρι έγιναν από τον Γάλλο γεωλόγο και ηφαιστειολόγο Φερντινάν Φουκέ (Ferdinand André Fouqué). Μικρή ανασκαφική έρευνα επιχειρήθηκε το 1870 από την Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή, με τον γεωλόγο Ανρί Γκορσί (Henri Gorceix) και τον Ανρί Μαμέ (Henri Mamet) στη θέση Φαβατάς (η περιοχή όπου αποκαλύφθηκε το Συγκρότημα Δ των σημερινών ανασκαφών, ονομαζόταν "φαβατάς" γιατί το μέρος έβγαζε πολύ φάβα), νότια του σύγχρονου χωριού Ακρωτήρι. Στην θέση αυτή περνούσε χείμαρρος, ο οποίος έφτανε στο επίπεδο των αρχαιοτήτων και είχε ήδη αρχίσει να αποκαλύπτει κάποιες από αυτές.
Η δόμηση ήταν πυκνή και διέθετε πολυώροφα κτίρια με πλούσιες τοιχογραφίες, οργανωμένες αποθήκες, βιοτεχνικούς χώρους, άριστη πολεοδομική οργάνωση με δρόμους, πλατείες και αποχετευτικό σύστημα, το οποίο περνούσε κάτω από το λιθόστρωτο και συνδεόταν απευθείας με τα σπίτια.
Τα οικοδομικά υλικά ήταν πέτρες διαφόρων μεγεθών και σχημάτων, κυρίως ηφαιστειακές, πηλός για συνδετικό κονίαμα, άψητες πλίνθοι (τούβλα) που ενισχύονταν με άχυρο, ξυλεία και ασβεστοκονίαμα. Το μεγάλο πλήθος από τοιχογραφίες, με τις οποίες ήταν διακοσμημένοι πολλοί από τους χώρους των κτιρίων, κατά κανόνα των άνω ορόφων, υποδηλώνουν μια εξελιγμένη και εκλεπτυσμένη αστική κοινωνία, η οποία ντυνόταν με πολυτέλεια, κομψότητα, και εντυπωσιακή πολυχρωμία.
Η μεγάλη του έκταση (περίπου 200 στρέμματα), η άριστη πολεοδομική του οργάνωση, το αποχετευτικό του δίκτυο, τα περίτεχνα πολυόροφα κτήρια του με τον έξοχο τοιχογραφικό διάκοσμο, την πλούσια επίπλωση και οικοσκευή μαρτυρούν για τη μεγάλη του ανάπτυξη.
Η ζωή στην πόλη τελείωσε απότομα το τελευταίο τέταρτο του 17ου π.Χ. αιώνα, όταν οι κάτοικοί της αποφάσισαν να την εγκαταλείψουν εξαιτίας ισχυρών σεισμών. Η έκρηξη του ηφαιστείου ακολούθησε. Τα ηφαιστειακά υλικά που κάλυψαν την πόλη και ολόκληρο το νησί προστάτευσαν ως σήμερα τα κτήρια και το περιεχόμενό τους, όπως έγινε και στην Πομπηία.
Επάνω στα αποκαλυπτόμενα μνημεία δεν γίνονται επεμβάσεις, παρά μόνον όσες απαιτούνται για τη στερέωσή τους και για τη διάσωση των ποικίλων μαρτυριών, της καταστροφής συμπεριλαμβανομένης.
