Μυθολογία: Ολυμπία είναι συνδεδεμένη με πολλούς θεούς και μύθους και υπάρχουν διαφορετικές εκδοχές για το πώς ξεκίνησαν οι Ολυμπιακή Αγώνες . Σύμφωνα με μία εκδοχή, εδώ ο Δίας αγωνίστηκε με τον πατέρα του, Κρόνο, τελικά τον νίκησε και πήρε τον θρόνο των θεών. Στην μνήμη για τη νίκη του, ο Δίας δημιούργησε τους Ολυμπιακούς αγώνες. Ένας άλλος μύθος μας λέει ότι ήταν πέντε αδέρφια, που ανατράφηκαν από τον Δία στην Κρήτη, που ξεκίνησαν τους αγώνες. Τα αδέλφια αγωνίζονταν στην Ολυμπία και ο μεγαλύτερος αδελφός τους ο Ηρακλής (όχι ο γνωστός ήρωας) στεφάνωνε τούς νικητές με ένα στεφάνι ελιάς.
Ωστόσο, μια άλλη ιστορία μας λέει σχετικά με το βασιλιά Οινόμαος της Πίσας, που κόρη του Ιπποδάμεια είχε φτάσει σε ηλικία για να παντρευτεί. Αυτό ανησύχησε τον βασιλιά, γιατί ένας χρησμός του είχε πει ότι θα πεθάνει από το χέρι του γαμπρού του, έτσι σχεδίασε ένα σχέδιο με το οποίο θα απέτρεπε την Ιπποδάμεια να παντρευτεί. Έκανε μια ανακοίνωση ότι κάθε μνηστήρας θα έπρεπε να ανταγωνιστεί μαζί του σε αρματοδρομία. Αν ο μνηστήρας κερδίσει, θα έπαιρνε το χέρι της Ιπποδάμειας , αλλά αν έχανε, θα πέθαινε. Έτσι, οι αγώνες ξεκίνησαν. Παρά τον κίνδυνο να χάσουν τη ζωή τους, πολλοί μνηστήρες πήγαν στους αγώνες χωρίς να ξέρουν ότι ο βασιλιάς, είχε τα ανίκητα άλογα του θεού Άρη.
Όταν Οινόμαος είχε νικήσει και σκοτώσει, 33 μνηστήρες, έφτασε ο Πέλοπας. Μόλις τον είδε η Ιπποδάμεια τον αγάπησε παράφορα και συνωμότησε μαζί με τον ηνίοχο του βασιλιά τον Μυρτίλο να βοηθήσει τον Πέλοπα. Ο Μυρτίλος σαμποτάρισε το άρμα του βασιλιά τραβώντας το μπουλόνι που κρατούσε έναν από τους τροχούς στη θέση του, και όταν ο άρχισε ο αγώνας το άρμα έπεσε στον πρώτο γύρο. Ο βασιλιάς μπερδεύτηκε στα ηνία των αλόγων και σύρθηκε μέχρι θανάτου. Ο Πέλοπας και η Ιπποδάμεια παντρεύτηκαν και έτσι οι αγώνες ιδρύθηκαν σε ανάμνηση για την ημέρα που ο Πέλοπας νίκησε τον πανούργο βασιλιά.
Η περιοχή της Ολυμπίας είχε ήδη κατοικηθεί από τις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ.,ισως και νωρίτερα. Υπήρξε μια λατρεία εδώ πριν από του Δία, πιθανόν για την Γαία. Η Παράδοση θεωρεί ότι οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες έγιναν το 776 π.χ, αλλά μπορεί στην πραγματικότητα να έχουν ξεκινήσει πριν από τότε. Οι αγώνες ήταν μια ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ της Σπάρτης και Ηλείας, και σύντομα αποφασίστηκε ότι όλα τα ελληνικά κράτη θα μπορούσαν να λάβουν μέρος σε αυτές εφόσον τηρούσαν την ιερή εκεχειρία κατά τη διάρκεια των παιχνιδιών. Αυτή η περίοδος της ειρήνης κρατούσε για ένα μήνα περίπου, αλλά λόγο του ότι πολλές πόλεις κράτη έπαιρναν μέρος και άτομα από όλη την Ελλάδα έρχονταν για να τους παρακολουθήσουν, η περίοδος εκεχειρίας είχε επεκταθεί σε τρεις μήνες, πάντα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.
Λόγω του ότι η ιερή εκεχειρία έδωσε στους βασιλείς και ηγέτες από όλη την Ελλάδα μια ευκαιρία για να συναντηθούν άοπλοι, η Ολυμπία έγινε ένα σημαντικό μέρος για τις πολιτικές συζητήσεις και τις συναλλαγές. Επίσης, ενισχύθηκε η αίσθηση της ενότητας μεταξύ των Ελλήνων, μαζί με τη γλώσσα και τη θρησκεία.
Η Ολυμπία είχε ανακαινιστεί πολλές φορές, και νέα κτίρια προστέθηκαν μέσα στους αιώνες. Διάσημοι άνθρωποι ήρθαν εδώ για να παρακολουθήσουν τους αγώνες, όπως ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης, και πριν από αυτούς, τον 6ο αιώνα π.Χ., ο Θαλής της Μιλήτου είχε πεθάνει από θερμοπληξία εδώ. Ο Γέλων και ο Ιέρων από τις Συρακούσες είχαν ανταγωνιστεί στους αγώνες, όπως και ο Αλκιβιάδης, ο Μέγας Αλέξανδρος και ο Νέρων της Ρώμης.
Σκλάβοι και γυναίκες, ειδικά εκείνες που ήταν παντρεμένες, απαγορευόταν αυστηρά να παρακολουθήσουν τους αγώνες, και αν μια γυναίκα πιάνονταν ως θεατής, αμέσως την γκρέμιζαν από το βουνό Τυπαίο. Οι γυναίκες όμως μπορούσαν να ανταγωνιστούν κατά την διάρκεια των Ηραίων που πραγματοποιούνταν εδώ.
Οι Βάρβαροι είχαν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν, αλλά να μην ανταγωνίζονται. Κάθε ανταγωνιστής έπρεπε να είναι ελεύθερος και ατιμώρητος Έλληνας και έπρεπε να έχει εκπαιδευτεί για τους αγώνες στην πατρίδα του για δέκα μήνες, και για ένα μήνα στην Ολυμπία.
Οι νικητές δεν έπαιρναν χρήματα, αλλά τιμόντουσαν πολλή. Το βραβείο ήταν ένα στεφάνι ελιάς από το ιερό δέντρο του Δία, και ο νικητής είχε τη δυνατότητα να αναγείρει ένα άγαλμα για τη νίκη του. Στη γενέτειρά του είχε δωρεάν γεύματα για την υπόλοιπη ζωή του, και λέγεται ότι η πόλη του πρωταθλητή γκρέμιζε τα τείχη της για να τον υποδεχτεί, δεδομένου ότι δεν χρειάζονται πλέον τείχη με τέτοιο αθλητή ως πολίτη.
Εάν ένας αθλητής πιάνονταν για απάτη, δωροδοκία ή ίσως λόγω δηλητηρίασης, ήταν αναγκασμένος να χρηματοδοτήσει ένα άγαλμα του Δία, όπου θα γράφονταν πάνω στο άγαλμα και το όνομα της οικογένειάς του και το τι είχε κάνει. Στη συνέχεια το άγαλμα τοποθετούνταν κοντά στην είσοδο του σταδίου, έτσι ώστε οι αθλητές να το βλέπουν πριν ξεκινήσουν οι αγώνες ως υπενθύμιση του τι θα μπορούσε να συμβεί.
Από το έτος 472 οι αγώνες πραγματοποιούνταν κατά τη διάρκεια πέντε ημερών αντί της αρχικής μιας. Την πρώτη ημέρα οι ανταγωνιστές έκαναν εγγραφή και έκαναν έναν ιερό όρκο ότι είχαν εκπαιδευτεί για δέκα μήνες και ότι θα σέβονται τους κανόνες, αυτή την ημέρα γίνονταν αγώνες μεταξύ των αγγελιοφόρων. Τη δεύτερη ημέρα γίνονταν οι ιπποδρομίες και το Πένταθλο. Την τρίτη ημέρα γίνονταν οι αγώνες δρόμου. Την τέταρτη μέρα ήταν οι αγώνες πάλης, πυγμαχίας και το Παγκράτιο και την πέμπτη ημέρα δίνονταν τα βραβεία με εορτασμούς.
Κατά τη διάρκεια των κλασικών χρόνων χτίστηκε ο μεγάλος ναός του Δία . Η Ολυμπία ήταν ιερό του Δια και είχε ένα μαντείο εδώ. Στο εσωτερικό του ναού βρισκόταν το άγαλμα του θεού, φτιαγμένο από τον Φειδία. Το μόνο που γνωρίζουμε σχετικά με αυτό το άγαλμα είναι από απεικονίσεις σε κέρματα και περιγραφές, υποτίθεται ότι ήταν 13,5 μέτρα υψηλό. Απεικόνιζε το Δία καθισμένο με τη θεά Νίκη στο δεξί του χέρι και ένα σκήπτρο στο αριστερό του. Το άγαλμα ήταν φτιαγμένο από χρυσό και ελεφαντόδοντο, και θεωρήθηκε ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου. Θα εξαφανιστεί προς το τέλος του 4ου αιώνα μ.Χ..
Το μεγαλείο της Ολυμπίας είναι πλέον μεγαλύτερο από ποτέ, και η νίκη κατά των Περσών είχαν ενισχυθεί το αίσθημα της ενότητας μεταξύ των Ελλήνων ακόμα περισσότερο. Πολλά νέα κτίρια προστέθηκαν, και τα λουτρά από την περίοδο αυτή είναι τα παλαιότερα στον κόσμο τα λουτρά είχαν επίσης πισίνα και ατμόλουτρα.
Οι Ρωμαίοι κατέλαβαν την Ελλάδα κατά τον 2ο αιώνα π.Χ. και πήραν πολλούς από τους θησαυρούς της Ολυμπίας μαζί τους. Ο Σύλλας ακόμη προσπάθησε να μεταφέρει τους αγώνες στη Ρώμη, αλλά απέτυχε. Ακόμη και έτσι, οι Ολυμπιακοί Αγώνες χάσει πιά τη σημασία τους και γίνονταν για το θεαθήναι. Κατά τη περίοδο του αυτοκράτορα Αυγούστου το καθεστώς η Ολύμπια βελτιώθηκε και πάλι. Αγάλματα του αυτοκράτορα, της οικογένειάς του και των απογόνων του τοποθετήθηκαν στο ιερό.
Ο Νέρων ήρθε στην Ελλάδα το 67 μ.Χ. και έλαβε μέρος στις ιπποδρομίες. Παρόλο που έπεσε από το άρμα του, είχε κηρυχθεί ο ίδιος νικητής, και στη συνέχεια πήρε πολλά αγάλματα μαζί του. Ο Ηρώδης ο Αττικός είχε δημιουργηθεί ένα νυμφαίο εδώ, και μια βρύση που προμήθευε την περιοχή με πόσιμο νερό.
έκλεισε το 426. Ένας από τους κύριους λόγους ήταν ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες θεωρηθήκαν ειδωλολατρική εορτή από τον αυτοκράτορα, και η γύμνια των ανταγωνιστών πράγμα άκρως ανήθικο...
Τον 6ο αιώνα οι σεισμοί κατέστρεψαν τα κτίρια στην Ολυμπία, και ήταν γεμάτη με λάσπη από τα πλημμυρισμένα ποτάμια Κλαδεό και Αλφειό. Κατολισθήσεις από το λόφο Κρόνιο τελικά κάλυψαν ολόκληρη την περιοχή.
Το ιερό ανακαλύφθηκε το 1776 και το 1829 γαλλική αρχαιολόγοι άρχισαν εκσκαφές του χώρου. Οι πρώτοι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα το 1896. Η ειρωνεία είναι ότι κατά τους αρχαίους αγώνες σταματούσαν οι πόλεμοι, αλλά στη σύγχρονη εποχή έχουν διακοπεί από πολέμους σε μερικές περιπτώσεις.
Ιστορία
Η πρώτη ανασκαφή στο χώρο διεξήχθη το 1829 από τη Γαλλική Επιστημονική Αποστολή στην Πελοπόννησο, με επικεφαλή το στρατηγό N. J. Maison. Τότε αποκαλύφθηκε μέρος του ναού του Δία και τμήματα των μετοπών που τον κοσμούσαν, πολλά από τα οποία μεταφέρθηκαν στο Μουσείο του Λούβρου. Η συστηματική έρευνα του ιερού άρχισε το 1875 από το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο και με διακοπές συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Οι πιο πρόσφατες έρευνες, την τελευταία δεκαετία, έγιναν στο νοτιοδυτικό κτήριο, υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Wurzburg και μέλους του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου κ. U. Sinn, και στα προϊστορικά κτήρια του ιερού, υπό τη διεύθυνση του Δρ Η. Kyrieleis, τ. Διευθυντή του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ιντιτούτου. Σήμερα, παράλληλα με το ανασκαφικό έργο σε όλο το χώρο του αρχαίου ιερού πραγματοποιούνται έργα συντήρησης και αναστήλωσης.
Περιγραφή
Ο αρχαιολογικός χώρος της Ολυμπίας περιλαμβάνει το Ιερό του Δία, με τους ναούς και τα κτήρια που σχετίζονταν άμεσα με τη λατρεία, και διάφορα οικοδομήματα που είχαν κτιστεί γύρω από αυτό, όπως αθλητικές εγκαταστάσεις που χρησιμοποιούνταν για την προετοιμασία και την τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων, βοηθητικά κτήρια, χρηστικά και διοικητικά, καθώς και οικοδομήματα κοσμικού χαρακτήρα. Η Άλτις, το ιερό άλσος, καταλαμβάνει το κεντρικό τμήμα και μέσα σε αυτή αναπτύσσεται ο πυρήνας του Ιερού, με τους ναούς, τους θησαυρούς και τα σημαντικότερα κτήρια του χώρου. Χωρίζεται από τη γύρω περιοχή με περίβολο, που στα τέλη του 4ου αι. π.Χ. είχε δύο πύλες στη δυτική πλευρά του και μία στη νότια, ενώ το όριό της στα ανατολικά αποτελεί η Στοά της Ηχούς, που χωρίζει τον ιερό χώρο από το στάδιο. Στη ρωμαϊκή περίοδο ο περίβολος διευρύνθηκε και στη δυτική του πλευρά διαμορφώθηκαν δύο μνημειακά πρόπυλα.
Σε περίοπτη θέση μέσα στον ιερό χώρο δεσπόζει ο γιγάντιος ναός του Δία και βορειότερα ο παλαιότερος ναός της Ήρας. Στη βόρεια πλευρά υπήρχε το Μητρώο, ναός αφιερωμένος στη μητέρα των θεών Ρέα-Κυβέλη, και πίσω του, στους πρόποδες του Κρονίου, οι θησαυροί που είχαν αφιερώσει οι ελληνικές πόλεις, κυρίως οι αποικίες. Στα δυτικά τους σώζεται το Νυμφαίο, το λαμπρό υδραγωγείο που αφιέρωσε στο ιερό ο Ηρώδης Αττικός. Μέσα στην Άλτι υπήρχαν ακόμη το Πελόπιο, ταφικό μνημείο, αφιερωμένο στον ήρωα Πέλοπα, το Πρυτανείο, που ήταν η έδρα των αξιωματούχων του ιερού, και το Φιλιππείο, το κομψό κυκλικό οικοδόμημα που αφιέρωσε ο Φίλιππος Β΄, βασιλιάς της Μακεδονίας. Κατά την αρχαιότητα, στα νοτιοανατολικά του Ηραίου υπήρχε και ο μεγάλος βωμός του Δία, σημαντικότατο μνημείο, που όμως δεν διατηρήθηκαν ίχνη του, γιατί είχε σχηματιστεί από τη συσσώρευση τέφρας, και διαλύθηκε όταν το ιερό σταμάτησε να λειτουργεί. Ο υπόλοιπος χώρος μέσα στον περίβολο ήταν γεμάτος από βωμούς, αγάλματα θεών και ηρώων, ανδριάντες των Ολυμπιονικών, αφιερώματα επιφανών ιδιωτών και ελληνικών πόλεων, ανάμεσά τους και η περίφημη Νίκη του Παιωνίου.
Έξω από το νότιο περίβολο της Άλτεως υπάρχει το Βουλευτήριο, και ακόμη πιο κάτω η Νότια στοά, που αποτελούσε το νοτιότερο κτήριο του ευρύτερου ιερού χώρου και την κύρια είσοδο του ιερού από τη πλευρά αυτή. Στο δυτικό τμήμα του χώρου υπάρχουν κτήρια που εξυπηρετούσαν το προσωπικό του ιερού, τους αθλητές και τους επίσημους επισκέπτες και χωρίζονται από την Άλτι με την ιερά οδό: το γυμνάσιο και η παλαίστρα, χώροι προπόνησης, το εργαστήριο του Φειδία, που στα παλαιοχριστιανικά χρόνια μετατράπηκε σε βασιλική, τα ελληνικά λουτρά με το κολυμβητήριο, οι ρωμαϊκές θέρμες, ο Θεηκολεών, (κατοικία των ιερέων), το Λεωνιδαίο, που ήταν ξενώνας για τους επισήμους, και οι μεταγενέστεροι ρωμαϊκοί ξενώνες.
Ανατολικά της Άλτεως εκτείνεται το στάδιο, όπου τελούνταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Κατά την αρχαιότητα, νότια του σταδίου υπήρχε και ο ιππόδρομος, από τον οποίο σήμερα δεν σώζεται κανένα ίχνος, διότι έχει παρασυρθεί από τον Αλφειό ποταμό. Στην ίδια περιοχή υπάρχουν κτηριακά συγκροτήματα λουτρών και επαύλεων, όπως η περίφημη έπαυλη που έκτισε ο Νέρων όταν διέμενε στην Ολυμπία, προκειμένου να συμμετάσχει στους αγώνες.
Σε περίοπτη θέση μέσα στον ιερό χώρο δεσπόζει ο γιγάντιος ναός του Δία και βορειότερα ο παλαιότερος ναός της Ήρας. Στη βόρεια πλευρά υπήρχε το Μητρώο, ναός αφιερωμένος στη μητέρα των θεών Ρέα-Κυβέλη, και πίσω του, στους πρόποδες του Κρονίου, οι θησαυροί που είχαν αφιερώσει οι ελληνικές πόλεις, κυρίως οι αποικίες. Στα δυτικά τους σώζεται το Νυμφαίο, το λαμπρό υδραγωγείο που αφιέρωσε στο ιερό ο Ηρώδης Αττικός. Μέσα στην Άλτι υπήρχαν ακόμη το Πελόπιο, ταφικό μνημείο, αφιερωμένο στον ήρωα Πέλοπα, το Πρυτανείο, που ήταν η έδρα των αξιωματούχων του ιερού, και το Φιλιππείο, το κομψό κυκλικό οικοδόμημα που αφιέρωσε ο Φίλιππος Β΄, βασιλιάς της Μακεδονίας. Κατά την αρχαιότητα, στα νοτιοανατολικά του Ηραίου υπήρχε και ο μεγάλος βωμός του Δία, σημαντικότατο μνημείο, που όμως δεν διατηρήθηκαν ίχνη του, γιατί είχε σχηματιστεί από τη συσσώρευση τέφρας, και διαλύθηκε όταν το ιερό σταμάτησε να λειτουργεί. Ο υπόλοιπος χώρος μέσα στον περίβολο ήταν γεμάτος από βωμούς, αγάλματα θεών και ηρώων, ανδριάντες των Ολυμπιονικών, αφιερώματα επιφανών ιδιωτών και ελληνικών πόλεων, ανάμεσά τους και η περίφημη Νίκη του Παιωνίου.
Έξω από το νότιο περίβολο της Άλτεως υπάρχει το Βουλευτήριο, και ακόμη πιο κάτω η Νότια στοά, που αποτελούσε το νοτιότερο κτήριο του ευρύτερου ιερού χώρου και την κύρια είσοδο του ιερού από τη πλευρά αυτή. Στο δυτικό τμήμα του χώρου υπάρχουν κτήρια που εξυπηρετούσαν το προσωπικό του ιερού, τους αθλητές και τους επίσημους επισκέπτες και χωρίζονται από την Άλτι με την ιερά οδό: το γυμνάσιο και η παλαίστρα, χώροι προπόνησης, το εργαστήριο του Φειδία, που στα παλαιοχριστιανικά χρόνια μετατράπηκε σε βασιλική, τα ελληνικά λουτρά με το κολυμβητήριο, οι ρωμαϊκές θέρμες, ο Θεηκολεών, (κατοικία των ιερέων), το Λεωνιδαίο, που ήταν ξενώνας για τους επισήμους, και οι μεταγενέστεροι ρωμαϊκοί ξενώνες.
Ανατολικά της Άλτεως εκτείνεται το στάδιο, όπου τελούνταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Κατά την αρχαιότητα, νότια του σταδίου υπήρχε και ο ιππόδρομος, από τον οποίο σήμερα δεν σώζεται κανένα ίχνος, διότι έχει παρασυρθεί από τον Αλφειό ποταμό. Στην ίδια περιοχή υπάρχουν κτηριακά συγκροτήματα λουτρών και επαύλεων, όπως η περίφημη έπαυλη που έκτισε ο Νέρων όταν διέμενε στην Ολυμπία, προκειμένου να συμμετάσχει στους αγώνες.
Μνημεία
Ναός του Δία
Ο ναός της Ήρας αποτελεί ένα από τα αρχαιότερα δείγματα μνημειακής ναοδομίας στην Ελλάδα. Ήταν κτισμένος στη βορειοδυτική γωνία του ιερού χώρου της Άλτεως, στους νότιους πρόποδες του Κρονίου λόφου, όπου για την προστασία του κατασκευάσθηκε ισχυρός αναλημματικός τοίχος. Αφιερώθηκε στο ιερό της Ολυμπίας από τους κατοίκους του Σκιλλούντα, αρχαίας πόλης της Ηλείας.
Το βουλευτήριο βρίσκεται νότια του ναού του Δία, έξω από τον ιερό περίβολο της Άλτεως. Είναι από τα αρχαιότερα και σημαντικότερα κτίσματα του ιερού της Ολυμπίας και είχε άμεση σχέση με τη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων. Ήταν η έδρα της βουλής των Ηλείων, τα μέλη της οποίας είχαν την ευθύνη για τη διοργάνωση των αγώνων, πιθανότατα και των Ελλανοδικών, των κριτών των αγώνων.
Το Πρυτανείο ήταν από τα αρχαιότερα και σημαντικότερα κτίσματα της Ολυμπίας, αφού αποτελούσε το κέντρο της διοικητικής και πολιτικής ζωής του ιερού και το κέντρο διοίκησης των Ολυμπιακών Αγώνων. Βρίσκεται μέσα στον ιερό περίβολο, ακριβώς στη βορειοδυτική γωνία του, δίπλα στην είσοδο της Άλτεως και απέναντι από το γυμνάσιο. Ήταν η έδρα των πρυτάνεων, αξιωματούχων του ιερού και υπευθύνων για τις θυσίες στους βωμούς των θεών, που γίνονταν μία φορά κάθε μήνα.
Το στάδιο της Ολυμπίας είναι ο χώρος όπου τελούνταν οι αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες αλλά και τα Ηραία, αγώνες γυναικών προς τιμήν της Ήρας. Βρίσκεται ανατολικά της Άλτεως, ακριβώς έξω από τη βορειοανατολική γωνία του ιερού περιβόλου, αλλά η θέση του δεν ήταν η ίδια στους πρώτους αιώνες τέλεσης των αγώνων. Πριν από τον 6ο αι. π.Χ. το αγώνισμα του σταδίου δρόμου γινόταν σε έναν επίπεδο χώρο, χωρίς κανονικά πρανή, κατά μήκος του ανδήρου των θησαυρών, στα ανατολικά του μεγάλου βωμού του Δία.
Το αρχαίο γυμνάσιο της Ολυμπίας οικοδομήθηκε στον επίπεδο χώρο βορειοδυτικά της Άλτεως, δίπλα στην κοίτη του ποταμού Κλαδέου και ανήκει στο ίδιο συγκρότημα με την παλαίστρα, που βρίσκεται ακριβώς στη συνέχειά του προς νότο. Εξυπηρετούσε τις προπονήσεις των αθλητών στα αγωνίσματα δρόμου και στο πένταθλο, που παλαιότερα γίνονταν στον ίδιο χώρο, αλλά στην ύπαιθρο. Το γυμνάσιο διαμορφώθηκε στα ελληνιστικά χρόνια, και το κτήριο που σώζεται σήμερα χρονολογείται στο 2ο αι. π.Χ.
Η παλαίστρα βρίσκεται δυτικά της Άλτεως, έξω από τον ιερό περίβολο και πολύ κοντά στον ποταμό Κλαδέο. Οικοδομήθηκε κατά τον 3ο αι. π.Χ. νότια του γυμνασίου και ανήκει στο ίδιο συγκρότημα με αυτό. Χρησίμευε για την προπόνηση των αθλητών στην πυγμή, στην πάλη και στο άλμα.
Πρόκειται για σχεδόν τετράγωνο κτήριο, διαστάσεων 66,35 x 66,75 μ., κτισμένο σε χαμηλότερο επίπεδο, περίπου 0,70 μ. από το γυμνάσιο.
Το Λεωνιδαίο ήταν μεγάλος πολυτελής ξενώνας, που βρισκόταν στη νοτιοδυτική γωνία του ιερού, έξω από τον περίβολο της Άλτεως. Προοριζόταν για τη φιλοξενία των επισήμων, που έρχονταν στην Ολυμπία κατά τη διάρκεια τέλεσης των Ολυμπιακών Αγώνων. Κτίσθηκε περίπου το 330 π.Χ. και ανοικοδομήθηκε τουλάχιστον δύο φορές στους ρωμαϊκούς χρόνους. Οφείλει τό όνομά του στο δωρητή και αρχιτέκτονά του Λεωνίδη από τη Νάξο.
Δυτικά της Άλτεως, έξω από τον ιερό περίβολο και ακριβώς απέναντι από το ναό του Δία, βρίσκεται το εργαστήριο του Φειδία. Εδώ ο μεγάλος γλύπτης της αρχαιότητας φιλοτέχνησε το τεράστιο χρυσελεφάντινο άγαλμα του θεού, το οποίο ήταν ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου. Το εργαστήριο οικοδομήθηκε στο β΄ μισό του 5ου αι. π.Χ., όταν ο Φειδίας, μετά τα έργα του στην Ακρόπολη της Αθήνας, ήλθε στην Ολυμπία για την κατασκευή του αγάλματος.
Δυτικά της Άλτεως, έξω από τον ιερό περίβολο και βόρεια του εργαστηρίου του Φειδία, κτίσθηκε ο Θεηκολεών. Ήταν η έδρα των θεηκόλων, των ιερέων της Ολυμπίας, αλλά αποτελούσε, επίσης κατάλυμα όλου του προσωπικού που υπηρετούσε μόνιμα στο ιερό, όπως ήταν οι σπονδοφόροι, οι μάντεις, οι εξηγητές, οι αυλητές και ο ξυλέας, ο προμηθευτής των ξύλων που χρησιμοποιούσαν στις θυσίες. Το αρχικό οικοδόμημα χρονολογείται στα μέσα του 5ου αι. π.Χ., αλλά υπέστη διάφορες προσθήκες και μετασκευές.
Μπροστά από την ''Κρυπτή'', τη μνημειακή είσοδο του σταδίου της Ολυμπίας και κατά μήκος του κρηπιδώματος των θησαυρών, σώζονται δεκαέξι βάθρα, τα οποία ήταν τοποθετημένα στη σειρά το ένα δίπλα στο άλλο. Στα βάθρα αυτά κατά την αρχαιότητα υπήρχαν ισάριθμα χάλκινα αγάλματα του Δία, τα οποία, όμως, δεν διασώθηκαν. Πρόκειται για τους λεγόμενους Ζάνες (πληθυντικός αριθμός του ονόματος Ζευς), που έγιναν με χρήματα προστίμων που επιβλήθηκαν στους αθλητές, οι οποίοι δεν σεβάσθηκαν τους κανονισμούς των Ολυμπιακών αγώνων.
Το Φιλιππείο είναι το μοναδικό κυκλικό οικοδόμημα της Άλτεως και ένα από τα ωραιότερα δείγματα της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής. Είναι κτισμένο σε περίοπτη θέση μέσα στον ιερό περίβολο, στα δυτικά του ναού της Ήρας. Αφιερώθηκε στο ιερό του Δία από το Φίλιππο Β΄, βασιλιά της Μακεδονίας, μετά τη νίκη του στη μάχη της Χαιρώνειας το 338 π.Χ. και αποδεικνύει τη μεγάλη πολιτική σημασία που είχε το ιερό εκείνη την εποχή.
Η Στοά της Ηχούς κτίστηκε γύρω στα 350 π.Χ. και αποτελούσε το ανατολικό όριο της Ιεράς Άλτης. Με την κατασκευή της απομονώθηκε το Στάδιο από την Άλτη. Οφείλει το όνομά της στη ακουστική της, εφόσον ο ήχος επαναλαμβανόταν επτά φορές. Για το λόγο αυτό ονομαζόταν και Επτάηχος. Στο εσωτερικό της υπήρχε ζωγραφικός διάκοσμος από μεγάλους ζωγράφους της εποχής και ονομάστηκε και Ποικίλη Στοά.
Το Μητρώο ήταν ναός αφιερωμένος στη μητέρα των θεών, Ρέα, που αργότερα μετονομάστηκε Κυβέλη. Βρίσκεται ανατολικά του Ηραίου, μπροστά από το άνδηρο των θησαυρών, σε χώρο όπου προϋπήρχε λατρεία για πολλούς αιώνες, ίσως ήδη από την προϊστορική εποχή. Οι θεότητες που λατρεύονταν εδώ πριν από τη Ρέα ήταν κυρίως η Μητέρα Γη, στην οποία ήταν αφιερωμένο το ιερό Γαίον, και η Ειλείθυια, που ήταν συγγενική θεά και επίσης σχετιζόταν με τη μητρότητα.
Το ιερό, που είναι γνωστό ως νοτιοανατολικό κτήριο, βρίσκεται στη νοτιοανατολική γωνία της Άλτεως και ήταν αφιερωμένο πιθανότατα στη θεά Εστία. Αποτελούσε, επίσης, το ανατολικό όριο του ιερού, μαζί με τη στοά της Ηχούς, που κτίσθηκε αργότερα λίγο πιο βόρεια. Το κτήριο οικοδομήθηκε στο α΄ μισό του 5ου αι. π.Χ. και φαίνεται ότι λειτουργούσε μέχρι τον 1ο αι. π.Χ., οπότε άρχισαν να κτίζονται πάνω σε αυτό τα μεταγενέστερα οικοδομήματα.
Στο χώρο που εκτείνεται ανατολικά του ναού της Ήρας και του Πελοπίου υπήρχε στην αρχαιότητα ο μεγάλος βωμός του Δία, από τον οποίο, όμως, σήμερα δεν διατηρείται κανένα ίχνος. Ωστόσο, τα πολυάριθμα χάλκινα ειδώλια που βρέθηκαν στο χώρο μέσα σε παχύ στρώμα στάχτης, προέρχονται από το βωμό αυτό. Σύμφωνα με το μύθο, τη θέση του βωμού όρισε ο ίδιος ο Δίας, με κεραυνό που έριξε από τον Όλυμπο.
Ανατολικά του ναού της Ήρας, κατά τον κεντρικό άξονα του ναού, σώζονται τα θεμέλια ενός βωμού, που ήταν αφιερωμένος στη θεά Ήρα. Πρόκειται για μικρή, στενόμακρη κατασκευή, φτιαγμένη από πωρόλιθο, με μήκος 5,80 μ. και πλάτος 3,50 μ. Κτίστηκε τον 6ο αι. π.Χ., δηλαδή την ίδια περίοδο με το Ηραίο. Ωστόσο στη θέση αυτή υπήρχε και παλαιότερα ένας απλούστερος βωμός της Ήρας, ο οποίος σχηματιζόταν από τη στάχτη των ζώων που θυσιάζονταν στη θεά, όπως και ο μεγάλος βωμός του Δία.
Στο χώρο της ιεράς Άλτεως υπάρχουν εκατοντάδες βάθρα, πολλά από τα οποία είναι ενεπίγραφα, και αρκετά αποτελούσαν βάσεις αγαλμάτων. Ένα από τα πιο σημαντικά βρίσκεται περίπου 30 μ. ανατολικά του ναού του Δία, αριστερά της εισόδου του. Πρόκειται για το τεράστιο βάθρο επάνω στο οποίο ήταν στημένη η Νίκη του Παιωνίου, το θαυμάσιο γλυπτό της κλασικής εποχής.
Στους νότιους πρόποδες του Κρονίου λόφου αναπτύχθηκαν οι προϊστορικές λατρείες του ιερού, όπως του Κρόνου, της Ρέας, της Γαίας, της Θέμιδας, της Ειλειθυίας, του Ιδαίου Ηρακλή και άλλων θεοτήτων. Κατά την Πρωτοελλαδική ΙΙΙ περίοδο (2300-2000 π.Χ.), σύμφωνα με τα μέχρι τώρα ανασκαφικά δεδομένα, φαίνεται ότι είχε διαμορφωθεί στο χώρο της Άλτεως ένα πρωτόγονο οργανωμένο ιερό, ενδεχομένως και κάποιος οικισμός γύρω του, με συνεχή κατοίκηση ως την Υστεροελλαδική ΙΙΙ εποχή (1600-1100 π.Χ.).
Το Πελόπιο ήταν ταφικό μνημείο (κενοτάφιο) αφιερωμένο στον Πέλοπα, τοπικό ήρωα που τιμούσαν ιδιαίτερα οι Ηλείοι. Βρίσκεται μεταξύ του ναού της Ήρας και του ναού του Διός. Σύμφωνα με την παράδοση που αναφέρει ο περιηγητής Παυσανίας (5.13.1), το αφιέρωσε στον Πέλοπα ο Ηρακλής, που ήταν τέταρτος απόγονός του. Κάτω από το Πελόπιο, σε βάθος 2,50 μ. από τη σημερινή επιφάνεια του εδάφους, βρίσκεται η αρχαιότερη κατασκευή μέσα στο ιερό της Άλτεως.
Το υδραγωγείο του Ηρώδη του Αττικού ήταν από τις πιο πλούσιες και εντυπωσιακές κατασκευές που κοσμούσαν την ιερά Άλτι. Βρίσκεται ανάμεσα στο ναό της Ήρας και στο άνδηρο των θησαυρών και είναι γνωστό ως Νυμφαίο ή εξέδρα του Ηρώδη του Αττικού. Ήταν μεγάλη μνημειακή κρήνη, αλλά και δεξαμενή για το νερό, που ερχόταν από πηγές στα ανατολικά του ιερού και διοχετευόταν με πυκνό σύστημα αγωγών σε διάφορα σημεία του, μέσα και έξω από την Άλτι.
Το μεγάλο κτηριακό συγκρότημα, που έχει αποδοθεί στο Ρωμαίο αυτοκράτορα Νέρωνα, βρίσκεται νοτιοανατολικά της Άλτεως, στη θέση όπου στην κλασική εποχή υπήρχε το ιερό της Εστίας και άλλα κτίσματα, τα οποία κατεδαφίστηκαν. Ένας μολύβδινος υδαταγωγός με την επιγραφή NERONIS: AUG., καθώς και άλλες ενδείξεις, οδήγησαν τους μελετητές να ταυτίσουν το κτήριο με την οικία του αυτοκράτορα, που οικοδομήθηκε κατά τα έτη 65-67 μ.Χ., όταν ο Νέρων κατέλυσε στο ιερό προκειμένου να λάβει μέρος ο ίδιος στους Ολυμπιακούς αγώνες.
Τα παλαιότερα λουτρά του ιερού της Ολυμπίας, που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες των αθλητών, βρίσκονται στο δυτικότερο τμήμα του, κοντά στον ποταμό Κλαδέο. Ονομάζονται ελληνικά λουτρά, για να διακρίνονται από τα υπόλοιπα, που κατασκευάσθηκαν στους ρωμαϊκούς χρόνους. Το συγκρότημα κατασκευάσθηκε τον 5ο αι. π.Χ. και δεν κτίσθηκε με ενιαίο αρχιτεκτονικό σχέδιο, αλλά σε όλη σχεδόν τη διάρκεια χρήσης του γίνονταν διάφορες επεμβάσεις και επεκτάσεις.
Το ηρώο βρίσκεται ανάμεσα στο Θεηκολεώνα και στα ελληνικά λουτρά, στο δυτικό τμήμα του ιερού της Ολυμπίας, εκεί όπου υπάρχουν οι βοηθητικές εγκαταστάσεις. Το κτήριο οικοδομήθηκε στο β΄ μισό του 5ου αι. π.Χ. και αρχικά συνδεόταν με τη λειτουργία των λουτρών, εφόσον ήταν το εφιδρωτήριο, (βοηθητικός χώρος για την εφίδρωση των λουόμενων). Λίγο αργότερα, όμως, κατά την ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο, έπαψε να λειτουργεί ως χώρος θερμού λουτρού και χρησιμοποιήθηκε ως ηρώο.
Οι ξενώνες των ρωμαϊκών χρόνων βρίσκονται έξω από την ιερά Άλτι, δυτικά του εργαστηρίου του Φειδία και πολύ κοντά στις θέρμες του Κλαδέου. Η εγκατάσταση των θερμών στο χώρο αυτό, σχετίζεται άμεσα με την κατασκευή των ξενώνων. Οι ξενώνες κτίσθηκαν γύρω στο 170 π.Χ., προκειμένου να αντιμετωπισθούν οι συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες των επισκεπτών του ιερού, ιδιαίτερα κατά την περίοδο τέλεσης των Ολυμπιακών Αγώνων.
Το μικρό λουτρό, που κτίσθηκε έξω από το νοτιοδυτικό άκρο της Άλτεως, είναι γνωστό σήμερα ως ''θέρμες Λεωνιδαίου'', επειδή βρίσκεται δίπλα στον ομώνυμο ξενώνα, χωρίς όμως να σχετίζεται με αυτόν. Διατηρείται σε εξαιρετικά καλή κατάσταση και είναι ένα από τα λίγα κτίσματα του ιερού της Ολυμπίας που διατηρεί το αρχικό του ύψος και την οροφή του. Η ανέγερσή του τοποθετείται στον 3ο αι. μ.Χ., αλλά εξακολούθησε να χρησιμοποιείται με μετατροπές και αργότερα, έως τον 6ο αι. μ.Χ.
Ένα από τα λουτρικά συγκροτήματα που υπήρχαν στο ιερό της Ολυμπίας, είναι αυτό που βρίσκεται στο δυτικό άκρο του, κοντά στην κοίτη του Κλαδέου ποταμού, στο χώρο όπου υπήρχε η πισίνα των ελληνικών λουτρών του 5ου αι. π.Χ. Χρονολογείται στα ρωμαϊκά χρόνια, γύρω στο 100 μ.Χ., και η κατασκευή του συνδέεται με τους ρωμαϊκούς ξενώνες που βρίσκονται σε μικρή απόσταση προς τα νότια.
Στην περιοχή βόρεια του Πρυτανείου, στις παρυφές του ιερού της Ολυμπίας, βρίσκεται μεγάλο κτήριο γνωστό ως ''θέρμες Κρονίου'' ή ''Βόρειες θέρμες''. Το συγκρότημα οικοδομήθηκε κατά την αυτοκρατορική εποχή επάνω σε κτήριο και λουτρά ελληνιστικών χρόνων. Παρέμεινε σε χρήση μέχρι τον 5ο -6ο αι. μ.Χ. και σε όλο αυτό το διάστημα δέχθηκε διάφορες επισκευές και προσθήκες, όπως αυτή ενός μικρού συγκροτήματος θερμών στη βορειοανατολική πλευρά του. 
Ο ιππόδρομος βρισκόταν στο νοτιοανατολικό άκρο του ιερού της Ολυμπίας, στη μεγάλη επίπεδη έκταση νότια του σταδίου και σχεδόν παράλληλα με αυτό. Μέχρι σήμερα δεν έχει εντοπισθεί η ακριβής θέση του, επειδή πιθανότατα οι εγκαταστάσεις του έχουν παρασυρθεί από τον ποταμό Αλφειό, που κατέκλυσε την περιοχή στα μεσαιωνικά χρόνια, όταν σταμάτησε να συντηρείται το ανάχωμα που υπήρχε στη δεξιά του όχθη. Ωστόσο, ήταν ένα από τα πιο σημαντικά μνημεία της Ολυμπίας.
Το κτίριο του Μουσείου της Αρχαίας Ολυμπίας αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα νεοκλασικής αρχιτεκτονικής με ιδιαίτερα στοιχεία από αρχαία κτίρια της Ολυμπίας. Κατασκευάστηκε το 1885 από σχέδια του αρχιτέκτονα Adler.
Ο μεγαλοπρεπής ναός του Δία ήταν το σημαντικότερο οικοδόμημα της Άλτεως στην Ολυμπία και δέσποζε σε περίοπτη θέση στο κέντρο της. Πρόκειται για το μεγαλύτερο ναό της Πελοποννήσου, ο οποίος θεωρείται η τέλεια έκφραση, ο «κανών? της δωρικής ναοδομίας. Κτίσθηκε από τους Ηλείους προς τιμήν του Δία με τα λάφυρα από τους νικηφόρους πολέμους, που διεξήγαν κατά των τριφυλιακών πόλεων. Η ανέγερσή του άρχισε το 470 π.Χ. και ολοκληρώθηκε το 456 π.Χ. Η χρονολόγηση αυτή προκύπτει από την αναθηματική επιγραφή των Λακεδαιμονίων, οι οποίοι μετά τη νίκη τους κατά των Αθηναίων και των συμμάχων τους στη μάχη της Τανάγρας (457 π.Χ.), αφιέρωσαν χρυσή ασπίδα, που είχε αναρτηθεί κάτω από το κεντρικό ακρωτήριο του αετώματος. Αρχιτέκτων του ναού ήταν ο Λίβωνας ο Ηλείος, ενώ άγνωστος παραμένει ο καλλιτέχνης των αετωμάτων.
Ναός της Ήρας
Βουλευτήριο
Πρυτανείο
Αρχαίο στάδιο
Αρχαίο γυμνάσιο
Παλαίστρα
Πρόκειται για σχεδόν τετράγωνο κτήριο, διαστάσεων 66,35 x 66,75 μ., κτισμένο σε χαμηλότερο επίπεδο, περίπου 0,70 μ. από το γυμνάσιο.
Λεωνιδαίο
Εργαστήριο του Φειδία
Θεηκολεών
Ζάνες
Φιλιππείο
Στοά της Ηχούς
Μητρώον
Νοτιοανατολικό κτήριο της Ολυμπίας
Βωμός του Δία
Βωμός της Ήρας
Βάθρο της Νίκης του Παιωνίου
Προϊστορικό κτήριο
Πελόπιο
Νυμφαίο
Νότια Στοά
Η νότια στοά αποτελούσε το νότιο όριο του ιερού της Ολυμπίας, καιή ταν η κύρια είσοδός του από την πλευρά αυτή. Βρίσκεται νότια του βουλευτηρίου, έξω από τον περίβολο της ιεράς Άλτεως. Κατασκευάσθηκε περίπου την ίδια εποχή με τη στοά της Ηχούς, γύρω στο 360-350 π.Χ. και διατηρήθηκε σε χρήση για αρκετούς αιώνες.
Η στοά είναι κτισμένη από ντόπιο κογχυλιάτη λίθο, ενώ για την κρηπίδα της έχει χρησιμοποιηθεί μάρμαρο.
Η στοά είναι κτισμένη από ντόπιο κογχυλιάτη λίθο, ενώ για την κρηπίδα της έχει χρησιμοποιηθεί μάρμαρο.
Οικία του Νέρωνα - Ανατολικές Θέρμες
Ελληνικά λουτρά
Ηρώο
Ξενώνες
Θέρμες Λεωνιδαίου
Θέρμες Κλαδέου
Θέρμες Κρονίου
Θησαυροί της Ολυμπίας
Οι θησαυροί του ιερού της Ολυμπίας βρίσκονται συγκεντρωμένοι στους νότιους πρόποδες του Κρονίου λόφου, στο χώρο όπου υπήρχαν οι προϊστορικές λατρείες του ιερού. Κτίσθηκαν επάνω σε τεχνητό επίπεδο άνδηρο, που καταλαμβάνει την έκταση από το Νυμφαίο έως το στάδιο και διαμορφώθηκε ειδικά γι' αυτό το σκοπό. Δεν είναι όλοι θεμελιωμένοι στο ίδιο ύψος, γιατί δεν οικοδομήθηκαν ταυτόχρονα.
Ιππόδρομος
Παλαιό Μουσείο Αρχαίας Ολυμπίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου