Τούμπα Θεσσαλονίκης

ENGLISH

Η Τούμπα αποτελεί μια διευρυμένη οικιστική περιοχή της πόλης της Θεσσαλονίκης και αυτοδιοικητικά αποτελεί δημοτική κοινότητα (επίσης παλαιότερα Δ' δημοτικό διαμέρισμα) του δήμου Θεσσαλονίκης.

Η Τούμπα πήρε το όνομά της από τον ομώνυμο λόφο της Τούμπας, που βρίσκεται τοποθετημένος στα βορειοδυτικά της περιοχής, στα όριά της με την δημοτική ενότητα της Τριανδρίας και δίπλα από το ομώνυμο ρέμα της. Ο λόφος της Τούμπας αποτελεί αρχαιολογικό χώρο, καθώς η αρχαιολογική έρευνα αποκάλυψε ένα πόλισμα της περιοχής που αποτελεί τούμπα πολλών φάσεων οικοδόμησης, όπου η παλαιότερη από αυτή τοποθετείται χρονικά στην στα τέλη της πρώιμης Εποχής του Χαλκού (2200 π.Χ.). Η θέση του οικισμού φαίνεται να εγκαταλείφθηκε, μετά την ίδρυση της Θεσσαλονίκης από τον Κάσσανδρο το 324 π.Χ.

Ιστορία

Στο μυχό του Θερμαϊκού κόλπου και στην ενδοχώρα του, λόγω της σημασίας που διέθετε, αναπτύχθηκαν πολλοί οικισμοί πριν την ίδρυση της Θεσσαλονίκης. Οι αρχαίοι οικισμοί ονομάζονται σήμερα τούμπες, καθώς τα επάλληλα στρώματα από την αρχαιότητα σχημάτισαν κωνικούς ή τραπεζιόσχημους λόφους. Στα ανατολικά της πρωτεύουσας του Βορρά εκτείνεται ο αρχαιολόγικός χώρος της Τούμπας Θεσσαλονίκης. Οι πρώτες εγκαταστάσεις στη συγκεκριμένη περιοχή χρονολογούνται στη νεολιθική εποχή. Το αρχαίο πόλισμα που βρέθηκε εκεί ταυτίζεται πιθανότατα με την αρχαία Θέρμη ή τμήμα της. Ο οικισμός χαρακτηρίζεται, όπως αποδεικνύουν οι πρόσφατες ανασκαφές από στοιχεία της τοπικής παράδοσης και επιρροές των κέντρων του Αιγαίου και των κύριων ελληνικών πόλεων των αρχαϊκών και κλασικών χρόνων, ιδιαίτερα μάλιστα της Αθήνας.

Κατά την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού ο πληθυσμός των οικισμών που απλώνονταν στο Θερμαϊκό κόλπο, στην περιοχή της Θεσσαλονίκης πρέπει να αυξάνεται, καθώς αυξάνει σημαντικά η ποσότητα της κεραμικής που έχει ανακαλυφτεί. Στις επόμενες δύο περιόδους (Μέση και Ύστερη Εποχή του Χαλκού) γνωρίζουν σημαντική ανάπτυξη οικισμοί που βρίσκονται στα παράλια του κόλπου. Σιγά σιγά ξεκινούν και οι επαφές με τη νότια Ελλάδα, οι οποίες από τον 14ο ως και τον 11ο αι. π.Χ. εντείνονται σημαντικά και εξελίσσονται σε εμπορική επικοινωνία.

Οι τομές και αλλαγές που εμφανίζονται στον ελληνικό χώρο με το πέρασμα από τη δεύτερη στην πρώτη χιλιετία (πρώιμοι ιστορικοί χρόνοι) διακόπτουν τις επαφές με τη νότια Ελλάδα για ένα διάστημα περίπου τριών αιώνων. Ωστόσο, η εξέλιξη των πόλεων-κρατών στη νότια Ελλάδα και η γρήγορη ανάπτυξη τους οδηγεί σε μεταναστευτικά ρεύματα και στην ίδρυση αποικιών στις ακτές της Πιερίας και της Χαλκιδικής από το τέλος του 8ου αι. π.Χ. Μια νέα περίοδος επαφών, ανταλλαγών και επιρροών με το Νότο και τις ιωνικές πόλεις της Μικράς Ασίας ξεκινά πλέον και οδηγεί στην άνθιση των πόλεων, που βρίσκονται στα παράλια του Θερμαϊκού κόλπου. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνει η εισηγμένη από άλλα μέρη της Ελλάδας κεραμική, η οποία όμως δεν εκτοπίζει τελείως τη ντόπια.

Σημαντικότερο ρόλο από τους πολλούς οικισμούς της περιοχής πριν την ίδρυση της Θεσσαλονίκης, φαίνεται ότι έπαιξαν στα παράλια οι οικισμοί στην Τούμπα Θεσσαλονίκης, στο Καραμπουρνάκι, στην Πολίχνη, ενώ στην ενδοχώρα οι οικισμοί της Νέας Αγχιάλου, του Σέδες, της Γκόνα και της Αινείας. Όλοι αυτοί αποτέλεσαν τον πυρήνα και έδωσαν το ανθρώπινο δυναμικό για τη νεόκτιστη πόλη της Θεσσαλονίκης από τον Κάσσανδρο το 316 - 315 π.Χ. (Στράβων VII 21 και 24).

Ο αρχαιολογικός χώρος της Τούμπας Θεσσαλονίκης είναι γνωστός από το 1895. Οι ανασκαφές στον αρχαίο οικισμό και το νεκροταφείο του στην Τούμπα Θεσσαλονίκης προσφέρουν σημαντικές πληροφορίες σε συνδυασμό με τα αποτελέσματα της έρευνας σε άλλες γειτονικές θέσεις, στο Καραμπουρνάκι, στη σημερινή Θέρμη (Σέδες), στην Πολίχνη (Λεμπέτ), στην Αγχίαλο (Σίνδος) και φωτίζουν μια άγνωστη σε μεγάλο βαθμό περίοδο των αρχαϊκών και κλασικών χρόνων στην Κεντρική Μακεδονία και το Θερμαϊκό κόλπο.

Περιγραφή / Μνημεία

Η Θέρμη είναι (πιθανότατα) το πόλισμα που ήρθε στο φως στον αρχαιολογικό χώρο στην Τούμπα Θεσσαλονίκης. Πρόκειται για έναν κωνικό λόφο ύψους 23 μ. πάνω σε τράπεζα ύψους 15 μ. και μήκους 350 μ. που στα βορειοδυτικά περιβάλλεται από χείμαρρο. Περιλαμβάνει τον κωνικό λοφίσκο (tell) με αρχαίες επιχώσεις που έχουν πάχος 14 - 18 μ. και χρονολογούνται στην Εποχή του Χαλκού, Εποχή του Σιδήρου και στα ιστορικά χρόνια και τον τραπεζοειδή χώρο γύρω από το λοφίσκο, με στρώματα του οικισμού από την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου μέχρι τα τέλη του 4ου αι. π.Χ. Η ανασκαφική έρευνα κατά τη δεκαετία του 1980 έφερε στο φως αναλημματικούς περιφερειακούς τοίχους και πλινθόκτιστα κτήρια της Ύστερης Εποχής του Χαλκού με λευκό επίχρισμα στο εσωτερικό τους. Από την άλλη πλευρά, τα κτίσματα της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου είχαν λίθινες θεμελιώσεις. Έξω από τα όρια του αρχαίου οικισμού έχουν εντοπιστεί υπολείμματα σποραδικών εγκαταστάσεων διαφόρων εποχών και εκτεταμένο νεκροταφείο που χρονολογείται από τον 10ο ως και τον 4ο αι. π.Χ.

Ο οικισμός των αρχαϊκών και κλασικών χρόνων που εκτεινόταν σε μια επιφάνεια που ξεπερνάει τα 95.000 τ.μ., αποκάλυψε ενδιαφέρουσα για την ευρύτερη περιοχή της Κεντρικής Μακεδονίας στρωματογραφία από τον 11ο ως και τον 3ο αι. π.Χ. Η θέση του ήταν υπερυψωμένη και οριζόταν στη βόρεια πλευρά από μεγάλη ρεματιά, όπου το νερό κυλούσε από ανατολικά προς δυτικά. Οι πρόσφατες ανασκαφές στο βόρειο αυχένα της τράπεζας αποκάλυψαν τμήματα του πολεοδομικού ιστού ενός πολίσματος. Ένας χωματόδρομος πλάτους 2,5 μ. περιβάλλεται από σπίτια με τετράγωνα δωμάτια, δάπεδα από πατημένο πηλό και λιθόστρωτα κατώφλια. Το επιφανειακό στρώμα παρουσιάζει ίχνη βίαιης καταστροφής με γκρεμισμένους τοίχους, οι οποίοι είχαν καταστρέψει και σκεπάσει αγγεία καθημερινής χρήσης. Το γεγονός αυτό οδηγεί στη σκέψη, ότι ο συγκεκριμένος οικισμός καταστράφηκε εσκεμμένα, ώστε να αναγκαστούν οι κάτοικοί του να μετοικίσουν στη νεόκτιστη Θεσσαλονίκη.

Το νεκροταφείο του πολίσματος, γνωστό κατά ένα μικρό τμήμα του από το 1920, εκτείνεται δυτικά και νότια του οικισμού. Από το 1994 οι ανασκαφές έφεραν στο φως ταφές από το 10ο ως και τον 3ο αι. π.Χ. Ο συνήθης τύπος είναι ο επιμήκης (μακρόστενος) λάκκος, σκαμμένος στο φυσικό έδαφος, με πλάκες για επικάλυψη. Σε λίγες περιπτώσεις η τάφη είχε γίνει σε κιβωτιόσχημο τάφο ή πέτρινη σαρκοφάγο. Η τοποθέτηση των νεκρών γινόταν σε ύπτια θέση ενώ βρέθηκαν και καύσεις σε περιορισμένο αριθμό. Τα κτερίσματα αποτελούσαν ένα, δύο ή τρία αγγεία, ελάσματα χρυσού (επιστόμια), εγχειρίδια και μαχαίρια από σίδηρο ή χάλκινα και χρυσά νομίσματα.

Greek only : here

Πηγές / Βιβλιογραφία / Φωτογραφίες

Η πανεπιστημιακή ανασκαφή στη Τούμπα Θεσσαλονίκης, 2008, AEMΘ 22, Ανδρέου & Ευκλείδου

http://www.wikipedia.org/

Urbanism in the Aegean Bronze Age by Keith Branigan 

cf Tiverios, M. 1996. “Επτά χρόνια (1990–1996) αρχαιολογικών ερευνών στη διπλή τράπεζα Αγχιάλου-Σίνδου. Ο αρχαίος οικισμός”. AEMT 10 A: 407–425.

http://195.251.117.186

Kosm1fent http://commons.wikimedia.org/wiki/User:Kosm1fent

K. Kotsakis & S. Andreou 1999. “Mycenaean presence? Mycenaean periphery?; Toumba Thessalonikis, Bronze Age site in Macedonia” The periphery of the Mycenaean World (in Greek). Lamia.
Geometric Greece: 900-700 BC by John Nicolas Coldstream

http://www.academia.edu

http://odysseus.culture.gr
Archaeology of burial mound at Toumba(Toumba at Lefkandi in Euboea).

Toumba at Thessaloniki

 ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Toumba is a quarter of east side Thessaloniki, Greece. It is divided into Ano Toumba and Kato Toumba (Upper and Lower Toumba) by a flume, and it is part of 4th Division of Thessaloniki Municipality.

In archaeology the term Toumba stands for mounds covering Bronze and early Iron Age settlements. They were considered as Grave hills, hence the name that derived from the word Tomb, but excavations showed that they are tells. The mound that rises in the area gave the neighbourhood its name.

History

The archaeological site of Toumba in Thessaloniki, discovered in 1895, lies on a plateau in the eastern part of the city. It includes the small conical shaped hill with successive building phases of the Bronze Age (beginning of the 2nd millenium - 1100 B.C.), the Iron Age (1100 - 800 B.C.) and historical times (800 B.C. on down). It spreads out also over the area around the little hill with building remains of the Early Iron Age, archaic (800 - 480 B.C.), classical (480 - 323 B.C.) and early Hellenistic times (323 - 300 B.C.); in addition there are scattered, isolated establishments within a radius of five hundred metres from the settlement and an extensive cemetery.

The town that developed at Toumba Thessaloniki at the inner recess of the Thermaic Gulf, especially from the 6th to the end of the 4th century B.C., had an area of around 95 stremmata. Recent excavations have shown that while it had elements of local tradition it was also open to the influence of the central Aegean area and the main Greek cities of archaic and classical times, particularly Athens. In all probability, the town may be identified as ancient Therme or a section of it. Together with another twenty-five settlements, it formed part of the synoikismos organised by Kassander for the founding of Thessaloniki around 315 B.C. (Strabo VII, 21 and 24).

Description / Site Monuments

The excavations are still in progress, conducted by the Aristotle University of Thessaloniki (on the Toumba) and the Greek Archaeological Service (on the Table). 

Both excavations have made and continue to make important contributions to understanding the nature of human activity in the prehistoric and early historic periods in Central Macedonia and the Thermaic Gulf.

Greek only : here

Sources / Bibliography / Photos

Η πανεπιστημιακή ανασκαφή στη Τούμπα Θεσσαλονίκης, 2008, AEMΘ 22, Ανδρέου & Ευκλείδου

http://www.wikipedia.org/

Urbanism in the Aegean Bronze Age by Keith Branigan 

cf Tiverios, M. 1996. “Επτά χρόνια (1990–1996) αρχαιολογικών ερευνών στη διπλή τράπεζα Αγχιάλου-Σίνδου. Ο αρχαίος οικισμός”. AEMT 10 A: 407–425.

http://195.251.117.186

Kosm1fent http://commons.wikimedia.org/wiki/User:Kosm1fent

K. Kotsakis & S. Andreou 1999. “Mycenaean presence? Mycenaean periphery?; Toumba Thessalonikis, Bronze Age site in Macedonia” The periphery of the Mycenaean World (in Greek). Lamia.
Geometric Greece: 900-700 BC by John Nicolas Coldstream

http://www.academia.edu

http://odysseus.culture.gr
Archaeology of burial mound at Toumba(Toumba at Lefkandi in Euboea).

Άβδηρα

ENGLISH

Τα Άβδηρα είναι κωμόπολη του Νομού Ξάνθης της Θράκης στον Νέστο ποταμό. Υπήρξε πατρίδα του φιλόσοφου Δημόκριτου και του σοφιστή Πρωταγόρα, πηγές αναφέρουν ότι τα Άβδηρα ήταν πατρίδα του Λεύκιππου και του Εκαταίου. Ο Στέφανος Βυζάντιος αναφέρει τα Άβδηρα ως Άβδηρον ενώ στη Βιβλιοθήκη του Απολλόδωρου απαντάται και ως (θηλ.) η Άβδηρα. Με το ίδιο όνομα απαντάται σήμερα o δήμος Αβδήρων κοντά στον αρχαιολογικό τόπο και αρχαία πόλη της Ισπανίας, μεταξύ Μάλαγας και Καρθαγένης, χτισμένη από τους Φοίνικες.

Σήμερα τα Άβδηρα αποτελούνται από το χωριό των Αβδήρων και την Σκάλα Αβδήρων. Στη θέση του αρχαίου λιμανιού υπάρχει σήμερα ένα καινούργιο οργανωμένο με λιμεναρχείο. Το τελευταίο 10ήμερο Ιουλίου διοργανώνονται τα Δημοκρίτεια προς τιμή του Δημόκριτου με διάσημους καλλιτέχνες να παίρνουν μέρος σε εκδηλώσεις. Υπάρχουν οι οργανωμένες παραλίες: Σκάλα Αβδήρων, Αϊ-Γιάννη, Μάνδρας και οι παραλίες οι οποίες έχουν βραβευτεί με το Ευρωπαϊκό Βραβείο «Γαλάζιας Σημαίας» Πόρτο Μόλο και Μυρωδάτου .

 Ευρωπαϊκό Βραβείο «Γαλάζιας Σημαίας» Πόρτο Μόλο και Μυρωδάτου .

The foundation of the city goes back in myth. It is alluded that it was built to honor Abderos, who was devoured by the horses of Geriones. Ionians settled there round the 7th c BC. The city gained great renown and became a very important commercial and agricultural center. Its democratic regime and its important mint gave her impetus in the creation of a fleet to serve its commercial traffic. During the Persian Wars the city possesses a harbour capable of sheltering the fleet of the Thasians following the command of Dareios as is reported by Herodotus. Abdera among other things is the home country of Democretos.

Ιστορία

Σε προνομιούχο θέση με δύο φυσικά λιμάνια, στα παράλια της Θράκης, βρίσκονται τα Άβδηρα, μια από τις πιο σημαντικές αρχαίες πόλεις του βορείου Αιγαίου. Ιδρύθηκαν στα μέσα του 7ου αι. π.Χ. από αποίκους των Κλαζομενών, ελληνικής πόλης στη χερσόνησο της Ερυθραίας στη Μ. Ασία, που ήλθαν στην περιοχή με οικιστή τον Τιμήσιο. Από την πρώτη αυτή αρχαϊκή πόλη έχει ανασκαφεί μόνο τμήμα του τείχους και μία κατοικία. Η πορεία της αποικίας ήταν φθίνουσα όχι μόνο λόγω των συγκρούσεων με τους Θράκες, τους παλαιότερους κατοίκους της περιοχής, αλλά, κυρίως, λόγω των κακών κλιματολογικών συνθηκών. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι περισσότεροι τάφοι αυτής της περιόδου ανήκουν σε βρέφη, γεγονός που οδήγησε τους αρχαιολόγους στο συμπέρασμα ότι οι πρώτοι άποικοι κινδύνευσαν σοβαρά από την ελονοσία, κάτι που αποδεικνύεται και από τη μελέτη του σκελετικού υλικού.

Περίπου έναν αιώνα αργότερα, το 545 π.Χ., ο χώρος αποικίσθηκε για δεύτερη φορά από κατοίκους της Τέω, επίσης ελληνικής πόλης που βρισκόταν νότια των Κλαζομενών. Οι Τήιοι εγκαταστάθηκαν στον ίδιο χώρο και συγκατοίκησαν με τους Κλαζομένιους, προβάλλοντας ως μυθικό οικιστή τον Ηρακλή και επώνυμο ήρωα τον Άβδηρο, τον οποίο, σύμφωνα με το μύθο, κατασπάραξαν τα άλογα του βασιλιά των Βιστόνων Θρακών, Διομήδη. Αρχικά και αυτοί αντιμετώπισαν πολλά προβλήματα με τους Θράκες, αλλά τελικά επικράτησαν και γρήγορα η πόλη τους παρουσίασε μεγάλη οικονομική και πνευματική άνθηση. Η γεωργία, η κτηνοτροφία, η αλιεία, οι βιοτεχνικές δραστηριότητες και προπάντων το ιδιαίτερα εκτεταμένο εμπόριο αποτελούσαν τις πηγές του ιδιωτικού και του δημόσιου πλούτου. Ενδεικτική της οικονομικής ευρωστίας της πόλης είναι η ανθηρή νομισματοκοπία της, που άρχισε γύρω στο 540 π.Χ., και το γεγονός ότι το 480 π.Χ. και 479 π.Χ. φιλοξενήθηκε εκεί ο Ξέρξης με το στρατό του, αφήνοντας πίσω του ως δώρα ανταπόδοσης ένα χρυσό ξίφος και μία χρυσοποίκιλτη τιάρα.

 Αβδηριτικό νόμισμα με γρύπα και επιγραφή.

Τα Άβδηρα έγιναν μέλος της Α΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας πληρώνοντας ιδιαίτερα μεγάλο φόρο, ενώ διατηρούσαν στενές σχέσεις και με το ανεξάρτητο θρακικό βασίλειο των Οδρυσών. Από την περίοδο αυτή, της μεγάλης ακμής της πόλης, σώζεται σημαντικό τμήμα των τειχών (βόρειος περίβολος), ένα ιερό της Δήμητρας και της Κόρης, νεώσοικος και κατοικίες. Η ιστορία της πόλης συνδέεται με την παρουσία και τη δράση μεγάλων πνευματικών ανδρών, όπως είναι ο Λεύκιππος, ο Δημόκριτος, ο Πρωταγόρας και ο Ιπποκράτης. Παρ' όλα αυτά, στην αρχαιότητα τα Άβδηρα ήταν περιβόητα για τη μωρία των κατοίκων τους, το λεγόμενο «αβδηρητισμό», που είναι βέβαιο ότι σχετιζόταν με τις συχνές ασθένειες που προκαλούσαν τα έλη της περιοχής.

Το 376 π.Χ. η πόλη δέχθηκε την εισβολή του θρακικού φύλου των Τριβαλλών, ενώ γύρω στο 350 π.Χ. κυριεύθηκε από το Μακεδόνα βασιλιά Φίλιππο Β΄. Τα γεγονότα αυτά, σε συνδυασμό με τις γεωμορφολογικές μεταβολές που επέφεραν οι προσχώσεις του Νέστου, ανάγκασαν τους Αβδηρίτες γύρω στα μέσα του 4ου αι. π.Χ. να μεταφερθούν νοτιότερα. Το νέο πολεοδομικό συγκρότημα κατασκευάσθηκε με ενιαίο πρόγραμμα σύμφωνα με το ιπποδάμειο σύστημα. Περιλάμβανε ισχυρά τείχη (νότιος περίβολος), ακρόπολη, δύο λιμάνια και θέατρο, ενώ οι κατοικίες ήταν διευθετημένες σε οικοδομικά τετράγωνα. Η μορφή αυτή της πόλης διατηρήθηκε μέχρι τα αυτοκρατορικά χρόνια, οπότε τα τείχη καταστράφηκαν και επιχώθηκαν, ενώ νέες κατοικίες οικοδομήθηκαν πάνω από αυτά καθώς και έξω από τα δυτικά όρια της αρχαίας πόλης. Αργότερα, στο α΄ μισό του 4ου αι. μ.Χ., ο οικισμός, που είχε ήδη συρρικνωθεί σημαντικά, μεταφέρθηκε στο λόφο της αρχαίας ακρόπολης και μετονομάσθηκε σε Πολύστυλον. Στην περιοχή του δυτικού τείχους δημιουργήθηκε εκτεταμένο νεκροταφείο με κοιμητηριακό ναό και η περιοχή παρέμεινε κατοικημένη μέχρι το 14ο αι. μ.Χ.

Οι γνώσεις μας για την ιστορική φυσιογνωμία της πόλης των αρχαίων Αβδήρων προέρχονται από τις αρχαίες ιστορικές πηγές και από την αρχαιολογική έρευνα. Αρχαίοι συγγραφείς, όπως ο Πίνδαρος, ο Ηρόδοτος, ο Θουκυδίδης, ο Διόδωρος Σικελιώτης, ο Ιπποκράτης, ο Ξενοφών, ο Πλίνιος μας έχουν δώσει αρκετά στοιχεία για να αναπαραστήσουμε την ιστορική εξέλιξη της πόλης και τον τρόπο ζωής των αρχαίων Αβδηριτών. Στη νεότερη εποχή η αρχαία πόλη ταυτίσθηκε από τον Αυστριακό αρχαιολόγο Regel το 1887. Η συστηματική ανασκαφική έρευνά της ξεκίνησε το 1950 από το Δημήτριο Λαζαρίδη και συνεχίζεται μέχρι σήμερα από τη ΙΘ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων. Παράλληλα, στο χώρο πραγματοποιούνται εργασίες υποδομής, ανάπλασης, διαμόρφωσης και ανάδειξης, καθώς και ολοκληρωμένο πρόγραμμα συντήρησης, στερέωσης και αποκατάστασης των αρχαίων κτισμάτων, που περιλαμβάνει και συμπληρωματική ανασκαφική έρευνα, ώστε να ενοποιηθούν τμήματα που είχαν ανασκαφεί παλαιότερα, κατά το διάστημα 1980-1991.

Σχεδιαστική αποτύπωση των δύο οικοδομικών φάσεων του μόλου του νότιου λιμανιού των Αβδήρων.

Περιγραφή

O αρχαιολογικός χώρος των Αβδήρων, στο ακρωτήριο Μπουλούστρα, περιλαμβάνει το βόρειο και το νότιο περίβολο, την ακρόπολη της αρχαίας πόλης και τα νεκροταφεία της, που εκτείνονται κυρίως στα ΒΔ, Β και ΒΑ και χρονολογούνται στην αρχαϊκή, κλασική και ελληνιστική περίοδο. Στο χώρο του βορείου περιβόλου σώζονται τμήματα του τείχους και μονόχωρα κτίσματα της παλαιότερης πόλης των Κλαζομενίων, του 7ου αι. π.Χ., τμήματα του τείχους των Τηίων, του 6ου-5ου αι. π.Χ., νεώσοικος της ίδιας εποχής, που βρισκόταν στο ΒΑ άκρο του λιμανιού, πριν η περιοχή γίνει χερσαία από τις προσχώσεις, ερείπια ενός ιερού της Δήμητρας και της Κόρης, που χρονολογείται στον 6ο-4ο αι. π.Χ., και το ελληνιστικό νεκροταφείο.

Το κυρίως ανασκαμμένο και επισκέψιμο τμήμα του αρχαιολογικού χώρου βρίσκεται κοντά στο σημερινό λιμάνι. Πρόκειται για το δυτικό τμήμα του νοτίου περιβόλου της πόλης, στο οποίο διακρίνονται το δυτικό τείχος, πύλη με πύργους, δρόμοι και κατοικίες. Τα πρώτα κτίσματα που συναντά ο επισκέπτης πριν εισέλθει στην αρχαία πόλη είναι κατοικίες των αυτοκρατορικών χρόνων, που δεν ακολουθούν το ιπποδάμειο σύστημα, η κοιμητηριακή βασιλική του χριστιανικού νεκροταφείου του Πολυστύλου, και τα ερείπια πολυτελούς λουτρού των αυτοκρατορικών χρόνων, από το οποίο διακρίνεται μία ελλειψοειδής αίθουσα και η κλίμακα που οδηγεί στα υπόκαυστα.

Ακολουθεί τμήμα του δυτικού σκέλους του τείχους, που χρονολογείται στα μέσα του 4ου αι. π.Χ. Είναι κτισμένο με μεγάλους λαξευτούς γωνιολίθους, έχει πάχος 1,70-2,40 μ. και αποτελείται από δύο παρειές δομημένες κατά το ψευδοϊσόδομο σύστημα, ανάμεσα στις οποίες υπάρχει χώμα με μικρές πέτρες. Η πύλη έχει άνοιγμα περίπου 2,50 μ., πλαισιώνεται από δύο τετράπλευρους πύργους και οδηγεί σε μικρή αυλή. Από αυτήν ένας δρόμος αρχικού πλάτους 6 μ. οδηγεί στο εσωτερικό της πόλης. Βόρεια και νότιά του υπάρχουν κατοικίες, από τις οποίες καμμία δεν είναι ανεσκαμμένη πλήρως. Η οικιστική φάση που διακρίνεται ανήκει στα αυτοκρατορικά χρόνια. Προς τα ανατολικά υπάρχει πλακοστρωμένος διάδρομος με ρείθρο, ίδιας εποχής, και ακολουθεί κατοικία, στην οποία διακρίνονται δύο φάσεις, που χρονολογούνται στον 4ο αι. π.Χ. και στο τέλος 2ου - αρχές 3ου αι. μ.Χ. Είναι ανεσκαμμένη σε μεγάλο τμήμα της και αποτελεί τυπικό παράδειγμα αβδηρίτικου σπιτιού: στο μέσον τετράπλευρη αυλή, με πηγάδι και ρείθρο για τα νερά της βροχής, περιβάλλεται από στοές στις οποίες βλέπουν τα δωμάτια. Το σπίτι αυτό ορίζεται στα βόρεια και ανατολικά από δρόμους της πόλης. Βορειότερα υπάρχει κατοικία που έχει ονομασθεί «Σπίτι των Δελφινιών», διότι στην αυλή της βρέθηκε ψηφιδωτό δάπεδο με δελφίνια, που χρονολογείται στο β΄ μισό του 3ου αι. π.Χ. Είναι ανεσκαμμένη αποσπασματικά, όπως και η βορειότερα ευρισκόμενη «Αποθήκη Αμφορέων», του 4ου αι. π.Χ., που ονομάσθηκε έτσι επειδή σε έναν από τους χώρους της βρέθηκαν οξυπύθμενοι αμφορείς. Προς τα ανατολικά των κτισμάτων αυτών υπάρχει μία νησίδα ανασκαμμένη σε μεγάλη έκταση, που περιλαμβάνει κατοικίες με αυλές, πηγάδια, αγωγούς και εστίες.

Ο πιο απομακρυσμένος ανασκαμμένος τομέας προς τα ανατολικά είναι τμήμα οικοδομικού τετραγώνου στο οποίο έχουν αποκαλυφθεί τέσσερις κατοικίες. Μέσα σε αυτές υπήρχαν καταστήματα που πουλούσαν αγγεία και άλλα προϊόντα, ενώ στο κεντρικό τμήμα του συγκροτήματος στεγαζόταν εργαστήριο κοροπλαστικής, που χρονολογείται στον 4ο αι. π.Χ. και αποδεικνύει ότι η κατασκευή πήλινων ειδωλίων ήταν από τις πιο γνωστές βιοτεχνικές δραστηριότητες των Αβδηριτών.

Εκτός από τα επισκέψιμα τμήματα του χώρου υπάρχουν πολύ περισσότερα ανασκαμμένα που απέχουν αρκετά μεταξύ τους, αλλά σε κανένα από αυτά η ανασκαφή δεν έχει ολοκληρωθεί. Στο νότιο άκρο υψώνεται η ακρόπολη της αρχαίας πόλης, όπου σώζεται μόνο τμήμα του αρχαίου τείχους, ενώ στο δυτικό άκρο της, στη θάλασσα, διακρίνεται ο λιμενοβραχίονας του δυτικού λιμανιού. Το δεύτερο λιμάνι της πόλης, το ανατολικό, βρίσκεται στη βορειοανατολική πλευρά του νοτίου περιβόλου. Εδώ επίσης διακρίνεται ο λιμενοβραχίονας και αποθήκες. Αν και η εικόνα της αρχαίας πόλης είναι αρκετά καλή, κυρίως όσον αφορά στις ιδιωτικές κατοικίες, στα καταστήματα, στα τείχη και στους τάφους των κατοίκων του βυζαντινού Πολύστυλου, δεν έχουν εντοπισθεί δημόσια κτήρια. Το μοναδικό δημόσιο οικοδόμημα που γνωρίζουμε είναι το θέατρο, το οποίο βρίσκεται ανάμεσα στο βόρειο και στο νότιο περίβολο, στην πλαγιά ένός λόφου, αλλά είναι τόσο κατεστραμμένο που δεν είναι επισκέψιμο.

Μνημεία

 

 Στον Αρχαιολογικό χώρο των Αβδήρων ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει τμήμα της κύριας πόλης των Αβδήρων,  Αρχαϊκής, Κλασσικής, Ελληνιστικής και Ρωμαϊκής περιόδου, το οποίο μέχρι σήμερα έχει αποκαλυφθεί και απλώνεται σε μια έκταση 3.000στρ.

Ξεχωρίζουν οι οχυρωματικοί περίβολοι, μεταξύ των οποίων  είχε κατασκευαστεί το Θέατρο, ενώ στα νοτιοδυτικά υψώνεται ο λόφος της Ακρόπολης και στα βορειοδυτικά το αρχαϊκό, κλασικό και ελληνιστικό νεκροταφείο. Η ανασκαφική έρευνα στην περιοχή ξεκίνησε το 1950 από τον Αρχαιολόγο Δημήτριο Λαζαρίδη.

Συγκεκριμένα έχουν  αποκαλυφθεί:

ΣΤΟΝ  ΒΟΡΕΙΟ ΠΕΡΙΒΟΛΟ

(Πρώτη εγκατάσταση των Ιώνων κατοίκων από τις Κλαζομενές - μέσα  7ου π.Χ. αιώνα μέχρι τα μέσα του 4ου π.Χ. αιώνα)

    Τμήμα των τειχών της πόλης των Κλαζομενίων (7ος αι. π.Χ.).
    Δύο μονόχωρα κτίσματα του 7ου αι. π.Χ.
    Τμήμα του περιβόλου των τειχών της πόλης των Τηίων (τέλος 6ου - αρχές 5ου αι. π.Χ.).
    Νεώσοικος, που βρισκόταν στο Β.Α. άκρο του λιμανιού της αρχαϊκής πόλης.
    Ένα υπαίθριο Ιερό γυναικείας θεότητας.
    Τάφοι του Ελληνιστικού νεκροταφείου (3ος - 2ος αι. π.Χ.).

ΣΤΟ ΝΟΤΙΟ ΠΕΡΙΒΟΛΟ

(μέσα 4ου αιώνα π.Χ. - Ρωμαϊκά χρόνια)

Στα μέσα του 4ουπ.Χ. αιώνα εγκαταλείφθηκε ο  βόρειος περίβολος της Αρχαίας  πόλης και οι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν νοτιότερα. Η νέα πόλη χτίστηκε σύμφωνα με το Ιπποδάμειo  πολεοδομικό σύστημα και  διέθετε ισχυρό τετράπλευρο περίβολο.

Στο  Νότιο Περίβολο,  ξεκινώντας από την Κεντρική είσοδο του Αρχαιολογικού χώρου και με κατεύθυνση προς τα βόρεια συναντούμε:

    Τα ερείπια ενός πολυτελούς Ρωμαϊκού Λουτρού.
    Ένα Ρωμαϊκό ταφικό Μνημείο.
    Το Τείχος της Αρχαίας Πόλης που οικοδομήθηκε στα μέσα 4ου αι. π.Χ. από λαξευτούς γωνιόλιθους από πωρόλιθο.
    Κατοικίες Ρωμαϊκών χρόνων.
    Tο «Σπίτι των Δελφινιών», που κατασκευάστηκε στο β΄ μισό του 3ου αιώνα π.Χ. και πήρε το όνομα του από μια χαρακτηριστική ψηφιδωτή παράσταση με δελφίνια, που βρέθηκε στην αυλή του και σήμερα φιλοξενείται στο Αρχαιολογικό Μουσείο
    Ένα οικοδομικό συγκρότημα με κατοικίες, καταστήματα και ένα εργαστήρι κατασκευής πήλινων ειδωλίων στο κεντρικό του τμήμα
    Το Αρχαίο θέατρο, όπου διακρίνονται η θέση του κοίλου και της ορχήστρας και μερικές πέτρες των εδωλίων.

Στα βορειοδυτικά, όπου βρίσκεται σήμερα το εκκλησάκι του Αγίου Παντελεήμονος,  συναντούμε:

    Ένα οικοδομικό συγκρότημα με κατοικίες της μεταχριστιανικής εποχής.
    Τα ερείπια ενός Βυζαντινού νεκροταφείου με τους Κοιμητηριακούς Ναούς.

Συνεχίζοντας την πορεία με κατεύθυνση προς τα νότια συναντούμε τον λόφο της  Αρχαίας Ακρόπολης και τον  λιμενοβραχίονα του Δυτικού Λιμανιού, που είναι κατασκευασμένος από μεγάλους γρανιτένιους ογκόλιθους.

Ιδιαίτερα αξιόλογη είναι η πορεία των Αβδήρων κατά τους Βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς χρόνους. Η πόλη μετονομάστηκε σε ΠΟΛΥΣΤΥΛΟ (από τους πολλούς στύλους (κίονες) και ήταν έδρα Επισκοπής.

Η Βυζαντινή αυτή εγκατάσταση  απλώνεται στον  παραθαλάσσιο γήλοφο - ακρωτήρι με το όνομα «Μπουλούστρα» και βρίσκεται ακριβώς πάνω από το Αρχαίο λιμάνι.

Οι ανασκαφικές έρευνες των τελευταίων χρόνων (1982-1996) έφεραν στο φως:

• Μία Κοιμητηριακή Βασιλική εκτός των τειχών, που χρονολογείται μετά το τέλος της παλαιοχριστιανικής εποχής και πριν τον 9^ο αιώνα.
• Έναν Μονόχωρο βυζαντινό ναό, που χρονολογείται στον 12^ο αιώνα.
• Έναν Λουτρώνα, που αποτελεί ένα από τα παλιότερα κτίρια του Πολύστυλου αφού χρονολογείται στον 4^ο - 5^ο αιώνα.
• Έναν Επισκοπικό ναό, το σημαντικότερο εκκλησιαστικό κτίριο της Βυζαντινής πόλης, που χρονολογείται στον 11^ο- 12^ο αιώνα.
• Κιβωτιόσχημους Τάφους.
• Ένα οκταγωνικό βαπτιστήριο, που βρισκόταν στην Β.Α. γωνιά του Επισκοπικού Ναού.

Σήμερα ο χώρος του Πολύστυλου, όπου η ιστορία ανταμώνει το γαλάζιο της θάλασσας και του ουρανού και χρωματίζεται από το πράσινο της Φύσης, συνθέτει ένα ειδυλλιακό   τοπίο φυσικής ομορφιάς και σπάνιας ιστορικής αξίας που μαγεύει κάθε επισκέπτη.

Το Αρχαίο λιμάνι των Αβδήρων, βρίσκεται στη δυτική πλευρά του σύγχρονου λιμανιού όπου δεσπόζει ο αρχαίος λιμενοβραχίωνας με τους μεγάλους γρανιτένιους ογκόλιθους.

Υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα και  εμπορικότερα  λιμάνια της Αιγαιακής Θράκης κατά την Αρχαιότητα. Κατείχε  θέση εμπορικής και στρατηγικής σημασίας και  οδήγησε την πόλη των Αβδήρων  σε μεγάλη άνθιση.

Στον λόφο που δεσπόζει πάνω από τις λιμνοθάλασσες Λάφρη και Λαφρούδα, με την ονομασία Πετρόλοφος, βρίσκονται τα αρχαία  Λατομεία πωρόλιθου από όπου  πορίζονταν οι Αρχαίοι Αβδηρίτες το οικοδομικό υλικό τους.

Οι ανασκαφές που έγιναν στην περιοχή του Πόρτο Λάγος κατά την περίοδο 1950- 52 από τον Δημήτρη Λαζαρίδη, έφεραν στο φως τα ερείπια μιας βυζαντινής εκκλησίας του 10^ου αιώνα.

Πρόκειται για βυζαντινό ναό τύπου πρωίμου σταυροειδούς εγγεγραμμένου, με σκευοφυλάκιο και βαπτιστήριο.

Νεότερες ανασκαφές αποκάλυψαν τμήμα βυζαντινού οχυρωματικού περιβόλου που ταυτίστηκε με το «καστέλιον» της Βυζαντινής πόλης του  Περιθεωρίου, καθώς και άλλα ευρήματα όπως όστρακα, πόρπες και  χάλκινα νομίσματα.

 

ΙΘ' Eφορεία Προϊστορικών & Κλασικών Αρχαιοτήτων

Πηγές / Βιβλιογραφία / Φωτογραφίες

L. Loukopoulou and M.-G. Parissaki, “Teos and Abdera: the Epigraphic evidence,” in Klazomenai, Teos and Abdera: Metropoleis and Colony, Proceedings of the International Symposium held at the Archaeological Museum of Abdera, Abdera, 2004, pp. 305-310

Κουκούλη-Χρυσανθάκη, Χ., 1991,
Ανασκαφή αρχαίων Αβδήρων”, Πρακτικά Αρχαιολογικής Εταιρείας Κουκούλη-Χρυσανθάκη, Χ., 1992, (Koukouli-Ghrysanthaki, Ch., 1991, "Anaskaphe Abderon", Praktika Archeologikes Etaireias
”Ανασκαφή αρχαίων Αβδήρων”, Πρακτικά Αρχαιολογικής Εταιρείας, 1996. "Anaskaphe archaion Abderon", Praktika Archaiologikes Etaireias, 1996

Detailed census results 2011" (in Greek).
Pseudo-Apollodorus, Bibliotheca, ed. Wagner, R. Leipzig: Teubner, 1894; Mythographi Graeci 1, Chapter 2, section 97, line 7ff.
Hornblower, Simon (1996). "Abdera". The Oxford Classical Dictionary. Oxford: Oxford University Press. p. 1.
"Abdera". Encyclopædia Britannica. I: A-Ak - Bayes (15th ed.). Chicago, IL: Encyclopædia Britannica, Inc. 2010. p. 19. ISBN 978-1-59339-837-8.
Diodorus Siculus, Bibliotheca historica, ed. Vogel, F., Fischer, K.T. (post I. Bekker & L. Dindorf), Leipzig: Teubner, 1:1888; 2:1890; 3:1893; 4–5:1906, Repr. 1964. Book 13, chapter 72, section 2, line 2.

Grant, Michael. A Guide to the Ancient World. Michael Grant Publications, 1986
Cicero. Epistulae ad Atticum, 4.17.3, 7.7.4.
D. C. Samsaris, Historical Geography of Western Thrace during the Roman Antiquity (in Greek), Thessaloniki 2005, p. 91-96

http://www.wikipedia.org/
Kallikratis law Greece Ministry of Interior (Greek)
http://odysseus.culture.gr

Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Abdera". Encyclopædia Britannica 1 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 33. Endnotes: 

Mittheil. d. deutsch. Inst. Athens, xii. (1887), p. 161 (Regel);
Mém. de l'Acad. des Inscriptions, xxxix. 211;
K. F. Hermann, Ges. Abh. 90-111, 370 ff.

http://www.attalus.org

Beth McIntosh and Sebastian Heath, August 1990

http://www.avdera.gr

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ "ΑΒΔΗΡΑ ΠΟΛΥΣΤΥΛΟ"

http://www.perseus.tufts.edu
Σαμίου, Χ., 1993/8 "Άβδηρα",(Samiou, Chr., 1993/8, "Abdera"1993/8
"Ancient Ports of Abdera in Aegean Thrace", TROPIS V, [1999], 363-368.

http://www.britannica.com

http://www.gtp.gr

Abdera

 ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Abdera, in ancient Greece, town on the coast of Thrace near the mouth of the Néstos River. The people of Teos, evacuating Ionia when it was overrun by the Persians under Cyrus (c. 540 bc), succeeded in establishing a colony there that developed a brisk trade with the Thracian interior. Abdera was a prosperous member of the Delian League in the 5th century but was crippled early in the 4th century bc by Thracian incursions and declined sharply in importance. The philosophers Protagoras and Democritus were citizens of Abdera. The site is occupied by the modern town of Ávdhira, Greece.

Overall view of city gate from outside, from NW, Abdera

The city had two harbors, the larger one protected by a mole and city fortification walls. The walls extended ca. 5.5 km and enclosed a city designed on the Hippodamian grid system in the 4th century B.C. Houses of the Hellenistic and Roman period survive, as do the theater, Roman baths and a terracotta figurine workshop. Byzantine fortifications have obscured earlier remains on the acropolis.

The foundation of the city goes back in myth. It is alluded that it was built to honor Abderos, who was devoured by the horses of Geriones. Ionians settled there round the 7th c BC. The city gained great renown and became a very important commercial and agricultural center. Its democratic regime and its important mint gave her impetus in the creation of a fleet to serve its commercial traffic. During the Persian Wars the city possesses a harbour capable of sheltering the fleet of the Thasians following the command of Dareios as is reported by Herodotus. Abdera among other things is the home country of Democretos.

History

The site of Abdera was settled in the middle of the 7th century B.C. by colonists from Clazomenae and in 545 B.C. by the inhabitants of Teos. It soon grew to a prosperous city, with a fortification wall, harbour, dockyards and sanctuaries. 

In 513 BC and 512 BC, the Persians conquered Abdera. In 492 BC, the Persians again conquered Abdera, this time under Darius I. It later became part of the Delian League and fought on the side of Athens in the Peloponnesian war.
Abdera was a wealthy city, the third richest in the League, due to its status as a prime port for trade with the interior of Thrace and the Odrysian kingdom.

ABDERA, Tetradrachm 473/70–449/8 BC

This was the city of Democritos, and was host to the army of Xerxes. In the middle of the 4th century B.C. a new section was added to city on the south side, built in the Hippodamian system, with strong fortification walls, an acropolis, two harbours and workshop areas. 

 A valuable prize, the city was repeatedly sacked: by the Triballi in 376 BC, Philip II of Macedon in 350 BC; later by Lysimachos of Thrace, the Seleucids, the Ptolemies, and again by the Macedonians. In 170 BC the Roman armies and those of Eumenes II of Pergamon besieged and sacked it.
The town seems to have declined in importance after the middle of the 4th century BC. Cicero ridicules the city in his letters to Atticus, "Hic, Abdera non tacente me"  but the city counted among its citizens the philosophers Democritus, Protagoras  and Anaxarchus, historian and philosopher Hecataeus of Abdera, and the lyric poet Anacreon.

View to W and Mt. Pangaion, Abdera

Abdera had flourished especially in ancient times mainly for two reasons : because of the large area of their territory and their highly strategic position. The city controlled two great road passages (one of Nestos river and other through the mountains north of Xanthi). Furthermore, from their ports passed the sea road, which from Troas led to the Thracian and then the Macedonian coast.

 The city flourished until the Roman period, when it lost its importance and the defensive walls were abolished. During the Byzantine period the site was used as a cemetery.

Sketch plan of the two building phases of the mole of the south harbour of Abdera.

Polystylon (Abdera)

Polystylon was the name of the city founded in the Middle Byzantine period on the site of the acropolis of ancient Abdera, on a low hill by the harbour. The name is probably owed to the numerous ancient columns ("stylos" means column in Greek), which were transported from this area.
  Excavations began in 1982 and were continued until 1984; work was resumed in 1991 and is still in progress.

Abdera   - in ancient sources

300/8 eneral comments on the career of the grammarian Hecataeus of Abdera.
170/13 Hortensius sacks Abdera.
170/17 The Roman senate restores the freedom of Abdera.
166/19 to Rome to oppose the claims of Cotys on the territory of Abdera.
85/5 Mithridates' garrison abandons Abdera.
    Within translations:
Apollod:Fr_36 ocritus) & Democritus of Abdera, who was a pupil of Leucip
Apollod:Fr_71 (Protagoras) & Protagoras of Abdera. [72] & DiogLaert_9'
Aristeas_32 and religious, as Hecataeus of Abdera says. If it please
Athen_04.168 the citizens of Abdera brought Democritus to trial, on
Athen_05.206 "Diocles, a citizen of Abdera, speaks with great admirat
Athen_08.349 & Once Stratonicus to Abdera went, & To see some games
Athen_13.590 Nicaenetus of Samos or Abdera (whichever was really his
Cic:Brut_30 cedonian, Protagoras the Abderite, and Hippias the Elean,
Diod_40.3 This is what Hecataeus of (?) Abdera has related about
GranLic_26 king's garrison at Abdera slipped away after the capture
Joseph:AJ_12.38 it is, as Hecataeus of Abdera says, that the poets and
Lucian:Macr_18 ers. Democritus of Abdera starved himself to death at the

 

Description

Traditionally founded by Herakles, Abdera was in fact a 7th century B.C. colony of Klazomenai which was reestablished in the 6th century by Ionians refugees from Teos. It fell under Persian control in 490 B.C. and later became a member of the Delian League. Philip II conquered the city in ca. 350 B.C. and in 196 B.C. Rome declared it a free city. The city suffered two major destructions: in 376 B.C. at the hands of the Thracian tribe of the Triballi and in 170 B.C. by a Roman force. Abdera was famed for the beauty of its coinage and as the birthplace of Democritus and Protagoras. Although occupied into the Byzantine period it had lost all political importance during the Roman Imperial period.

Site Monuments

 

The most important monuments of the site are the following:
  Area of the West Gate. The wall of the 4th century B.C. was reinforced with towers and a gate on the west side, quite well preserved. Remains of houses have also survived in the enclosed area.
  Roman house. The rooms are organized around a central, paved, peristyle courtyard with a well.
  Clay figurine workshop. Complex of four houses which were also used for the manufacture of terracotta figurines.
  Roman houses on the hill of Aghios Panteleimon.
  The Archaic city. Remains of an Archaic establishment have been uncovered at the NE corner of the north fortification wall. Excavations have brought to light two successive phases of the defensive wall, dockyards, a sanctuary and private houses.
  "House of the Dolphins". Private house of the Classical period, inside which was found a mosaic with a representation of dolphins.

  Single-aisled domed church dated to the 12th-13th century. The ruined church and the cemetery around it were discovered inside the walled area, near the gate.
  Post-Byzantine three-aisled church with an earlier, octagonal baptistery. It was located on the top of the hill where the tower of the Byzantine acropolis stood, and is considered to be the Episcopal church of the city. It was founded in the 9th-10th century and was repaired in the 11th century. A built tomb with an arcosolium was brought to light next to the baptistery.
  Cemetery of the 9th-11th centuries. It lies outside the walls of the Byzantine city, in front of the west gate of Abdera, on the site of the ancient cemetery. A three-aisled basilica was also located in the area.
  Middle-Byzantine fortification wall of Polystylon. It is founded either on the Classical or on the Roman-Late Roman walls. The central gate is located on the north side of the fortification.
  Ruins of a small bath in the vicinity of the SW tower of the Byzantine walls.

 View from highest point on the promontory toward N, Abdera 

 Irregular block on S side of city gate, from N-NE, Abdera 

 Stairs at rear of city gate, from NW, Abdera 

 Detail of main city gate, from NW, Abdera 

 Detail of city gate construction from inside, Abdera 

 

Sources / Bibliography / Photos

L. Loukopoulou and M.-G. Parissaki, “Teos and Abdera: the Epigraphic evidence,” in Klazomenai, Teos and Abdera: Metropoleis and Colony, Proceedings of the International Symposium held at the Archaeological Museum of Abdera, Abdera, 2004, pp. 305-310

Κουκούλη-Χρυσανθάκη, Χ., 1991,
Ανασκαφή αρχαίων Αβδήρων”, Πρακτικά Αρχαιολογικής Εταιρείας Κουκούλη-Χρυσανθάκη, Χ., 1992, (Koukouli-Ghrysanthaki, Ch., 1991, "Anaskaphe Abderon", Praktika Archeologikes Etaireias
”Ανασκαφή αρχαίων Αβδήρων”, Πρακτικά Αρχαιολογικής Εταιρείας, 1996. "Anaskaphe archaion Abderon", Praktika Archaiologikes Etaireias, 1996

Detailed census results 2011" (in Greek).
Pseudo-Apollodorus, Bibliotheca, ed. Wagner, R. Leipzig: Teubner, 1894; Mythographi Graeci 1, Chapter 2, section 97, line 7ff.
Hornblower, Simon (1996). "Abdera". The Oxford Classical Dictionary. Oxford: Oxford University Press. p. 1.
"Abdera". Encyclopædia Britannica. I: A-Ak - Bayes (15th ed.). Chicago, IL: Encyclopædia Britannica, Inc. 2010. p. 19. ISBN 978-1-59339-837-8.
Diodorus Siculus, Bibliotheca historica, ed. Vogel, F., Fischer, K.T. (post I. Bekker & L. Dindorf), Leipzig: Teubner, 1:1888; 2:1890; 3:1893; 4–5:1906, Repr. 1964. Book 13, chapter 72, section 2, line 2.

Grant, Michael. A Guide to the Ancient World. Michael Grant Publications, 1986
Cicero. Epistulae ad Atticum, 4.17.3, 7.7.4.
D. C. Samsaris, Historical Geography of Western Thrace during the Roman Antiquity (in Greek), Thessaloniki 2005, p. 91-96

http://www.wikipedia.org/
Kallikratis law Greece Ministry of Interior (Greek)
http://odysseus.culture.gr

Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Abdera". Encyclopædia Britannica 1 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 33. Endnotes: 

Mittheil. d. deutsch. Inst. Athens, xii. (1887), p. 161 (Regel);
Mém. de l'Acad. des Inscriptions, xxxix. 211;
K. F. Hermann, Ges. Abh. 90-111, 370 ff.

http://www.attalus.org

Beth McIntosh and Sebastian Heath, August 1990

http://www.avdera.gr

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ "ΑΒΔΗΡΑ ΠΟΛΥΣΤΥΛΟ"

http://www.perseus.tufts.edu
Σαμίου, Χ., 1993/8 "Άβδηρα",(Samiou, Chr., 1993/8, "Abdera"1993/8
"Ancient Ports of Abdera in Aegean Thrace", TROPIS V, [1999], 363-368.

http://www.britannica.com

http://www.gtp.gr

Εφεδρισμός

ENGLISH

Ο εφεδρισμός είναι παιδικό παιχνίδι των αρχαίων: σε απόσταση συμφωνημένη από τους παίχτες τοποθετούσαν μια πέτρα, "δίορον", την οποία προσπαθούσαν να πετύχουν με τόπια και πέτρες· ο νικημένος ήταν υποχρεωμένος να φέρει στους ώμους του τον νικητή έως το σημείο που ήταν ο λίθος· κατά τη διάρκεια της μεταφοράς ο νικητής έκλεινε με τα χέρια του τα μάτια του νικημένου για να μη βλέπει.

ἐφεδρισμός ή ἐφεδριασμός, ὁ (Α) [εφεδρίζω]
παιχνίδι κατά το οποίο αυτός που έχανε μετέφερε τον νικητή στην πλάτη του (πρβλ. τα νεώτ. παιχνίδια «καβάλα», «μηλαράκια»).

εφεδριστήρ — ἐφεδριστήρ και ἐφεδρίτης, ὁ (Α) [εφεδρίζω] αυτός που παίζει το παιχνίδι εφεδρισμός

Κάποια θραύσματα γλυπτών, που ανακαλύφτηκαν στον περιβάλλοντα χώρο και φυλάσσονται σήμερα στο Μουσείο της Αγοράς στη Στοά του Αττάλου, πιστεύεται ότι ενδεχομένως αποτελούν τμήματα των αετωμάτων. Είναι από παριανό μάρμαρο, όπως και οι μετόπες και οι ιωνικές ζωφόροι: το καλύτερα σωζόμενο θραύσμα απεικονίζει μια γυναίκα που κουβαλά μια άλλη γυναίκα στην πλάτη της, ένα παιχνίδι που ήταν γνωστό ως εφεδρισμός.

Πολλά θραύσματα απεικονίζουν αγόρια και κορίτσια να παίζουν εφεδρισμό σε όλη την Ελλάδα αλλά και στην Μεγάλη Ελλάδα.

Ο εφεδρισμός ήταν ανάμεσα στα πιο διαδεδομένα παιχνίδια

Πηγές / Βιβλιογραφία / Φωτογραφίες
Bibl.: Dict. Ant., II, i, p. 636 s.; Jüthner, in Pauly-Wissowa, V, 2, 1905, c. 2747; H. Thompson, in Hesperia, XVIII, 1949, p. 241; M. Bieber, in Studies Presented to D. Robinson, I, S. Louis 1951, p. 556 s.; G. Van Hoorn, Choes and Anthesteria, Leida 1951, p. 104, n. 315.
Higgins, R. Tanagra and Figurines. Princeton: Princeton University Press, 1986
Moore, Mary B. “The Hegesiboulos Cup.” Metropolitan Museum Journal, Vol. 43 (2008).
http://commons.wikimedia.org/wiki/User:Jastrow
http://www.metmuseum.org
Enciclopedia dell' Arte Antica
http://commons.wikimedia.org/wiki/User:Sailko
Jeammet, Violaine. Tanagras: Figurines for Life and Eternity. Valencia: Fundacion Bancaja, 2010 
http://www.mfa.org
Edward Perry Warren (according to his records: From Naples); purchased by MFA from Edward Perry Warren, March 24, 1903
http://archaeologicalmuseum.jhu.edu