Οι Ανασκαφές
Στοιχεία για την κατοίκηση της Θήρας κατά την προϊστορική εποχή άρχισαν να έρχονται στο φως από το δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα, όταν λόγω της χρησιμοποίησης θηραϊκής γης για τη μόνωση των τοιχωμάτων της διώρυγας του Σουέζ από τον Γάλλο μηχανικό Φερντινάν ντε Λεσσέψ (Ferdinard de Lesseps) το 1866 αποκαλύφθηκαν προϊστορικές αρχαιότητες.Οι πρώτες ανασκαφές στο Ακρωτήρι έγιναν από τον Γάλλο γεωλόγο και ηφαιστειολόγο Φερντινάν Φουκέ (Ferdinand André Fouqué). Μικρή ανασκαφική έρευνα επιχειρήθηκε το 1870 από την Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή, με τον γεωλόγο Ανρί Γκορσί (Henri Gorceix) και τον Ανρί Μαμέ (Henri Mamet) στη θέση Φαβατάς (η περιοχή όπου αποκαλύφθηκε το Συγκρότημα Δ των σημερινών ανασκαφών, ονομαζόταν "φαβατάς" γιατί το μέρος έβγαζε πολύ φάβα), νότια του σύγχρονου χωριού Ακρωτήρι. Στην θέση αυτή περνούσε χείμαρρος, ο οποίος έφτανε στο επίπεδο των αρχαιοτήτων και είχε ήδη αρχίσει να αποκαλύπτει κάποιες από αυτές.
Οι συστηματικές, πάντως, ανασκαφές ξεκίνησαν το 1967 από τον καθηγητή Σπυρίδωνα Μαρινάτο, με τις υποδείξεις του ντόπιου Νίκου Πελέκη και στο ίδιο σημείο που έκαναν τις ανασκαφές τους οι Γάλλοι. Ο Σπ. Μαρινάτος ξεκίνησε τις ανασκαφές στο
Ακρωτήρι στην προσπάθεια του να επαληθεύσει μια παλιά δική του θεωρία, που είχε δημοσιεύσει ως Έφορος Αρχαιοτήτων Κρήτης το 1939, ότι η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας προκάλεσε την κατάρρευση του πολιτισμού της Μινωικής Κρήτης. Η προετοιμασία έγινε το διάστημα 1962 με 1965. Μετά τον θάνατο του καθηγητή Μαρινάτου το 1974, η ανασκαφή συνεχίζεται κάτω από την διεύθυνση του καθηγητή Χρήστου Ντούμα.
Γενικά για τον προϊστορικό οικισμό
Από τα ευρήματα των ανασκαφών είναι πλέον γνωστό ότι η περιοχή του Ακρωτηρίου κατοικήθηκε για πρώτη φορά κατά την Ύστερη Νεολιθική περίοδο (γύρω στο 4500 π.Χ.) και κατά τον 18ο αιώνα π.Χ. είχε εξελιχθεί σε πόλη. Στις αρχές του 17ου αιώνα π.Χ. υπέστη μεγάλες καταστροφές από σειρά σεισμών, αλλά στην συνέχεια πολλά από τα κτίρια επισκευάστηκαν και άλλα έμειναν όπως ήταν, ενώ νέα κτίρια κτίστηκαν κοντά στα παλαιότερα και η πόλη επεκτάθηκε προς τα βόρεια. Η πόλη άκμαζε κατά την Υστεροκυκλαδική Ι περίοδο, μέχρι τον ενταφιασμό της από την λεγόμενη "Μινωική έκρηξη". Η Υστεροκυκλαδική Ι Περίοδος είναι σύγχρονη με την Υστερομινωική ΙΑ Περίοδο στην Κρήτη, περίοδος κατά την οποία άκμαζαν τα νέα ανάκτορα (Νεοανακτορική Περίοδος) εκεί.
Η θέση ήταν ιδανική για ασφαλές αγκυροβόλιο, καθότι ήταν προστατευμένη από τους βόρειους ανέμους, ενώ ταυτόχρονα η μορφολογία του εδάφους ευνοούσε την ανάπτυξη γεωργικών δραστηριοτήτων. Πιθανολογείται ότι ήταν η πρωτεύουσα του νησιού, αλλά αυτό δεν έχει ακόμα επιβεβαιωθεί. Η έκταση των ανασκαφών είναι κοντά στα 14 στρέμματα και έχει αποκαλυφθεί ένα μικρό ποσοστό της προϊστορικής πόλης.
Τα οικοδομικά υλικά ήταν πέτρες διαφόρων μεγεθών και σχημάτων, κυρίως ηφαιστειακές, πηλός για συνδετικό κονίαμα, άψητες πλίνθοι (τούβλα) που ενισχύονταν με άχυρο, ξυλεία και ασβεστοκονίαμα. Το μεγάλο πλήθος από τοιχογραφίες, με τις οποίες ήταν διακοσμημένοι πολλοί από τους χώρους των κτιρίων, κατά κανόνα των άνω ορόφων, υποδηλώνουν μια εξελιγμένη και εκλεπτυσμένη αστική κοινωνία, η οποία ντυνόταν με πολυτέλεια, κομψότητα, και εντυπωσιακή πολυχρωμία.
Σημαντικότερα μνημεία και αρχιτεκτονικά σύνολα της περιοχής θεωρούνται:
Ξεστή 3: Μεγάλο, διώροφο τουλάχιστον, κτήριο με 14 δωμάτια σε κάθε όροφο. Πολλά από τα δωμάτια συνδέονται μεταξύ τους με πολύθυρα και είναι τοιχογραφημένα. Σε ένα από αυτά υπάρχει "δεξαμενή καθαρμών", χώρος που θεωρείται ιερός.
Οι πιο ενδιαφέρουσες από τις τοιχογραφίες είναι εκείνες των Κροκοσυλλεκτριών και του Βωμού. Η πρώτη απεικονίζει τρεις γυναίκες σε αγρό με ανθισμένους κρόκους και ένα βωμό, ενώ η δεύτερη γυναίκες που μαζεύουν κρόκους και τους προσφέρουν σε καθιστή θεότητα πλαισιωμένη από πίθηκο και γρύπα. Οι αρχιτεκτονικές ιδιορρυθμίες του κτηρίου και τα θέματα των τοιχογραφιών οδηγούν στο συμπέρασμα ότι στην Ξεστή 3 τελούνταν κάποιες τελετές.
Η ζωφόρος απεικονίζει ένα στόλο που επισκέπτεται παράλιες πόλεις, η τελευταία από τις οποίες ταυτίζεται με το ίδιο το Ακρωτήρι. Ο άλλος χώρος διακοσμείται με τις οκτώ τοιχογραφίες των Θαλαμίσκων Πλοίων. Πρόκειται για μία λεπτομέρεια της μικρογραφικής ζωφόρου που επαναλαμβάνεται οκτώ φορές με μικρές παραλλαγές στους τοίχους του.
Ξεστή 3: Μεγάλο, διώροφο τουλάχιστον, κτήριο με 14 δωμάτια σε κάθε όροφο. Πολλά από τα δωμάτια συνδέονται μεταξύ τους με πολύθυρα και είναι τοιχογραφημένα. Σε ένα από αυτά υπάρχει "δεξαμενή καθαρμών", χώρος που θεωρείται ιερός.
Τομέας Β: Ο τομέας Β περιλαμβάνει πιθανότατα δύο ξεχωριστά κτήρια προσκολλημένα το ένα στο άλλο. Από τον όροφο του δυτικού κτηρίου προήλθαν οι τοιχογραφίες των Αντιλοπών και των Πυγμάχων. Από το ανατολικό κτήριο προήλθε η τοιχογραφία των Πιθήκων, μία σύνθεση με πιθήκους να σκαρφαλώνουν σε βράχους στις όχθες ενός ποταμού.
Δυτική οικία: Η Δυτική οικία είναι ένα σχετικά μικρό αλλά καλά οργανωμένο κτήριο. Στο ισόγειο υπάρχουν αποθήκες τροφίμων, εργαστηριακοί χώροι, μαγειρείο και εγκατάσταση μυλώνα. Ο πρώτος όροφος καταλαμβάνεται από ένα ευρύχωρο δωμάτιο, όπου ήταν εγκατεστημένοι αργαλειοί, μία αποθήκη σκευών και τροφίμων, ένα αποχωρητήριο, και από δύο συνεχόμενους τοιχογραφημένους χώρους. Από αυτούς, ο ένας διακοσμείται με τις δύο τοιχογραφίες των Ψαράδων, την τοιχογραφία της Ιέρειας και τη διάσημη μικρογραφική ζωφόρο του Στόλου που περιτρέχει τους τέσσερις τοίχους του.
Συγκρότημα Δ: Το Συγκρότημα Δ αποτελείται από τέσσερα κτήρια. Ενα δωμάτιο του ανατολικού κτηρίου βρέθηκε διακοσμημένο με την τοιχογραφία της Ανοιξης.
Εδώ ο ζωγράφος απέδωσε με ιδιαίτερη ευαισθησία ένα βραχώδες τοπίο με ανθισμένους ερυθρούς κρίνους ανάμεσα στους οποίους πετούν χελιδόνια. Στο ίδιο κτήριο βρέθηκαν πρόσφατα πινακίδες της Γραμμικής Α γραφής.
Ολα τα κτήρια του Συγκροτήματος Δ έδωσαν σπουδαία κινητά ευρήματα, όπως άφθονη εισηγμένη κεραμεική και πολύτιμα λίθινα και μεταλλικά αντικείμενα.
Οικία των Γυναικών: Στο κτήριο αυτό βρέθηκε η τοιχογραφία των Γυναικών και των Παπύρων στην οποία οφείλει και το όνομά του. Πρόκειται για ένα μεγάλο διώροφο οικοδόμημα, το πιο ενδιαφέρον αρχιτεκτονικό στοιχείο του οποίου είναι ο φωταγωγός στο κέντρο του.
Ξεστή 4 : Η Ξεστή 4 είναι ένα μεγαλόπρεπο τριώροφο οικοδόμημα, το μεγαλύτερο που ανασκάφηκε ως τώρα. Ολες του οι όψεις είναι επενδυμένες με λαξευτούς ορθογώνιους όγκους τόφου. Τα θραύσματα των τοιχογραφιών που ήλθαν στο φως ως σήμερα ανήκουν σε μία σύνθεση που στόλιζε το κλιμακοστάσιο της εισόδου και απεικονίζουν πομπή δωροφόρων ανδρών σε φυσικό μέγεθος να ανεβαίνουν σε βαθμίδες κλίμακας. Πρόκειται πιθανότατα για δημόσιο κτήριο, όπως αποδεικνύουν το ασυνήθιστα μεγάλο του μέγεθος, η εντυπωσιακή εξωτερική του εμφάνιση και ο τοιχογραφικός του διάκοσμος.
Ευρήματα απο τις ανασκαφές στο Ακρωτήρι εκτιθενται στο Μουσείο Προϊστορικής Θήρας.
Πηγές / Βιβλιογραφία / Φωτογραφίες
Μαρινάτος Σπ.: "Θησαυροί της Θήρας", Έκδοση Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδος, Αθήνα 1972
Γέροντας Α.: "Αποκάλυψη και Συντήρηση Κρεβατιών στο Ακρωτήρι Θήρας", Περιοδικό ΑΛΣ, Εταιρεία Στήριξης Σπουδών Προϊστορικής Θήρας, Τεύχος 2, Αθήνα 2004
Κατημερτζή Π.: "Αρχαία «δημοκρατία» εφοπλιστών", Εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, 15.01.2003.
Μπουλώτης Χρ.: "Πτυχές θρησκευτικής έκφρασης στο Ακρωτήρι", Περιοδικό ΑΛΣ, Εταιρεία Στήριξης Σπουδών Προϊστορικής Θήρας, Τεύχος 3, Αθήνα 2005
Μαρινάτος Σπ.: "Ανασκαφαί Θήρας VI (1972)", Αθήνα 1974
Ακριβάκη Ν.: "Τοιχογραφία με παράσταση οδοντόφρακτου κράνους", Περιοδικό ΑΛΣ, Εταιρεία Στήριξης Σπουδών Προϊστορικής Θήρας, Τεύχος 1, Αθήνα 2003
Buchholz H.-G.: "Thera and the Aegean World II", Papers and Proceedings of the Second International Scientific Congress, Santorini, Greece, August 1978.
Τσώλη Θ.: "Μάλλινα ΣΑΝΤΟΡΙΝΗΣ ηλικίας 4.000 ετών...", Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 22.10.2006
"Discovery of a press confirms wine-making on site", Εφημερίδα Καθημερινή, Αγγλική Έκδοση, 13.05.2006
Βαρβιτσιώτης Ι.: "Το στέγαστρο της προϊστορικής Θήρας", Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 21.08.2005.
"Αντικατάσταση Στεγάστρου - Συντήρηση, Διαμόρφωση και Ανάδειξη του Αρχαιολογικού Χώρου του Ακρωτηρίου Θήρας"[νεκρός σύνδεσμος]
Κατημερτζή Π.: "Tο στέγαστρο έπεσε... «στον ακάλυπτο»", Εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, 15.10.2005.
Δώρα Μονιούδη - Γαβαλά: "Σαντορίνη. Κοινωνία και Χώρος. 15ος - 20ος Αιώνας", Έκδοση του Ιδρύματος Λουκά και Ευάγγελου Μπελλώνια, 1997
Μηνδρινός Μ.: "Το τοπωνύμιο Μπάλ(λ)ος". Εφημερίδα ΠΑΝΘΗΡΑΪΚΗ ΚΡΑΥΓΗ, Φύλλο 44, σελ. 2. Θήρα, 1973.
Carl Knappelt, Tim Evans, Ray Rivers: Modeling maritime interactions in the Aegean Bronze Age. In: Antiquity, Volume 82, No 318, Dezember 2008, p. 1009–1024, 1020.
Christos G. Doumas, Thera - Pompeii of the Ancient Aegean, London 1983
Floyd W. McCoy and Grant Heiken, Volcanic Hazards and Disasters in Human Antiquity, 2000
Christos G. Doumas, The Wall Paintings of Thera, Athens 1991
C. Michael Hogan, Akrotiri, The Modern Antiquarian
culture.gr
Centro universitario europeo per i beni culturali di Ravello, Ancient Buildings and Earthquakes : the Local Seismic Culture Approach. Edipuglia srl, 2005 ISBN 8872284031
Doumas, Christos (1983). Thera: Pompeii of the ancient Aegean. New York, New York: Thames and Hudson Inc.
"Ancient Akrotiri reopened to visitors". The Greek Island Specialists. 11 Apr 2012. Retrieved 14 May 2016.
Although, those charged with criminal negligence were charged with "damaging a monument". Staff (3 March 2011) "Trial for fatal Santorini roof collapse to begin next week: Twelve people to appear in court in connection to death of one tourist and damage to ancient site" Ekathimerini.Com, archived here by WebCite "
https://www.santorini.com
Ντούμας Χρ.: "Θήρα/Σαντορίνη", Santorini Guidebook 2007
Τζαχίλη Ίρις: "Οι Αρχές της Αιγαιακής Προϊστορίας: Οι Ανασκαφές στην Θήρα και την Θηρασιά τον 19ο Αιώνα", Η Καθημερινή, Αθήνα 2006
Μαρινάτος Σπ.: "The Volcanic Destruction on Minoan Crete", Antiquity 425:39, 1939
Κατημερτζή Π.: "Άντεξε ηφαίστεια και σεισμούς, αλλά τη βροχή;", Εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 03.10.2005
Ντούμας Χρ.: "Πρόσφατα ευρήματα από το Ακρωτήρι της Θήρας", Σύλλογος για την Μελέτη και Διάδοση της Ελληνικής Ιστορίας, 2000
Συκκά Γ.: "Σαντορίνη, η μεγάλη έκρηξη", Εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 28.02.2007
Ντούμας Χρ.: "Ξεθάβοντας μια νεκρή πολιτεία στο Ακρωτήρι της Θήρας", Περιοδικό ΑΛΣ, Εταιρεία Στήριξης Σπουδών Προϊστορικής Θήρας, Τεύχος 1, Αθήνα 2003
Friedrich W., Kromer B., Friedrich M., Heinemeier J., Pfeiffer T., Talamo S.: "Santorini Eruption Dated to 1627-1600 B.C."
Δρ. Βουγιουκλάκης Γ.: "Η έκρηξη του 17ου π.Χ. αιώνα.", Santorini Guidebook 2007
Κάλφας, Β. (1995). «Πλάτων, Τίμαιος». Πλάτων, Τίμαιος.
Κοντράρου-Ρασσιά Ν.: "Άνοιξη... ηφαιστειακή" Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 28.02.2007
Συκκά Γ.: "Η συμβολή της Θήρας στον πολιτισμό", Εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 14.01.2007
Ντούμας Χρ.: "Σαντορίνη, Οδηγός του Νησιού και των Αρχαιολογικών του Θησαυρών", Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 2005
Κρίκκης Σ.: "Πορφύρα 35 αιώνων", Εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, 14.05.2003.
Ιστοσελίδα Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού: "Τοιχογραφίες", 07.08.2007.
Α. Γέροντας, "Αποκάλυψη και Συντήρηση Κρεβατιών στο Ακρωτήρι Θήρας", Αλς 2, 2004,
Ν. Πολυχρονάκου-Σγουρίτσα, "Έπιπλα και επιπλουργία στον προϊστορικό οικισμό του Ακρωτηρίου", στο: Ι.Μ. Δανέζης (επιμ.), Σαντορίνη: Θήρα, Θηρασία, Ασπρονήσι, Ηφαιστεία, Αθήνα 2001, 133-139.
https://en.wikipedia.org
Μ. Μικράκης, "Ξύλινα χειρόμορφα κρόταλα από το Ακρωτήρι", Αλς 5, 2007, 89-96.
Μ. Μπελογιάννη, "Η καλαθοπλεκτική και η ψαθοπλεκτική τέχνη στην οικονομία του Ακρωτηρίου" στο: Χ. Γ. Ντούμας (επιμ.), Ακρωτήρι Θήρας, τριάντα χρόνια έρευνας 1967-1997, Αθήνα 2008, 199-214.
Υπουργείο Πολιτισμού: "Ακρωτήρι Θήρας"
Μπουλώτης Χρ.: "Πτυχές θρησκευτικής έκφρασης στο Ακρωτήρι". Περιοδικό ΑΛΣ, Εταιρεία Στήριξης Σπουδών Προϊστορικής Θήρας, Τεύχος 3, Αθήνα 2005
Papaodysseus C., Panagopoulos Th., Exarhos M., Fragoulis D., Roussopoulos G., Rousopoulos P., Galanopoulos G., Triantafillou C., Vlachopoulos A., Doumas C.: "Distinct, Late Bronxe Age (c. 1650 bc) Wall-paintings from Akrotiri, Thera, Comprising Advanced Geometrical Patterns", Archaeometry 48 (1), 97–114 (2006).
Ντούμας Χρ.: "Θήρα/Σαντορίνη", Santorini Guidebook 2007
Τζαχίλη Ίρις: "Οι Αρχές της Αιγαιακής Προϊστορίας: Οι Ανασκαφές στην Θήρα και την Θηρασιά τον 19ο Αιώνα", Η Καθημερινή, Αθήνα 2006
Μαρινάτος Σπ.: "The Volcanic Destruction on Minoan Crete", Antiquity 425:39, 1939
Κατημερτζή Π.: "Άντεξε ηφαίστεια και σεισμούς, αλλά τη βροχή;", Εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 03.10.2005
Ντούμας Χρ.: "Πρόσφατα ευρήματα από το Ακρωτήρι της Θήρας", Σύλλογος για την Μελέτη και Διάδοση της Ελληνικής Ιστορίας, 2000
Συκκά Γ.: "Σαντορίνη, η μεγάλη έκρηξη", Εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 28.02.2007
Ντούμας Χρ.: "Ξεθάβοντας μια νεκρή πολιτεία στο Ακρωτήρι της Θήρας", Περιοδικό ΑΛΣ, Εταιρεία Στήριξης Σπουδών Προϊστορικής Θήρας, Τεύχος 1, Αθήνα 2003
Friedrich W., Kromer B., Friedrich M., Heinemeier J., Pfeiffer T., Talamo S.: "Santorini Eruption Dated to 1627-1600 B.C."
Δρ. Βουγιουκλάκης Γ.: "Η έκρηξη του 17ου π.Χ. αιώνα.", Santorini Guidebook 2007
Κάλφας, Β. (1995). «Πλάτων, Τίμαιος». Πλάτων, Τίμαιος.
Κοντράρου-Ρασσιά Ν.: "Άνοιξη... ηφαιστειακή" Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 28.02.2007
Συκκά Γ.: "Η συμβολή της Θήρας στον πολιτισμό", Εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 14.01.2007
Ντούμας Χρ.: "Σαντορίνη, Οδηγός του Νησιού και των Αρχαιολογικών του Θησαυρών", Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 2005
Κρίκκης Σ.: "Πορφύρα 35 αιώνων", Εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, 14.05.2003.
Ιστοσελίδα Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού: "Τοιχογραφίες", 07.08.2007.
Α. Γέροντας, "Αποκάλυψη και Συντήρηση Κρεβατιών στο Ακρωτήρι Θήρας", Αλς 2, 2004,
Ν. Πολυχρονάκου-Σγουρίτσα, "Έπιπλα και επιπλουργία στον προϊστορικό οικισμό του Ακρωτηρίου", στο: Ι.Μ. Δανέζης (επιμ.), Σαντορίνη: Θήρα, Θηρασία, Ασπρονήσι, Ηφαιστεία, Αθήνα 2001, 133-139.
https://en.wikipedia.org
Μ. Μικράκης, "Ξύλινα χειρόμορφα κρόταλα από το Ακρωτήρι", Αλς 5, 2007, 89-96.
Μ. Μπελογιάννη, "Η καλαθοπλεκτική και η ψαθοπλεκτική τέχνη στην οικονομία του Ακρωτηρίου" στο: Χ. Γ. Ντούμας (επιμ.), Ακρωτήρι Θήρας, τριάντα χρόνια έρευνας 1967-1997, Αθήνα 2008, 199-214.
Υπουργείο Πολιτισμού: "Ακρωτήρι Θήρας"
Μπουλώτης Χρ.: "Πτυχές θρησκευτικής έκφρασης στο Ακρωτήρι". Περιοδικό ΑΛΣ, Εταιρεία Στήριξης Σπουδών Προϊστορικής Θήρας, Τεύχος 3, Αθήνα 2005
Papaodysseus C., Panagopoulos Th., Exarhos M., Fragoulis D., Roussopoulos G., Rousopoulos P., Galanopoulos G., Triantafillou C., Vlachopoulos A., Doumas C.: "Distinct, Late Bronxe Age (c. 1650 bc) Wall-paintings from Akrotiri, Thera, Comprising Advanced Geometrical Patterns", Archaeometry 48 (1), 97–114 (2006).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου