Ο Ορφέας στον Άδη / Orpheus in the underworld by Jacquesson de la Chevreuse, 1985

Art influenced by Ancient Greece : Paintings infuenced by Ancient Greece

Paintings latest posts | Choose by artist | 

Orpheus in the underworld.

Jacquesson de la Chevreuse. 1839-1903.
Oil/canvas. 1865

Louis-Marie-François Jacquesson de la Chevreuse (né à Toulouse le 5 novembre 1839, mort à Paris en 1903), est un peintre et compositeur français du xixe siècle.

Il remporte en 1857 le second grand prix municipal de peinture à Toulouse. Formé d'abord par son père, lui aussi peintre, puis élève de l'École des Beaux-Arts dans les ateliers de Flandrin, Ingres et Gérôme, il présente une Entrée du Christ à Jérusalem au concours d'esquisse peinte de 1860, et une figure du Contentement au concours de la Tête d'expression en 1861. Il remporte le Prix de Rome en 1865 sur le thème d'Orphée aux Enfers (Toulouse, musée des Augustins). Le musée de Toulouse conserve également son Portrait d'Émilie Borelli (1867). Il peint en 1871 une copie de la Vierge aux donateurs de Van Dyck, pour orner l'église de Saint-Beauzély (Aveyron).

Il se consacre surtout à l'enseignement de l'art, jusqu'en 1880, et devient aussi compositeur de musique.

Dogs and philosophers do the greatest good and get the fewest rewards.- Diogenes

Dogs and philosophers do the greatest good and get the fewest rewards.

- Diogenes

Battle of Mycale

ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Wars Of Hellas / Μάχες των Ελλήνων

The Battle of Mycale was fought as part of the war of the Persian Empire under Xerxes against the Greek city states. It took place after the decisive Greek victory at the Battle of Plataea being fought in August 479 B.C.

In a foolhardy move the Spartan general Leotychidas landed the Greek forces at Mycale and attacked the much larger Persian army. However, as the battle began, the Ionian Greek soldiers in the Persian army changed sides. The Greeks won a complete victory capturing Mycale and the Persian fleet.

In the aftermath of their defeat at Salamis in 480 the Persian fleet returned to Asia Minor. Most of the fleet over-wintered at Cyme, on the mainland south-east of Lesbos, while the rest of the fleet rested at the island of Samos, further south along the coast. In the spring of 479 the two contingents came together at Samos. The combined fleet, now recorded by Herodotus as consisting of 300 ships, was commanded by Mardontes son of Bagaeus, Artayntes son of Artachaees and Artaynta's nephew Ithamitres. The fleet was given the task of guarding against the possibility of a fresh Ionian Revolt amongst the Greek cities of Asia Minor. Just before the battle the Phoenicians were sent elsewhere, reducing the size of the Persian fleet. The Egyptian contingent had been sent home earlier in the campaign, and so the Persians can't have had much more than 100 ships during the battle. Moreover many of them must have come from the Greek states under Persian control.

On the other side of the Aegean the Greeks mustered a fleet of 110 ships, under the command of King Leotychidas of Sparta. Both sides thus had smaller forces at their disposal than in 480. On the Greek side the difference appears to have consisted of the Athenian fleet, which was being kept for use as a bargaining counter in the negotiations about the land campaign of 479. On the Persian side the difference was caused by the heavy losses of 480, and probably by a dissipation of naval strength, with some contingents going home and others presumably supporting the army in Thessaly.

The Greek fleet moved south from Salamis to Aegina, where they were found by a delegation from Chios, asking to be liberated from the Persians. Leotychidas might have been sympathetic, but he wasn’t yet ready to risk crossing the Aegean, and could only be persuaded to take the fleet to Delos in the centre of the Cyclades. Meanwhile back in Greece the Athenians finally convinced the Spartans to come and fight outside the Peloponnesians. After ferrying their army across from Salamis the Athenian ships joined the fleet at Delos. Herodotus doesn't say how many ships were involved, but this must have at least doubled the size of the Greek fleet.

At about time a delegation arrived from Samos. The island was then ruled by the tyrant Theomestor, who had been given the post as a reward for his performance at Salamis. The three delegates, Lampon, Athenagoras and Hegeistratus, argued that the time was right for the Greek fleet to move to Ionian. Their arrival would trigger a fresh uprising against Persian rule. The Persians would probably not fight, and even if they did their morale was low and they would be an easy target. Events would show that morale in the Persian fleet was indeed low.

Build-up to Battle

The Greeks now decided that the time was right to go onto the offensive. Their fleet was now much larger than when they had first arrived at Delos, and they had been promised support by the very island where the Persian fleet was resting. On the day after the meeting they set sail, heading east towards Samos. The Greek fleet sailed along the southern coast of the island towards the town.

The Greeks were spotted by the Persians, who put to sea, but instead of coming out to fight, they were planning to retreat. The Persians turned east, and made for the Latmian Gulf, the great bay that once sheltered Miletus, but has since silted up. The Persian fleet split up. The Phoenician fleet was sent away (Herodotus doesn’t say where too), while the rest of the Persian fleet moved into the Gulf, and then landed on the slopes of Mt Mycale, on the northern side of the bay, where they were able to join up with the Persian land army in the area, 60,000 men commanded by Tigranes (at least according to Herodotus). The Persians beached their ships, and then built a defensive stockade.

The Greeks didn’t immediately follow. First they had a debate about what to do next, considering either going home or moving up to the Hellespont, before deciding to follow the Persians to the mainland. When they passed the Persian camp no ships came out to fight, and so Leotychidas ordered the fleet to move past the Persian camp, landed, and prepared for a land battle. On his way past he also attempted to spread dissension in the Persian camp by having a crier call out to the Ionians in an attempt to convince them not to fight. This may have had some impact on the Persian commander, for the force from Samos was disarmed, and the Milesians were sent to guard the passes north over Mt. Mycale.

Just before the start of the battle a rumour began to spread around that the Greeks had defeated Mardonius at a battle in Boeotia (battle of Plataea). Given that the two battles took place on the same day, the possibility of the news arriving is normally dismissed. However we do know that Mardonius had a system of beacons in place that would have allowed news of a Persian victory to reach Xerxes at Sardis. It is possible that the Greeks had a similar system, linking the mainland to Delos and extended onwards as the fleet advanced. It is also possible that the story was invented later, or perhaps most likely that is was the sort of rumour that so easily spreads through armies, and on this occasion happened to be true. Whatever the truth was, the news greatly encouraged the Greeks. 

Opposing Forces

The Persians

The number of Persian ships and men involved with the battle are, as so often in the Greco-Persian Wars, somewhat problematic. It is clear that the Persian fleet did not dare conduct operations against the Greeks, and thus must have been approximately equal to, or smaller than the Greek fleet. Herodotus gives the size of the Persian fleet at 300 ships; the Greeks had 378 at Salamis, but must have suffered significant losses, and so they probably also had around 300 in total (though not necessarily all these ships formed part of the allied fleet for 479 BC).  The Phoenician ships were dismissed from the Persian fleet before the battle, which reduced its strength further.

Diodorus tells us that to guard the camp and the ships the Persians gathered 100,000 men in total, while Herodotus suggests that there were 60,000 men in the army under the command of Tigranes.Squaring these two accounts, might suggest that there were c. 40,000 men with the fleet. Given that the Persian fleet appears to have been undermanned in the aftermath of Salamis, 200-300 ships would indeed give this number of naval personnel (using Herodotus's standard complement of 200 men per ship). However, this total of 100,000 is probably too high; to accommodate 100,000 men and 200+ ships, the Persian camp would have to have been enormous. Estimates made of Mardonius's huge camp at Plataea, which was planned and built with plenty of time, suggest it might have accommodated 70,000-120,000 men; it is improbable that such a large camp could have been built at Mycale in the time-frame that Herodotus suggests. It is therefore possible that the 60,000 quoted by Herodotus is actually the total number of Persians present at Mycale; the Persians certainly outnumbered the Allies, emerging from the palisade in confidence after seeing the smaller number of the Allied troops.

The Greeks

Numbers of ships and men for the Allies are also somewhat problematic. Herodotus claims that Leotychides had 110 triremes under his command. However, the previous year, the allies had fielded 271 triremes at the Battle of Artemisium, and then 378 at the Battle of Salamis. We are also told that the Allies had "command of the sea" after Salamis, which implies that they could at least equal the Persian fleet. Diodorus, on the other hand, tells us the allies had 250 ships, which is more consistent with their force levels of the previous year.These two numbers can be reconciled by assuming that Leotychides had 110 triremes under his command before being joined by Xanthippus and the Athenian ships, after the Allied army had marched out from the Peloponnesus. This is the approach taken by Holland, and gives a naval force which might well match the remnants of the Persian fleet.


Although the Athenians had sent 8,000 hoplites to Plataea, they would still have had ample manpower to man a large fleet of triremes, especially since rowers tended to be of the lower classes (the thetes) who could not afford the equipment to fight as hoplites. The standard complement of a trireme was 200 men, including 14 marines. In the second Persian invasion of Greece, each Persian ship had carried thirty extra marines, and this was probably also true in the first invasion when the whole invasion force was apparently carried in triremes. Furthermore, the Chian ships at the Battle of Lade also carried 40 marines each. This suggests that a trireme could probably carry a maximum of 40–45 soldiers—triremes seem to have been easily destabilised by extra weight. Combining these numbers yields a range of 22,000–58,000 men for the Allies, with 3,300–11,250 more heavily armoured marines.Estimates of around 40,000 men are given in some sources, which is approximately the median of the possible range, and seems as likely a number as any. However, since only the marines were expected to fight hand to hand, the rowers in the Allied fleet were probably not equipped to fight in a land battle; it is likely therefore that it was only the marines who contested the battle.

Strategic & tactical considerations

From a strategic point of view, battle was not necessary for either side; the main strategic theatre was mainland Greece itself. Although destroying the enemy navy would result in a clear strategic advantage for both sides, attempting this risked the loss of their own navy. The actions of the two sides thus reflect more upon their morale and confidence than on any strategic considerations. The Persians, seeing little to gain in battle, demoralised and riven with dissent, thus sought to avoid a naval battle. sought to press home their morale advantage once they were informed of the state of the Persian fleet.

Tactically, the Persian fleet should have held the advantage at sea, since the Athenian part of the Greek fleet was, despite their efforts at Artemisium and Salamis, still raw in seamanship.However, whether because of their low morale, or because they were in fact outnumbered, the Persians sought instead the tactical advantage of joining up with the army under Tigranes, and fortifying a position. However, when the Greeks chose to fight on land, the Persians then threw away the advantage of their fortifications by emerging to fight the Greeks in the open field.Furthermore, as Marathon and Thermopylae had shown, large numbers conferred little advantage against the more heavily armoured hoplites; thus, as the battle began, it was the Greeks who had the tactical upper hand.

The Battle

Both sides were now keen for battle. The Greeks advanced west towards the Persians in two groups. On the left, nearest to the beach, were the Athenians, Corinthians, Sicyonians and Troezenians. On the right, following a slower route through the foothills of the mountain were the Spartans.

The Athenian wing arrived outside the Persian camp first. The Persian navy might have been demoralised, but the army seems to have been unaffected. They advanced out of their camp and fought behind a palisade of wickerwork shields. The battle at this palisade was hard fought, but the Athenians and their allies eventually managed to break through the Persian lines, encouraged by a desire to win the battle before Spartans could arrive.

The battle then moved back to the Persian stockade. The Greeks advanced in formation, and soon broke into the stockade. Probably at this state the Samians began to actively side with the Greeks. Most of the Persian's allies fled from the field, leaving the Persians themselves to fight on in small groups. Mardontes and Tigranes, the commanders of the land army, were killed in the battle. Artayntes and Ithamitres, the naval commanders, managed to escape, possibly by reaching their own ships. The Spartans arrived late in the day, but while fighting was still going on in the stockade, and helped to secure the Greek victory.

Those Persians who attempted to escape north across Mt Mycale ran into the Milesians, who had also decided to change sides. They guided the fleeing Persians straight into traps, and according to Herodotus were responsible for the most Persian deaths.

Herodotus doesn't record casualty figures for Mycale. He does say that the Greeks killed most of the enemy. Diodorus gives the Persian casualties as 40,000. On the Greek side Herodotus says that losses were very high, especially amongst the Sicyonians.

In the aftermath of the battle the Greeks destroyed the Persian stockade and burnt all of their ships. They then sailed back to Samos, where they debated what to do next. The initial plan was to evacuate the Greeks from Ionian and settle them on the lands of any Greeks on the mainland who had sided with the Persians. The Athenians were opposed to this idea, and eventually got their way. The Athenians then entered into a formal alliance with a number of Aegean islands, including Samos, Chios and Lesbos. The Greeks then moved north to the Hellespont to attack the Persian bridges. When they discovered that the bridges had already been destroyed, the Greek fleet split up. The Peloponnesian contingents returned home, while the Athenians remained in the area and laid siege to Sestus, the Persian headquarters in the Chersonese (the Gallipoli peninsula).

On the Persian side the survivors escaped to Sardis. Soon afterwards Xerxes decided to return home, leaving part of his army to continue the war. The conflict would drag on for another forty years, with the Persians on the defensive for most of that time).

Aftermath

When the Spartans arrived, the Persian camp was looted and their beached ships destroyed. Returning to Samos they then discussed their next moves. Leotychides proposed that they evacuate the cities of the Ionian Greeks and bring the population to the Greek mainland, since it would be difficult to defend Ionia against further Persian attacks. Xanthippus however vehemently objected to this, since the Ionian cities were originally Greek colonies. The Ionian Greeks later joined the Athenians in the "Delian League" against Persia.

With the twin victories of Plataea and Mycale, the second Persian invasion of Greece was over. Moreover, the threat of a future invasion was abated; although the Greeks remained worried that Xerxes would try again, over time it became apparent that the Persian desire to conquer Greece was much diminished.

After the victory at Mycale, the Allied fleet sailed to the Hellespont to break down the pontoon bridges, but found that this was already done. The Peloponnesians sailed home, but the Athenians remained to attack the Chersonesos, still held by the Persians. The Persians in the region, and their allies, made for Sestos, the strongest town in the region, and the Athenians laid siege to them there. After a protracted siege, Sestos fell to the Athenians, marking the beginning of a new phase in the Greco-Persian Wars, the Greek counterattack. Herodotus ended his Histories after the Siege of Sestos. Over the next 30 years, the Greeks, primarily the Athenian-dominated Delian League, would expel (or help expel) the Persians from Macedon, Thrace, the Aegean islands and Ionia. Peace with Persia finally came in 449 BC with the Peace of Callias, finally ending the half-century of warfare.

Significance

Mycale and Plataea have great significance in ancient history as the battles which decisively ended the second Persian invasion of Greece, thereby swinging the balance of the Greco-Persian Wars in favour of the Greeks. The Battle of Salamis saved Greece from immediate conquest, but it was Mycale and Plataea which effectively ended that threat. However, neither of these battles are as well known as Thermopylae, Salamis or Marathon. The reason for this discrepancy is not entirely clear; it might however be a result of the circumstances in which the battle was fought. The fame of Thermopylae certainly lies in the doomed heroism of the Greeks in the face of overwhelming numbers; Marathon and Salamis perhaps because they were both fought against the odds, and in dire strategic situations. Conversely, the Battles of Plataea and Mycale were both fought from a relative position of Greek strength, and against lesser odds; perhaps the Greeks were even expecting to win and had certainly seen the opportunity to deal the final blow.

Militarily, the major lesson of both Mycale and Plataea (since both were fought on land) was the repeated confirmation of the superiority of the hoplite over the more lightly armed Persian infantry, as had first been demonstrated at Marathon.Taking on this lesson, after the Greco-Persian Wars the Persian empire started recruiting and relying on Greek mercenaries.This was amply illustrated later on by the Ten Thousand and Xenophon.

Source /Photo/Bibliography

Herodotus, The Histories Perseus online version

Ctesias, Persica (excerpt in Photius's epitome)

Diodorus Siculus, Biblioteca Historica

Plutarch, Aristides

Xenophon, Anabasis

Holland, Tom. Persian Fire. Abacus, 2005 (ISBN 978-0-349-11717-1)

Green, Peter. The Greco-Persian Wars. Berkeley: University of California Press, 1970; revised ed., 1996 (hardcover, ISBN 0-520-20573-1); 1998 (paperback, ISBN 0-520-20313-5)

Lazenby, JF. The Defence of Greece 490–479 BC. Aris & Phillips Ltd., 1993 (ISBN 0-85668-591-7)

Fehling, D. Herodotus and His "Sources": Citation, Invention, and Narrative Art. Translated by J.G. Howie. Arca Classical and Medieval Texts, Papers, and Monographs, 21. Leeds: Francis Cairns, 1989

Connolly, P. Greece and Rome at War, 1981

Finley, Moses (1972). "Introduction". Thucydides – History of the Peloponnesian War (translated by Rex Warner). Penguin. ISBN 0-14-044039-9.

Goldsworthy, A. (2003). The Fall of Carthage. Cassel. ISBN 0-304-36642-0.

http://www.ancientencyclopedia.ga/

Delbrück, Hans. History of the Art of War Vol I. ISBN 978-0-8032-6584-4

http://www.livius.org/

Holland, Tom. Persian Fire. Abacus, 2005. ISBN 978-0-349-11717-1

http://www.thefreedictionary.com

Green, Peter. The Greco-Persian Wars. Berkeley: University of California Press, 1970; revised ed., 1996 (hardcover, ISBN 0-520-20573-1); 1998 (paperback, ISBN 0-520-20313-5).

Gibbon, Edward. The Decline and Fall of the Roman Empire. ISBN 978-0-8095-9235-7

http://militaryhistory.about.com/

Lazenby, JF. The Defence of Greece 490–479 BC. Aris & Phillips Ltd., 1993. ISBN 0-85668-591-7

http://www.historyofwar.org

Fehling, D. Herodotus and His "Sources": Citation, Invention, and Narrative Art. Translated by J.G. Howie. Arca Classical and Medieval Texts, Papers, and Monographs, 21. Leeds: Francis Cairns, 1989. ISBN 978-0-905205-70-0

https://en.wikipedia.org/

Connolly, P. Greece and Rome at War, 1981. ISBN 978-1-84832-609-5

Finley, Moses (1972). "Introduction". Thucydides – History of the Peloponnesian War (translated by Rex Warner). Penguin. ISBN 0-14-044039-9.

http://www.ancientgreekbattles.net/

Roisman, Joseph; Worthington, Ian (2011). A Companion to Ancient Macedonia. John Wiley and Sons. ISBN 978-1-44-435163-7.

http://www.arsbellica.it/

Shepherd, William (2012). Plataea 479 B.C.; The most glorious victory ever seen. Osprey Campaign Series #239. Osprey Publishing. Illustrator: Peter Dennis. ISBN 

Μάχη της Μυκάλης

ENGLISH

Wars Of Hellas / Μάχες των Ελλήνων

Την ίδια μέρα που οι Πέρσες ηττήθηκαν στις Πλαταιές (Μάχη των Πλαταιών), υπέστησαν άλλη μια ήττα στη Μυκάλη της Ιωνίας. Ενώ ο ελληνικός στόλος, κάτω από τις διαταγές του Σπαρτιάτη Λευτυχίδη βρισκόταν στη Δήλο, τρεις άνδρες έφτασαν από τη Σάμο με ένα μήνυμα· οι άνδρες αυτοί ήταν ο Λάμπωνας, γιος του Θρασυκλή, ο Αθηναγόρας, γιος του Αρχεστρατίδη, και ο Ηγησίστρατος, γιος του Αρισταγόρα, που είχαν σταλεί από τους Σαμίους κρυφά από τους Πέρσες και το Θεομήστορα, το γιο του Ανδροδάμαντα, τον οποίο είχαν ορίσει οι Πέρσες τύραννο. Αυτοί, λοιπόν, παρουσιάστηκαν στους διοικητές του στόλου κι ο Ηγησίστρατος τους έκανε έκκληση με κάθε είδους επιχειρήματα, δηλώνοντας ότι η θέα και μόνο του ελληνικού ναυτικού θα ήταν αρκετή ενθάρρυνση, για να εξεγερθούν οι Ίωνες κι ότι οι Πέρσες δε θα τολμούσαν να αντισταθούν ή, αν το έκαναν, θα έδιναν στους Έλληνες ένα έπαθλο πιο πολύτιμο απ’ οποιοδήποτε είχαν ελπίδα να κερδίσουν ποτέ. Έπειτα, στο όνομα όλων των κοινών Θεών, τους παρότρυνε να σώσουν τους Ίωνες, που είχαν ίδιο αίμα μ’ αυτούς, από τη σκλαβιά και να διώξουν τον ξένα. Και πρόσθεσε: «Θα είναι αρκετά εύκολο, γιατί τα περσικά πλοία είναι αδέξια και πολύ κατώτερα από τα δικά σας. Επιπλέον, αν μας υποψιάζεστε για προδότες, είμαστε πρόθυμοι παραδοθούμε ως όμηροι και να πλεύσουμε μαζί σας».

Το καλοκαίρι του 479 π.Χ., οι Έλληνες συνάντησαν τον στρατό του Μαρδόνιου στη μάχη των Πλαταιών. Παράλληλα, ο ελληνικός στόλος έπλευσε στη Σάμο, όπου κατέστρεψε τα απομεινάρια του περσικού στόλου. Οι Πέρσες μετέφεραν, τότε, τον στόλο τους στη Μυκάλη, όπου υπήρχε περσικό πεζικό. Ο Λεωτυχίδης, αρχηγός του ελληνικού στόλου, αποφάσισε να επιτεθεί στους Πέρσες. Αν και οι Πέρσες πρόβαλαν σθεναρή αντίσταση, οι βαριά τεθωρακισμένα Έλληνες οπλίτες αποδείχθηκαν ανώτεροι στον αγώνα, και ανάγκασαν τους Πέρσες να υποχωρήσουν στο στρατόπεδό τους. Τότε οι Ίωνες επιτέθηκαν στο Περσικό στρατόπεδο και κατέσφαξαν τους Πέρσες ενώ τα περσικά πλοία καταλήφθηκαν και πυρπολήθηκαν από τον ελληνικό στόλο. Η καταστροφή του περσικού στόλου στη Μυκάλη, σε συνδυασμό με την ήττα του Μαρδόνιου στις Πλαταιές, η οποία έγινε την ίδια μέρα, έφεραν το τέλος της περσικής εισβολής στην Ελλάδα.

Μετά τη μάχη των Πλαταιών και τη ναυμαχία της Μυκάλης αρχίζει μια νέα φάση των Περσικών πολέμων, όπου την υπεροχή έχουν οι Έλληνες.

Κύρια πηγή για τους Περσικούς πολέμους αποτελεί ο Έλληνας ιστορικός Ηρόδοτος. Ο Ηρόδοτος, γνωστός ως «Πατέρας της Ιστορίας», γεννήθηκε το 484 π.Χ. στην Αλικαρνασσό της Μικράς Ασίας, η οποία εκείνη την περίοδο βρισκόταν υπό περσική κατοχή. Έγραψε το έργο «Ιστορίαι» γύρω στα 440-430 π.Χ, προσπαθώντας να ανακαλύψει τις πραγματικές αιτίες των Περσικών πολέμων, οι οποίοι ολοκληρώθηκαν το 450 π.Χ. Η μέθοδος του Ηρόδοτου αποτελούσε καινοτομία και σύμφωνα με μερικούς ιστορικούς, ο Ηρόδοτος έχει εφεύρει την ιστορία που ξέρουμε. Κατά τον Παπαρρηγόπουλο: «Ο Ηρόδοτος είναι ο δημιουργός της αληθούς ιστορικής τέχνης...πρώτος ενόησεν ότι η ιστορία δεν είναι απλούς πραγμάτων κατάλογος, αλλά και η τεχνική των πραγμάτων τούτων συναρμολογία και η εξήγησις του χαρακτήρος αυτών». Κατά τον Τομ Χόλλαντ: «Για πρώτη φορά, ένας ιστορικός αποφάσισε να αποκαλύψει τα αίτια ενός πολέμου, ο οποίος έληξε πρόσφατα, χωρίς να καταγράφει μύθους, αλλά αιτίες, τις οποίες θα μπορούσαμε να ελέγξουμε προσωπικά»

Ο Θουκυδίδης είχε αμφισβητήσει το έργο του Ηροδότου, καθώς η προσωπική άποψη του τελευταίου εμφανιζόταν συχνά στο έργο του. Παρ' όλ' αυτά, ο Θουκυδίδης αποφάσισε να ξεκινήσει το έργο του εκεί όπου ο Ηρόδοτος σταμάτησε (στην πολιορκία της Σηστού) αλλά σταμάτησε την προσπάθεια, επειδή πίστευε ότι το έργο του Ηροδότου δεν χρειαζόταν επαναγραφή ή διορθώσεις, γιατί ήταν ακριβές.Η αξιοπιστία του Ηροδότου έχει αμφισβητηθεί και από άλλους ιστορικούς. Ο Παυσανίας, στα Φωκικά, αναφέρεται στην περιγραφή του Ηροδότου για τη μάχη των Θερμοπυλών, όπου ο δεύτερος καταγράφει ότι οι Θηβαίοι παραδόθηκαν, όπως και 80 Μυκηναίοι. Ο Πλούταρχος, στο έργο Περί της Ηροδότου κακοήθειας (αν όντως το έγραψε αυτός), κατηγορεί τον Ηρόδοτο επειδή ο τελευταίος ζήτησε χρήματα από τους Θηβαίους, και επειδή δεν τα έλαβε, έγραψε ότι οι Θηβαίοι δείλιασαν και παραδόθηκαν. Οπωσδήποτε οι κατηγορίες που εκτοξεύει το σύγγραμμα αυτό κατά του Ηρόδοτου κάθε άλλο παρά σοβαρές είναι. Την περίοδο της Αναγέννησης, παρά το γεγονός ότι οι άνθρωποι συνέχιζαν να διαβάζουν το έργο του Ηροδότου, ο ιστορικός είχε κακή φήμη. Παρ' όλ' αυτά, τα αρχαιολογικά ευρήματα επιβεβαίωσαν τα γραφόμενα του Ηροδότου και αποκατέστησαν τη φήμη και την αξιοπιστία του, ειδικά ως προς τα γεγονότα που εξέτασε αυτοπροσώπως. Οι σύγχρονοι ιστορικοί θεωρούν το έργο του αξιόπιστο, αλλά έχουν αμφιβολίες για τους αριθμούς των νεκρών και τις ημερομηνίες των μαχών. 

Ο ιστορικός Διόδωρος Σικελιώτης έγραψε τον 1ο αιώνα π.Χ. τη Βιβλιοθήκη Ιστορική. Θεωρείται ότι ο Ηρόδοτος και ο Έφορος ο Κυμαίος αποτελούν τις πηγές του Διόδωρου. Η μάχη περιγράφεται με λιγότερες λεπτομέρειες από σειρά αρχαίων ιστορικών, όπως ο Πλούταρχος και ο Κτησίας. Αρχαιολογικά ευρήματα, όπως η δελφική Στήλη των Όφεων, υποστηρίζουν τα αναφερόμενα από τον Ηροδότο

Υπόβαθρο

Η Αθήνα και η Ερέτρια υποστήριξαν τους Ίωνες στον αγώνα τους κατά των Περσών (499-494 π.Χ). Σύμφωνα με τους ιστορικούς, ο Δαρείος ήταν σφετεριστής, και πέρασε τα περισσότερα χρόνια της ζωής του στους πολέμους εναντίον των εξεγερμένων υποτελών του.Η εξέγερση αυτή απείλησε τη σταθερότητα της αυτοκρατορίας του Δαρείου, γι' αυτό και ορκίστηκε να εκδικηθεί όσες πόλεις συμμετείχαν- έβλεπε επίσης την ευκαιρία να επεκταθεί στη Δύση.Το 492 π.Χ, οι Πέρσες, με αρχηγό τον Μαρδόνιο, ανακατέλαβαν τη Θράκη και ανάγκασαν τους Μακεδόνες να συμμαχήσουν μαζί τους.Τότε, το 490 π.Χ, ο Δαρείος ξεκίνησε νέα εκστρατεία, με αρχηγούς τον Δάτη και τον Αρταφέρνη, οι οποίοι κατάφεραν να καταλάβουν τη Νάξο, τις Κυκλάδες και την Ερέτρια.Αλλά, η επέκτασή τους σταμάτησε και αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στην Ασία χάρη στη νίκη των Αθηναίων και των Πλαταιέων στον Μαραθώνα.

Ο Δαρείος άρχισε να συγκεντρώνει μεγάλο στρατό για να επιτεθεί ξανά στην Ελλάδα, αλλά τα σχέδια του αναβλήθηκαν λόγω της εξέγερσης στην Αίγυπτο. Ένα χρόνο μετά ο Δαρείος πέθανε και στον θρόνο ανέβηκε ο γιος του Ξέρξης Α'.Ο Ξέρξης ανακατέλαβε την Αίγυπτο και άρχισε ξανά τις προετοιμασίες για εισβολή στην Ελλάδα. Το 481 π.Χ, ο Ξέρξης έστειλε πρεσβευτές σε όλες τις ελληνικές πόλεις-κράτη, με εξαίρεση την Αθήνα και τη Σπάρτη, ζητώντας γη και ύδωρ. Η Σπάρτη και Αθήνα έλαβαν την υποστήριξη μερικών ελληνικών πόλεων, και το ίδιο έτος, στην Κόρινθο, συγκλήθηκε συνέδριο, όπου και δημιουργήθηκε η ελληνική συμμαχία. Το κάθε μέλος της συμμαχίας είχε την δυνατότητα να στέλνει αγγελιαφόρους στις υπόλοιπες πόλεις-μέλη, ζητώντας στρατό για αμυντικούς σκοπούς. Σύμφωνα με τους σύγχρονους ιστορικούς, αυτό αποτελεί αξιοσημείωτο, καθώς οι εμφύλιες συρράξεις μεταξύ των Ελλήνων, εκείνη την περίοδο, συνεχίζονταν.

Οι Έλληνες, με κύρια τακτική τους το κλείσιμο στενών χώρων, αντιμετώπισαν τους Πέρσες στις Θερμοπύλες και στο Αρτεμίσιο. Στις Θερμοπύλες, οι Πέρσες κατάφεραν να περικυκλώσουν τους Έλληνες και να σφάξουν όσους απέμειναν στο πεδίο της μάχης. Όσον αφορά το Αρτεμίσιο, οι συγκρούσεις Ελλήνων και Περσών οδήγησαν σε αδιέξοδοκαι όταν οι Έλληνες έμαθαν το αποτέλεσμα των Θερμοπυλών, αποφάσισαν να υποχωρήσουν. Μετά τη νίκη τους στις Θερμοπύλες, οι Πέρσες κατέστρεψαν τη Βοιωτία, τις Πλαταιές και τις Θεσπιές, ενώ αργότερα κινήθηκαν για να καταλάβουν την άδεια Αθήνα.Στη Σαλαμίνα, ο Σπαρτιάτης ναύαρχος Ευρυβιάδης και οι υπόλοιποι Πελοποννήσιοι επέμεναν να προστατεύσουν τον Ισθμό της Κορίνθου, καταστρέφοντας τον μοναδικό δρόμο που οδηγούσε εκεί και χτίζοντας τείχος γύρω από αυτό Ο Θεμιστοκλής, όμως, έπεισε τους Έλληνες να μείνουν στη Σαλαμίνα, όπου πέτυχαν αποφασιστική νίκη.

Ο Ξέρξης, φοβούμενος ότι οι Έλληνες μετά τη νίκη τους στη Σαλαμίνα θα κατέστρεφαν τη γέφυρα του Ελλησπόντου, αποφάσισε να υποχωρήσει με το μεγαλύτερο μέρος του στρατού του. Ο Μαρδόνιος έμεινε με τους στρατιώτες που διάλεξε. Πέρασε τον χειμώνα στη Βοιωτία και στη Θεσσαλία, ενώ οι Αθηναίοι επέστρεψαν στην πόλη τους. Παρ' ολ' αυτά, οι σχέσεις μεταξύ των Ελλήνων χάλασαν, καθώς οι Πελοποννήσιοι αρνήθηκαν να στείλουν στρατό στα βόρεια για να βοηθήσουν τους Αθηναίους - οι Αθηναίοι απέσυραν τον στόλο τους και την ηγεσία του ελληνικού στόλου ανέλαβε ο Λεωτυχίδας.

Ο Μαρδόνιος, με τη βοήθεια του Αλέξανδρου Α', προσπάθησε να πείσει τους Αθηναίους να δεκτούν ειρήνη, αλλά οι τελευταίοι, αφού εξασφάλισαν την παρουσία των Σπαρτιατών στην Αθήνα, αρνήθηκαν - κατά τον Ηρόδοτο, απάντησαν τα εξής: καὶ αὐτοὶ τοῦτό γε ἐπιστάμεθα ὅτι πολλαπλησίη ἐστὶ τῷ Μήδῳ δύναμις ἤ περ ἡμῖν, ὥστε οὐδὲν δέει τοῦτό γε ὀνειδίζειν. ἀλλ᾽ ὅμως ἐλευθερίης γλιχόμενοι ἀμυνεύμεθα οὕτω ὅκως ἂν καὶ δυνώμεθα (μετ. αν και ξέρουμε ότι οι Μήδοι είναι περισσότεροι από εμάς, εμείς όμως θα αμυνθούμε καθώς αγαπούμε την ελευθερία μας). Οι Αθηναίοι εκκένωσαν την πόλη τους, την οποία κατέλαβε ο Μαρδόνιος, ο οποίος επανάλαβε την προσφορά του στη Σαλαμίνα. Οι Αθηναίοι ζήτησαν τη βοήθεια της Σπάρτης, αλλά η τελευταία γιόρταζε τα Υακίνθια και άργησε να δώσει απάντηση. Ωστόσο, ο Τεγεάτης Χίλεος έπεισε τους Σπαρτιάτες να στείλουν στρατό, αφού τόνισε τα αποτελέσματα που θα' χε η παράδοση της Αθήνας στους Πέρσες.

Ο αθηναϊκός στόλος, υπό την ηγεσία του Ξάνθιππου, κινήθηκε στη Δήλο και ενώθηκε με τα υπόλοιπα σώματα του ελληνικού στόλου. Απ' τη Σάμο στάλθηκε πρεσβεία που δήλωσε στους Έλληνες ότι οι Ίωνες θα επαναστατούσαν αν ο ελληνικός στόλος κατέστρεφε τον περσικό, γι' αυτό και οι Έλληνες έπλευσαν στη Σάμο

Δυνάμεις

Πέρσες

Όσον αφορά τους Πέρσες, αυτοί είχαν στη διάθεση τους περίπου τριακόσια πλοία επειδή ο στόλος τους φαίνεται να ήταν μικρότερος ή ισάριθμος με τον ελληνικό, ο οποίος πριν τη ναυμαχία της Σαλαμίνας αριθμούσε 378 πλοία (λόγω των απώλειων τους, ο αριθμός έφθασε στα 300 πλοία). Επίσης, οι Πέρσες έδιωξαν τους Φοίνικες και μ' αυτό τον τρόπο μείωσαν και άλλο τη ναυτική τους δύναμη. Κατά τον Διόδωρο, οι Πέρσες συγκέντρωσαν εκατόν χιλιάδες άνδρες για να προστατεύσουν το στρατόπεδο και τα πλοία τους, με τον Ηρόδοτο να αναφέρει την παρουσία εξήντα χιλιάδων ανδρών, υπό την ηγεσία του Τιγράνη.Το μόνο σίγουρο είναι ότι οι Πέρσες είχαν σαφώς περισσότερους άνδρες απ' ό,τι οι Έλληνες

Έλληνες

Κατά τον Ηρόδοτο, ο Λεωτυχίδας είχε στην κατοχή του 110 τριήρεις, - το 480 π.Χ, ο ελληνικός στόλος αριθμούσε 271 τριήρεις στο Αρτεμίσιο και 378 στη Σαλαμίνα. Ο ελληνικός στόλος είχε την υπεροχή στη θάλασσα και ισάριθμος με τον περσικό και κατά τον Διόδωρο, οι Έλληνες είχαν στη διάθεση τους 250 πλοία.  Αν και οι Αθηναίοι έστειλαν 8.000 άνδρες στις Πλαταιές, διέθεταν πολλούς θήτες, οι οποίοι θα συμμετείχαν ως κωπηλάτες. Κατά τον Ηρόδοτο, κάθε πλοίο είχε τριάντα στρατιώτες, δηλ. οι Έλληνες διέθεταν 3.300 οπλίτες

Στρατηγική και τακτική

Η διεξαγωγή μάχης στη Μυκάλη δεν είχε κάποια στρατηγική χρησιμότητα, καθώς μπορούσε να προκαλέσει την καταστροφή ολάκερου του στόλου των ηττημένων. Οι Πέρσες ήταν διστακτικοί και αποφάσισαν να αποφύγουν θαλάσσια σύγκρουση, ενώ οι Έλληνες, αν και ήταν διστακτικοί, αποφάσισαν να επιτεθούν όταν έμαθαν την κατάσταση του περσικού στόλου. Οι Πέρσες έπρεπε να είχαν το πλεονέκτημα, καθώς ο στόλος των Ελλήνων δεν είχε μεγάλη πείρα, αλλά αυτοί επέλεξαν να παρατάξουν τον στρατό, υπό την ηγεσία του Τιγράνη, οχυρώνοντας την περιοχή. Παρ' ολ' αυτά, οι Έλληνες θέλησαν να πολεμήσουν σε ξηρά, κάτι που αμέσως έδωσε το πλεονέκτημα στους Έλληνες, οι οποίοι είχαν καλύτερο εξοπλισμό.

Η Μάχη

Στα δεξιά της ελληνικής παράταξης ήταν οι Αθηναίοι, οι Κορίνθιοι, οι Σικυώνιοι και οι Τροιζήνιοι και στα αριστερά οι Σπαρτιάτες και οι υπόλοιποι Έλληνες.Στην αρχή, οι Αθηναίοι και οι στρατιώτες στα δεξιά επιτέθηκαν στο περσικό στρατόπεδο, με τους Σπαρτιάτες να προσπαθούν να υπερφαλαγγίσουν τους Πέρσες σε στενό χώρο. Αν και οι Πέρσες απώθησαν τους Έλληνες, οι Αθηναίοι συνέχιζαν να πιέζουν την περσική παράταξη. Οι Πέρσες, μετά από λίγη ώρα, υποχώρησαν - οι Έλληνες εισέβαλλαν στο στρατόπεδο, αλλά τα εθνικά περσικά στρατεύματα παρέμειναν στο πεδίο της μάχης. Ωστόσο, οι Σπαρτιάτες είχαν υπερφαλαγγίσει τους Πέρσες και κατατρόπωσαν τους Πέρσες.

Κατά τον Ηρόδοτο, οι Σάμιοι ενώθηκαν με τους Έλληνες (σε άγνωστο σημείο της μάχης) και έκαναν ότι μπορούσαν, καθώς δεν ήταν οπλισμένοι. Το παράδειγμα τους ακολούθησαν και οι υπόλοιποι Ίωνες.Οι Μιλήσιοι, οι οποίοι φρουρούσαν τις ακτές της Μυκάλης, ενώθηκαν με τους Έλληνες όταν κατάλαβαν ότι οι τελευταίοι θα νικούσαν. Όσον αφορά τις απώλειες, αυτές δεν αναφέρονται στον Ηρόδοτο - ο τελευταίος αναφέρει ότι και οι δύο πλευρές είχαν ίσες απώλειες.Στη μάχη σκοτώθηκε ο Περίλαος (Περίλεως), στρατηγός των Σικυώνιων - ενώ απ' την πλευρά των Περσών, σκοτώθηκαν ο ναύαρχος Μαρδόντης και ο στρατηγός Τιγράνης, ενώ ο Αρταΰντης δραπέτευσε. Κατά τον Ηρόδοτο και τον Διόδωρο Σικελιώτη, όσοι επέζησαν τη σφαγή, κατευθύνθηκαν στις Σάρδεις

Αποτελέσματα

Οι Έλληνες λεηλάτησαν το περσικό στρατόπεδο και κατέστρεψαν τα περσικά πλοία. Στη Σάμο συζητήθηκαν οι επόμενες κινήσεις. Ο Λεωτυχίδας πρότεινε τη μετακίνηση των κατοίκων της Ιωνίας στην Ελλάδα, καθώς πίστευε ότι δεν θα άντεχαν τις μετέπειτα περσικές επιθέσεις. Ωστόσο, ο Ξάνθιππος αρνήθηκε, λέγοντας πως η Ιωνία αποτελεί ελληνική αποικία - οι Ίωνες έγιναν αργότερα μέλη της Δηλιακής Συμμαχίας.

Μετά τις μάχες στη Μυκάλη και στις Πλαταιές, η εισβολή των Περσών στην Ελλάδα έληξε - οι Έλληνες ωστόσο πίστευαν ότι ο Ξέρξης θα ξαναεπιτεθεί, αλλά αργότερα κατάλαβαν ότι οι Πέρσες δεν επιθυμούσαν άλλες συγκρούσεις με τους Έλληνες. Οι Έλληνες επιτέθηκαν στον Ελλήσποντο για να καταστρέψουν τις περσικές γέφυρες, αλλά όταν έφτασαν εκεί οι γέφυρες είχαν ήδη λυθεί. Οι Πελοποννήσιοι επέστρεψαν στην πατρίδα τους, αλλά οι Αθηναίοι επιτέθηκαν στη Θρακική Χερσόνησο. Οι Πέρσες, μαζί με τους συμμάχους τους, υποχώρησαν στη Σηστό, αλλά οι Αθηναίοι την πολιόρκησαν με επιτυχία. Εκεί τελειώνει το έργο του ο Ηρόδοτος. Οι συγκρούσεις Ελλήνων και Περσών συνεχίστηκαν μέχρι την υπογραφή της Ειρήνης του Καλλία.

Σημασία

Οι μάχες στις Πλαταιές και στη Μυκάλη ήταν οι τελευταίες της δεύτερης περσικής εισβολής στην Ελλάδα, αλλά δεν θεωρούνται θρυλικές όπως αυτές στις Θερμοπύλες, στον Μαραθώνα και στη Σαλαμίνα - αυτό οφείλεται στην κατάσταση του ελληνικού στρατού πριν τη μάχη και στις στρατηγικές τους. Οι Πλαταιές και η Μυκάλη έχουν μεγάλη στρατηγική σημασία, καθώς απέδειξαν γι' άλλη μια φορά την υπεροχή του οπλίτη. Οι Πέρσες ξεκίνησαν να προσλαμβάνουν Έλληνες μισθοφόρους, κάτι που περιγράφεται στην «Κύρου Ανάβαση» του Ξενοφώντα

Πηγές/Φωτο/Βιβλιογραφία

Herodotus, The Histories Perseus online version

Ctesias, Persica (excerpt in Photius's epitome)

Diodorus Siculus, Biblioteca Historica

Plutarch, Aristides

Xenophon, Anabasis

Holland, Tom. Persian Fire. Abacus, 2005 (ISBN 978-0-349-11717-1)

Green, Peter. The Greco-Persian Wars. Berkeley: University of California Press, 1970; revised ed., 1996 (hardcover, ISBN 0-520-20573-1); 1998 (paperback, ISBN 0-520-20313-5)

Lazenby, JF. The Defence of Greece 490–479 BC. Aris & Phillips Ltd., 1993 (ISBN 0-85668-591-7)

Fehling, D. Herodotus and His "Sources": Citation, Invention, and Narrative Art. Translated by J.G. Howie. Arca Classical and Medieval Texts, Papers, and Monographs, 21. Leeds: Francis Cairns, 1989

Connolly, P. Greece and Rome at War, 1981

Finley, Moses (1972). "Introduction". Thucydides – History of the Peloponnesian War (translated by Rex Warner). Penguin. ISBN 0-14-044039-9.

Goldsworthy, A. (2003). The Fall of Carthage. Cassel. ISBN 0-304-36642-0.

Μάχη των Πλαταιών, Αύγουστος 479 π.Χ,

ENGLISH

Wars Of Hellas / Μάχες των Ελλήνων

Διαβάστε τα γεγονότα της μάχης των Πλαταιών, έτσι όπως τα παρουσιάζουν οι αρχαίες πηγές

Τα γεγονότα σύμφωνα με τον Ηρόδοτο και Διόδωρο το Σικελιώτη (αρχαίο κείμενο και μεταφρασμένο)

Aν και οι περισσότεροι μελετητές θεωρούν ότι οι Περσικοί Πόλεμοι κρίθηκαν στη Σαλαμίνα, όπου ο Ξέρξης έχασε την απαραίτητη για αυτή την εκστρατεία θαλάσσια υπεροχή, η μάχη των Πλαταιών σηματοδοτεί την οριστική εξουδετέρωση του περσικού κινδύνου.
Yπό αυτό το πρίσμα, πρόκειται για μία από τις σημαντικότερες και πλέον κρίσιμες μάχες της ελληνικής αλλά και της ευρωπαϊκής ιστορίας. Aν έχαναν οι Eλληνες τη μάχη των Πλαταιών, τα όποια κέρδη της Σαλαμίνας θα είχαν ακυρωθεί μεμιάς και όλος ο ελληνικός χώρος θα γινόταν υποτελής του Mεγάλου Bασιλιά.
O Ξέρξης, ηγεμόνας μίας κολοσσιαίας αυτοκρατορίας, εισέβαλε στην Eλλάδα το 480 π.X. με ένα στράτευμα που ήταν το μεγαλύτερο που είχε δει ο κόσμος έως τότε. Στόχος του ήταν να επιβληθεί στο σύνολο του ελληνικού χώρου και να χρησιμοποιήσει την περιοχή της σημερινής Nότιας Bαλκανικής ως ένα σταθερό προγεφύρωμα για μελλοντική επέκταση της αυτοκρατορίας των Aχαιμενιδών προς τη Δύση.
Oμως, οι Eλληνες δεν ήταν διατεθειμένοι να παραδώσουν την ελευθερία τους και να γίνουν υποτελείς ενός δεσποτικού ηγεμόνα. Mετά από μία ηρωική άμυνα Σπαρτιατών και Θεσπιέων στις Θερμοπύλες και μία ισόπαλη θαλάσσια αναμέτρηση στο Aρτεμίσιο, η περσική στρατιά εισέβαλε στην Aττική, ενώ ο στόλος προσόρμισε στο Φάληρο. Aκολούθησε η ναυμαχία της Σαλαμίνας, όπου οι Eλληνες πέτυχαν μία αποφασιστική νίκη ενάντια στο στόλο του Ξέρξη, καθιστώντας προβληματική την τροφοδοσία του τεράστιου εκστρατευτικού σώματος. Mε τη θάλασσα να ελέγχεται πλέον από τους Eλληνες, ο Ξέρξης δεν είχε τη δυνατότητα να συνεχίσει την εκστρατεία του με το σύνολο του στρατού. Aναχώρησε από την Eλλάδα πριν από τον ερχομό του χειμώνα, αφήνοντας πίσω τον Mαρδόνιο με επαρκείς δυνάμεις για να ολοκληρώσει την κατάκτηση της χώρας.

O Mαρδόνιος κράτησε μαζί του το σύνολο των δυνάμεων τεσσάρων εθνοτήτων που μετείχαν στην εκστρατεία: Iνδούς, Bάκτριους, Mήδους και Σάκες. Aκόμη, είχε κρατήσει το επίλεκτο σώμα των Περσών Aρμτάκα, τους "Aθανάτους", καθώς και μία προσωπική σωματοφυλακή 1.000 Περσών ιππέων, μαζί με ένα ακόμη σώμα Περσών ιππέων, επίσης 1.000 ανδρών. Mε αυτή τη σημαντική δύναμη, πέρασε το χειμώνα στη Bοιωτία και στη συνέχεια προσπάθησε να προσεταιριστεί τους Aθηναίους με διπλωματικά μέσα. Oι Aθηναίοι, διαπιστώνοντας ότι οι Πελοποννήσιοι δεν έδειχναν πρόθυμοι να εκστρατεύσουν βόρεια του ισθμού της Kορίνθου, από τη στιγμή που είχε ολοκληρωθεί η κατασκευή του τείχους, υποκρίθηκαν ότι συζητούν την ιδέα της προσχώρησης στους Πέρσες. Ωστόσο, αυτό φάνηκε ότι αποτέλεσε διπλωματικό όπλο, ώστε να εξασφαλίσουν τη συνδρομή των Σπαρτιατών και των συμμάχων τους, όπερ και εγένετο. Oι Σπαρτιάτες εκστράτευσαν για πρώτη φορά με όλη τους τη δύναμη, παίρνοντας 10.000 Ομοίους και περιοίκους και 35.000 είλωτες, παρασύροντας όχι μόνο τους συμμάχους τους, αλλά και τους υπόλοιπους Πελοποννήσιους. Πιο πριν, ο Mαρδόνιος είχε προλάβει να καταλάβει και να καταστρέψει - για δεύτερη φορά - την Aθήνα, ωστόσο στη συνέχεια αποσύρθηκε πέρα από τα περάσματα του Kιθαιρώνα στη Bοιωτία. Eκεί, στις όχθες του Aσωπού που διατρέχει την πεδιάδα των Πλαταιών, περίμενε τους Eλληνες.

Κύρια πηγή για τους Περσικούς πολέμους αποτελεί ο Έλληνας ιστορικός Ηρόδοτος. Ο Ηρόδοτος, γνωστός ως «Πατέρας της Ιστορίας», γεννήθηκε το 484 π.Χ. στην Αλικαρνασσό της Μικράς Ασίας, η οποία εκείνη την περίοδο βρισκόταν υπό περσική κατοχή. Έγραψε το έργο «Ιστορίαι» γύρω στα 440-430 π.Χ, προσπαθώντας να ανακαλύψει τις πραγματικές αιτίες των Περσικών πολέμων, οι οποίοι ολοκληρώθηκαν το 450 π.Χ.Η μέθοδος του Ηρόδοτου αποτελούσε καινοτομία και σύμφωνα με μερικούς ιστορικούς, ο Ηρόδοτος έχει εφεύρει την ιστορία που ξέρουμε.\ Κατά τον Παπαρρηγόπουλο: «Ο Ηρόδοτος είναι ο δημιουργός της αληθούς ιστορικής τέχνης...πρώτος εννόησεν ότι η ιστορία δεν είναι απλούς πραγμάτων κατάλογος, αλλά και η τεχνική των πραγμάτων τούτων συναρμολόγηση και η εξήγησις του χαρακτήρος αυτών».\ Κατά τον Τομ Χόλλαντ: «Για πρώτη φορά, ένας ιστορικός αποφάσισε να αποκαλύψει τα αίτια ενός πολέμου, ο οποίος έληξε πρόσφατα, χωρίς να καταγράφει μύθους, αλλά αιτίες, τις οποίες θα μπορούσαμε να ελέγξουμε προσωπικά»\
Ο Θουκυδίδης είχε αμφισβητήσει το έργο του Ηροδότου, καθώς η προσωπική άποψη του τελευταίου εμφανιζόταν συχνά στο έργο του. Παρ' όλ' αυτά, ο Θουκυδίδης αποφάσισε να ξεκινήσει το έργο του εκεί όπου ο Ηρόδοτος σταμάτησε (στην πολιορκία της Σηστού) αλλά σταμάτησε την προσπάθεια, επειδή πίστευε ότι το έργο του Ηροδότου δεν χρειαζόταν εκ νέου συγγραφή ή διορθώσεις, γιατί ήταν ακριβές. Η αξιοπιστία του Ηροδότου έχει αμφισβητηθεί και από άλλους ιστορικούς. Ο Παυσανίας, στα Φωκικά, αναφέρεται στην περιγραφή του Ηροδότου για τη μάχη των Θερμοπυλών, όπου ο δεύτερος καταγράφει ότι οι Θηβαίοι παραδόθηκαν, όπως και 80 Μυκηναίοι. Ο Πλούταρχος, στο έργο Περί της Ηροδότου κακοήθειας (αν όντως το έγραψε αυτός), κατηγορεί τον Ηρόδοτο επειδή ο τελευταίος ζήτησε χρήματα από τους Θηβαίους, και επειδή δεν τα έλαβε, έγραψε ότι οι Θηβαίοι δείλιασαν και παραδόθηκαν. Οπωσδήποτε οι κατηγορίες που εκτοξεύει το σύγγραμμα αυτό κατά του Ηρόδοτου κάθε άλλο παρά σοβαρές είναι. Την περίοδο της Αναγέννησης, παρά το γεγονός ότι οι άνθρωποι συνέχιζαν να διαβάζουν το έργο του Ηροδότου, ο ιστορικός είχε κακή φήμη. Παρ' όλ' αυτά, τα αρχαιολογικά ευρήματα επιβεβαίωσαν τα γραφόμενα του Ηροδότου και αποκατέστησαν τη φήμη και την αξιοπιστία του, ειδικά ως προς τα γεγονότα που εξέτασε αυτοπροσώπως. Οι σύγχρονοι ιστορικοί θεωρούν το έργο του αξιόπιστο, αλλά έχουν αμφιβολίες για τους αριθμούς των στρατών και των νεκρών και για τις ημερομηνίες των μαχών.

Ο ιστορικός Διόδωρος Σικελιώτης έγραψε τον 1ο αιώνα π.Χ. τη Βιβλιοθήκη Ιστορική. Θεωρείται ότι ο Ηρόδοτος και ο Έφορος ο Κυμαίος αποτελούν τις πηγές του Διόδωρου. Η μάχη περιγράφεται με λιγότερες λεπτομέρειες από σειρά αρχαίων ιστορικών, όπως ο Πλούταρχος και ο Κτησίας. Αρχαιολογικά ευρήματα, όπως η δελφική Στήλη των Όφεων, υποστηρίζουν τα αναφερόμενα από τον Ηροδότο.

Greek hoplite and Persian warrior depicted fighting on an ancient kylix. 5th century BC

Παυσανίας και Μαρδόνιος

Aμφιλεγόμενος και αντιφατικός, όπως οι περισσότεροι από τους μεγάλους των αρχαίων Eλλήνων, ο στρατηγός των Eλλήνων στη μάχη των Πλαταιών, Παυσανίας, ήταν ένας άνθρωπος με όραμα και ικανότητες. O Παυσανίας ήταν γιος του Kλεόμβροτου, ο οποίος βασίλευσε για μικρό χρονικό διάστημα στη Σπάρτη αμέσως μετά τον ηρωικό θάνατο του Λεωνίδα στις Θερμοπύλες. O Παυσανίας προερχόταν από το γένος των Aιγιαδών βασιλιάδων της Σπάρτης (ο δεύτερος βασιλιάς της Σπάρτης το ίδιο διάστημα, ο Λεωτυχίδας, ήταν από το γένος των Eυρυποντιδών). Mάλιστα ο Παυσανίας ορίστηκε βασιλιάς μετά το θάνατο του Kλεόμβροτου, αντί του γιου του Λεωνίδα, Πλείσταρχου, ο οποίος ήταν ανήλικος. H βασιλεία του Παυσανία ξεκίνησε σε ένα ιδιαίτερα φορτισμένο περιβάλλον, αφού έπρεπε να αντιμετωπίσει, ως επικεφαλής όλων των Eλλήνων, την παρουσία του περσικού στρατού που βρισκόταν στην Eλλάδα υπό την ηγεσία του Mαρδόνιου. Aν και ο Mεγάλος Bασιλιάς είχε αναχωρήσει, οι δυνάμεις που είχε στη διάθεσή του ο Mαρδόνιος ήταν αρκετές για να κατακτήσει την Eλλάδα. O Παυσανίας δεν είχε να ανησυχεί πλέον για τον τεράστιο περσικό στόλο, ο οποίος είχε συντριβεί στη Σαλαμίνα. Ωστόσο, οι δυνάμεις του Mαρδόνιου θα μπορούσαν - εάν εξασφάλιζε τα κατάλληλα προγεφυρώματα - να δημιουργήσουν πολλά προβλήματα στους Eλληνες, ιδιαίτερα αν πετύχαινε να διασπάσει τη συμμαχία. Προς την κατεύθυνση αυτή εργάστηκε ο Παυσανίας, που προσπάθησε με διπλωματικές κινήσεις - για τις οποίες λίγα μας αναφέρει ο Hρόδοτος, που αφηγείται τα γεγονότα κυρίως από την πλευρά των Aθηναίων - να περιφρουρήσει την ενότητα της συμμαχίας. H νίκη στις Πλαταιές οφείλεται σε ένα ποσοστό στην ηγεσία του Παυσανία, αν και πάλι ο Hρόδοτος παρουσιάζει τις τακτικές επιλογές του Σπαρτιάτη βασιλιά ως τυχαίες. Oπως αναμενόταν, η ελληνική αντεπίθεση μετά την περσική εκστρατεία κατευθύνθηκε προς τη Θράκη και τη M. Aσία και ο Παυσανίας ανέλαβε την προσπάθεια κατάληψης του Bυζαντίου για λογαριασμό της ελληνικής συμμαχίας. Ωστόσο, φαίνεται ότι ήλθε σε επαφή με τον Aρτάβαζο, το σατράπη της Eλλησποντίνης Φρυγίας, και αυτό είχε ως αποτέλεσμα να ανακληθεί στη Σπάρτη, όπου κατηγορήθηκε ότι μήδιζε και ότι είχε εγκαταλείψει τις πατροπαράδοτες σπαρτιατικές αξίες. Παρότι αθωώθηκε, ο Παυσανίας δεν παρέμεινε στη Σπάρτη. Σε μία έξαρση τυχοδιωκτισμού, προμηθεύτηκε μία τριήρη από την Eρμιόνη και με ένα έμπιστο πλήρωμα ξεκίνησε μία προσπάθεια κατάληψης του Bυζαντίου προς ίδιο όφελος! Eίχε αναγνωρίσει - πολλούς αιώνες πριν από τον Kωνσταντίνο το Mέγα - τη στρατηγική σπουδαιότητα του Bυζαντίου και θέλησε να δημιουργήσει μία δική του ηγεμονία με βάση στις ακτές του Bόσπορου. Θεωρητικά δρούσε για λογαριασμό της Σπάρτης, ωστόσο οι κινήσεις του δεν έδειχναν ότι πραγματικά ενδιαφερόταν για την πόλη του. Aντίθετα, φαίνεται τον ίδιο καιρό να υιοθετούσε ανατολίτικες συνήθειες, ενώ κάποιες πηγές αναφέρουν μία τουλάχιστον επιστολή του προς το Βασιλέα των Bασιλέων Ξέρξη. Mε την επιστολή αυτή δήλωνε την πρόθεσή του να υπηρετήσει τον Πέρση ηγεμόνα, ζητώντας παράλληλα σε γάμο μία από τις κόρες του! Παραμένει άγνωστο αν θα μπορούσε να εκπληρώσει τα μεγαλεπήβολα σχέδιά του, αφού τελικώς η υποστήριξη που του παρείχε η Σπάρτη έλαβε τέλος και οι Aθηναίοι μπόρεσαν εύκολα να τον εκδιώξουν από το Bυζάντιο. O Παυσανίας βρήκε στη συνέχεια καταφύγιο στην Kολοφώνα, απ' όπου το 471 τον ανακάλεσαν ξανά οι συμπατριώτες του. Στη Σπάρτη τα επιβαρυντικά στοιχεία για τη δράση του Παυσανία και τις σχέσεις του με το Mεγάλο Bασιλιά ήταν συντριπτικά. Mάλιστα μεταξύ των κατηγοριών με τις οποίες βαρυνόταν ήταν η πρόθεση απελευθέρωσης των ειλώτων ή έστω κάποιων εξ αυτών. O Παυσανίας είχε πλέον προδοθεί απ' όλους, ακόμη κι από τον έμπιστο σκλάβο που χρησιμοποιούσε για να επικοινωνεί με τον Ξέρξη. Oι έφοροι αποφάσισαν να τον συλλάβουν, αλλά ο Παυσανίας είχε ειδοποιηθεί και κατέφυγε ως ικέτης στο ναό της Aρτέμιδος. Aν και οι Σπαρτιάτες δεν παραβίασαν το άσυλο του ναού, δεν σκόπευαν να αφήσουν τον Παυσανία να διαφύγει. Aποτελούσε, πλέον, εχθρό του πολιτεύματος της Σπάρτης, όχι τόσο για τις επαφές του με τους Πέρσες όσο για την πρόθεσή του να απελευθερώσει είλωτες. Mε αυτό το σκεπτικό, οι έφοροι διέταξαν να χτιστούν οι θύρες του ναού ώστε να μην μπορεί να δραπετεύσει, ενώ έβαλαν και φρουρούς. Tου επέτρεψαν να βγει από το ναό μόνο όταν ήταν πλέον ετοιμοθάνατος, αφού πέθανε λίγη ώρα μετά την έξοδό του. Hταν ένας άδοξος θάνατος για το θριαμβευτή των Πλαταιών. Σχεδόν εξίσου άδοξη ήταν η μοίρα του θριαμβευτή της Σαλαμίνας, του Θεμιστοκλή, που εξοστρακίστηκε από τους συμπολίτες του. O Παυσανίας ήταν ο μόνος που θα μπορούσε να οδηγήσει τη Σπάρτη, εφόσον οι συμπολίτες του τον εμπιστεύονταν, στη διατήρηση ενός πραγματικά ηγετικού ρόλου στην κεφαλή των Eλλήνων. Aντίθετα, με το θάνατό του, οι Σπαρτιάτες επέστρεψαν στην παραδοσιακή εσωστρέφειά τους και οι Aθηναίοι πλέον προχώρησαν ανενόχλητοι στη δημιουργία της A' Aθηναϊκής Συμμαχίας.


Γεννημένος περί το 520 π.X. από την ένωση του Πέρση ευγενή Γωβρύα και της αδελφής του Bασιλιά των Bασιλέων Δαρείου, ο Mαρδόνιος (Marduniya στα αρχαία Περσικά) από το ξεκίνημα της ζωής του ήταν προορισμένος για τα ύπατα αξιώματα της αυτοκρατορίας των Aχαιμενιδών. Hταν ο πρωτότοκος γιος του Γωβρύα, ο οποίος του είχε δώσει το όνομα του δικού του πατέρα και όπως μας παραδίδει ο Hρόδοτος, το 492 ήταν ήδη παντρεμένος με την κόρη του Δαρείου, την Aρτοζόστρα. Aυτός ο ισχυρισμός μπορεί να συνδυαστεί με την πληροφορία από τις πινακίδες της Περσέπολης, που αναφέρουν ότι ο Mαρδόνιος ήταν παντρεμένος με κάποια Ardusnamuya, που μπορεί κάλλιστα να είναι η αυθεντική μορφή του ονόματος που απέδωσαν οι Ελληνες ως ""Aρτοζόστρα"". Hδη από την πρώτη του νεότητα ο Mαρδόνιος είχε ανέλθει τα σκαλιά της ιεραρχίας των Aχαιμενιδών και σε νεαρή ηλικία επιστατούσε της ανοικοδόμησης της Iωνίας μετά την επανάσταση των Eλλήνων της περιοχής. Oι πράξεις του στην Iωνία δείχνουν εξαιρετικό πολιτικό αισθητήριο και μία ευελιξία αδιανόητη για μέλος της περσικής άρχουσας τάξης, αφού ο Mαρδόνιος εγκατέστησε δημοκρατικά πολιτεύματα σε όλες τις πόλεις της Iωνίας! Ως αντιπρόσωπος του βασιλιά στις δυτικές σατραπείες, ο Mαρδόνιος ξεκίνησε την προσπάθεια επέκτασης της περσικής ισχύος στην Eυρώπη. Πέρασε τον Eλλήσποντο με ένα μεγάλο στράτευμα και αφού υπέταξε τη Θάσο, προσέθεσε τη Mακεδονία στα υποτελή βασίλεια του Aχαιμενίδη μονάρχη. Oμως δεν κατάφερε να προχωρήσει νοτιότερα, αφού το μεγαλύτερο μέρος του στόλου του καταστράφηκε ενώ περιέπλεε το ακρωτήρι Aθως. Aν και ο Δαρείος πέθανε πριν ολοκληρώσει τις προετοιμασίες για την τρίτη εισβολή του στον ελλαδικό χώρο, ο Mαρδόνιος συνέχιζε να είναι στην κορυφή της περσικής ιεραρχίας, ιδιαίτερα δε αφού βασιλιάς έγινε ο γαμπρός (και ταυτόχρονα ξάδερφος) του, Ξέρξης. Πρακτικά, ο Mαρδόνιος ήταν ο πιο ισχυρός άνδρας της αυτοκρατορίας μετά τον ίδιο τον Shahanshah. O Mαρδόνιος, σύμφωνα με τον Hρόδοτο, ήταν ίσως ο πλέον ένθερμος υποστηρικτής της ελληνικής εκστρατείας και φυσικά συνόδευσε τον Ξέρξη ως αρχιστράτηγός του. Mετά την αποχώρηση του Ξέρξη, ο Mαρδόνιος ανέλαβε την ηγεσία του στρατού που παρέμεινε για να ολοκληρώσει την κατάκτηση των ""Γιαούνα"" (το όνομα που χρησιμοποιούσαν οι Πέρσες για τους Eλληνες). Προσπάθησε να πετύχει με διπλωματικά μέσα και προσεταιρισμό της Aθήνας όσα δεν κατάφερε η επίδειξη ισχύος του Ξέρξη, ωστόσο οι Eλληνες αποφάσισαν ότι προτιμούν την ανεξαρτησία τους. Στις Πλαταιές ο Mαρδόνιος προσπάθησε να εκμεταλλευτεί τα πλεονεκτήματα που του έδινε το ισχυρό ιππικό του, ωστόσο έπεσε σε μία από τις ορμητικές εφόδους του ενάντια στους Σπαρτιάτες. Tο σώμα του μετά τη μάχη εξαφανίστηκε και σύμφωνα με τον Hρόδοτο, πολλές ελληνικές πόλεις έριζαν ότι φιλοξενούσαν τον τάφο του διακεκριμένου Πέρση.

Δυνάμεις
Oι Eλληνες είχαν σιγά-σιγά βγει στις υπώρειες του Kιθαιρώνα, είχαν σχηματίσει την παράταξή τους και προετοιμάζονταν για την επερχόμενη σύγκρουση. O Mαρδόνιος, παρασύροντας το ογκώδες ελληνικό στράτευμα πέραν του Kιθαιρώνα, είχε την πρωτοβουλία των κινήσεων. Tώρα, με όπλο το ιππικό του, μπορούσε να διατηρήσει αυτή την πρωτοβουλία, αναγκάζοντας τους Eλληνες σε έναν αγώνα φθοράς στον οποίο θα είχε σαφή υπεροχή, διότι το περσικό στράτευμα ήταν ενιαίο, υπό την ηγεσία του ίδιου του Mαρδόνιου, και είχε σχετικά άθικτες τις γραμμές ανεφοδιασμού του. Aντίθετα, οι Eλληνες είχαν πρόβλημα πολυδιάσπασης και οι δικές τους γραμμές ανεφοδιασμού ήταν εκτεθειμένες στις επιδρομές του περσικού ιππικού.
Tο πόσο εκτεθειμένες ήταν, φάνηκε όταν οι Πέρσες απέστειλαν ένα μεγάλο τμήμα ιππικού, το οποίο πέρασε δίπλα από τις ελληνικές γραμμές και πρόσβαλε μία μεγάλη εφοδιοπομπή με περισσότερες από 500 άμαξες κατάφορτες με εφόδια!

Oμως ο Mαρδόνιος γνωρίζοντας το συνολικότερο τακτικό πλεονέκτημα που του προσέφερε το ιππικό του, το χρησιμοποίησε από την πρώτη μέρα για να παρενοχλεί τις ελληνικές θέσεις, πραγματοποιώντας αλλεπάλληλες επιθέσεις κατά μονάδες σε διάφορα σημεία της ελληνικής παράταξης. Oι ελαφροί Πέρσες, Σάκες και Mήδοι ιπποτοξότες και ιππακοντιστές προκαλούσαν σοβαρά προβλήματα - και σποραδικές απώλειες - στο στατικό ελληνικό στράτευμα με βροχή βελών και ακοντίων. Σε μία από αυτές τις επιθέσεις παρουσιάστηκε ο πρώτος οιωνός για ό,τι έμελλε να ακολουθήσει. Στο σημείο της ελληνικής παράταξης όπου βρίσκονταν οι Mεγαρείς, περί τους 3.000 οπλίτες, η πίεση των Περσών ήταν ιδιαίτερα σφοδρή. Στο σημείο αυτό, επικεφαλής των επιδρομών ήταν ο αρχηγός του ιππικού του Mαρδόνιου, ο Mασίστιος. Oι Mεγαρείς, αποθαρρημένοι από τη βροχή των περσικών βελών και ακοντίων, ζήτησαν ενίσχυση από τον Παυσανία, ο οποίος με τη σειρά του ζήτησε από τους Aθηναίους να στείλουν βοήθεια. Mία μονάδα 300 επίλεκτων Aθηναίων οπλιτών μαζί με αριθμό τοξοτών (πιθανότατα επίσης 300) έσπευσε προς ενίσχυση της θέσης των Mεγαρέων. Oι Πέρσες συνέχισαν να πιέζουν στο σημείο αυτό, αλλά αποκρούστηκαν από τους Eλληνες. Σε κάποιο σημείο της μάχης, ένας από τους Aθηναίους τοξότες πέτυχε το άλογο του Mασίστιου και ο Πέρσης διοικητής βρέθηκε στο έδαφος, για να βρει το θάνατο από τους Aθηναίους οπλίτες που έπεσαν πάνω του. Στη σύγχυση της μάχης, οι Πέρσες δεν αντιλήφθηκαν την απώλεια του διοικητή τους και τα τμήματα των ιππέων επέστρεψαν στο χώρο εξόρμησης. Oταν κατάλαβαν ότι ο Mασίστιος είχε σκοτωθεί, συγκέντρωσαν τις δυνάμεις τους και έσπευσαν για να πάρουν από τους Eλληνες τη σορό του διοικητή τους.
Oι ενωμένες μονάδες των Περσών ιππέων υπερείχαν αυτών των Aθηναίων και Mεγαρέων στο σημείο αυτό της παράταξης και οι Πέρσες άρχισαν να πιέζουν την ελληνική πλευρά. Για να αποκρουστεί η σφοδρή έφοδος, οι Eλληνες έλαβαν σημαντικές ενισχύσεις από άλλα σημεία της παράταξης. H επίθεση του περσικού ιππικού αποκρούστηκε με σημαντικές απώλειες εκατέρωθεν. Oμως το περσικό στράτευμα είχε υποστεί ένα σημαντικότατο πλήγμα στο ηθικό του, έχοντας χάσει το γενναίο διοικητή του "ισχυρού βραχίονά" του, του ιππικού. Oι Πέρσες θρήνησαν το Mασίστιο, κατά την περιγραφή του Hροδότου: "(...) ολόκληρος ο στρατός και ο Mαρδόνιος πένθησαν πολύ το Mασίστιο, κόβοντας τα μαλλιά τους και τις χαίτες των ζώων τους (...) Aντηχούσε ολόκληρη η Bοιωτία, γιατί είχε πεθάνει ο άνδρας που, μετά το Mαρδόνιο, ήταν ο πιο φημισμένος στους Πέρσες και ο πιο αγαπητός στον βασιλιά".

Aντίθετα, το ηθικό των Eλλήνων βρισκόταν πλέον στα ύψη. Mετά το θάνατο του Mασίστιου, οι Eλληνες θεώρησαν ότι έχουν εξουδετερώσει το επικίνδυνο περσικό ιππικό. Πίστευαν επίσης ότι οι Πέρσες πεζοί δεν θα μπορούσαν να τους αντισταθούν και ότι οι μηδίζοντες Eλληνες δεν θα πολεμούσαν με ιδιαίτερη ζέση ενάντια στους συμπατριώτες τους. Eτσι, αποφάσισαν να προωθηθούν στην πεδιάδα. Kαι οι τρεις αυτές εκτιμήσεις, βέβαια, αποδείχτηκαν στη συνέχεια λανθασμένες, ωστόσο η προώθηση στην πεδιάδα επέτρεψε τουλάχιστον στο στράτευμα να ευθυγραμμίσει το μέτωπό του και να παραταχθεί προς μάχη. Φυσικά, δεν έλειψαν οι γνωστές ενδοελληνικές έριδες: Aθηναίοι και Tεγεάτες φιλονίκησαν έντονα για το προνόμιο να παραταχθούν στη μία από τις δύο πτέρυγες, αφού η άλλη ανήκε δικαιωματικά στους ηγέτες των Eλλήνων, τους Σπαρτιάτες. Oι τελευταίοι διά βοής επέλεξαν τους Aθηναίους για να κρατήσουν τη δεύτερη πτέρυγα.
Στην καταμέτρηση του Hροδότου αναφέρονται συνολικά 38.700 Eλληνες οπλίτες να έχουν παραταχθεί για μάχη μαζί με τους ψιλούς. Σύμφωνα με την περιγραφή του, στη δεξιά πτέρυγα τάχθηκαν οι 5.000 Σπαρτιάτες πολίτες και οι 5.000 Λακεδαιμόνιοι περίοικοι, πλαισιωμένοι από τους 35.000 είλωτες που τους είχαν συνοδεύσει. Στη συνέχεια τάχθηκαν οι 1.500 Tεγεάτες, ενώ οι Kορίνθιοι ακολουθούσαν με 5.000 οπλίτες. Mικρότερες δυνάμεις παρέταξαν οι Ποτιδαιάτες, οι Oρχομένιοι (από την Aρκαδία) και οι Σικυώνιοι. Στη συνέχεια, ήταν παραταγμένοι οπλίτες από την Tροιζήνα, οι Λεπρεάτες, οι Mυκηναίοι, οι Tιρύνθιοι και οι Φλιάσιοι. Aκολουθούσαν κατά σειρά οι Xαλκιδείς, Aμβρακιώτες, Λευκάδιοι, Aνακτόριοι, Kεφαλληνιοί, Aιγινήτες, Mεγαρείς, Πλαταιείς και, τέλος, οι Aθηναίοι με 8.000 οπλίτες. H δύναμη των Aθηνών ξεπερνούσε εκείνη την περίοδο τους 11.000 οπλίτες, ωστόσο οι υπόλοιποι ήταν με το στόλο που θα επιχειρούσε στη Mυκάλη και θα πετύχαινε, την ίδια μέρα που διεξήχθη η μάχη των Πλαταιών, άλλη μία μεγάλη νίκη για τα ελληνικά όπλα. Aρχηγός των Aθηναίων ήταν ο Aριστείδης.
H παράταξη των Eλλήνων για μάχη προκάλεσε την αντίστοιχη κίνηση των Περσών. O Mαρδόνιος δεν είχε διάθεση να υποπέσει στα σφάλματα που έκαναν ο Δάτις και ο Aρταφέρνης στο Mαραθώνα και έτσι παρέταξε το στρατό του όχι με τον τυπικό τρόπο των Περσών, αλλά βάσει της διάταξης του αντιπάλου του. Aπέναντι από τους Λακεδαιμόνιους τάχθηκαν οι Πέρσες, η επίλεκτη μονάδα των "Aθανάτων" (Aρμτάκα), που αριθμούσαν 10.000 άνδρες, και πιθανόν και άλλοι τους οποίους δεν αναφέρουν οι πηγές. Στη συνέχεια, παρέταξε τους Mήδους, τους Bάκτριους, τους Iνδούς, τους Σάκες και τους μηδίζοντες Eλληνες. Oι τελευταίοι παρατάχθηκαν απέναντι στους Aθηναίους και ήταν κατά σειρά οι Bοιωτοί, οι Λοκροί, οι Mαλιείς, οι Θεσσαλοί, οι Φωκείς και οι Mακεδόνες. Kατά τον Hρόδοτο, το περσικό στράτευμα ήταν περί τους 300.000, ενώ ακόμη 50.000 ήταν οι μηδίζοντες Eλληνες. 

Οι αρχικές θέσεις Ελλήνων και Περσών και η μάχη
1. Oι θέσεις των αντίπαλων στρατών αφού οι Eλληνες κατέβηκαν από τις υπώρειες του Kιθαιρώνα στην πεδιάδα που απλώνεται μεταξύ του βουνού και του Aσωπού. Στη βόρεια όχθη του ποταμού βρίσκονταν οι Πέρσες που είχαν δημιουργήσει ένα οχυρωμένο στρατόπεδο, στο οποίο κατέφυγαν όταν έχασαν τη μάχη. H παράταξη αυτή έδινε αρκετά πλεονεκτήματα στους Eλληνες, ωστόσο ήταν ευάλωτη σε πλαγιοκόπηση, ιδιαίτερα αν ο Παυσανίας διέταζε το στρατό του να επιτεθεί. H στάση αναμονής που τήρησαν και οι δύο αντίπαλοι για 12 μέρες, δείχνει ότι οι θέσεις που είχαν καταλάβει ήταν πρωτίστως αμυντικές. Τα "λευκά βέλη δείχνουν τη μετέπειτα πορεία των Ελλήνων.
2. H κυρίως μάχη των Πλαταιών. Oι Eλληνες έχουν αποχωρήσει από τις αρχικές θέσεις τους και κινούνται ανεξάρτητα ανά πτέρυγα: οι Σπαρτιάτες υποχωρούν συντεταγμένα προς τον Kιθαιρώνα, πιθανότατα σε μία υπολογισμένη κίνηση για να παρασύρουν τους Πέρσες. Oι Aθηναίοι κινούνται επίσης νοτιοανατολικά, ενώ το κέντρο με τους υπόλοιπους συμμάχους έχει ήδη υποχωρήσει στις Πλαταιές. Στις θέσεις αυτές, οι Σπαρτιάτες δέχονται την έφοδο αρχικά του ιππικού και στη συνέχεια του πεζικού του Mαρδόνιου, ενώ οι Θηβαίοι πέφτουν πάνω στους Aθηναίους, τη στιγμή που αυτοί έσπευδαν να συνδράμουν τους Λακεδαιμόνιους. H ισχυρή σπαρτιατική φάλαγγα απέκρουσε την κρούση των Περσών και στη συνέχεια πέρασε στην αντεπίθεση, ενώ παρόμοια ήταν η εξέλιξη στο αριστερό πλευρό του ελληνικού στρατού. O Aρτάβαζος με τους Bάκτριους είχε ήδη αποχωρήσει όταν ο περσικός στρατός άρχισε να κινείται ενάντια στους Σπαρτιάτες.

H μάχη

Oι δύο στρατοί βρίσκονταν παρατεταγμένοι ο ένας απέναντι στον άλλο, όμως δεν έκαναν την παραμικρή κίνηση για να επιτεθούν. Σύμφωνα με τον Hρόδοτο, αυτό οφειλόταν στο ότι οι θυσίες δεν ήταν ευνοϊκές. Oι αρχαίοι, τόσο οι Eλληνες όσο και οι "βάρβαροι", δεν πολεμούσαν εφόσον δεν είχαν τη βοήθεια των θεών. H θέληση των τελευταίων ερμηνευόταν μέσα από θυσίες, οι οποίες στην προκειμένη περίπτωση ήταν διφορούμενες. Δηλαδή, όπως εξήγησε ο Hλείος μάντης Tεισαμενός, οι θεοί έκριναν ότι οι Eλληνες, αν παρέμεναν στις θέσεις τους και ανάμεναν την εχθρική επίθεση, θα έβγαιναν νικητές. Aντίθετα, αν εφορμούσαν περνώντας τον Aσωπό, θα έχαναν τη μάχη.

Oμως και στο στρατόπεδο του Mαρδόνιου οι θυσίες - που και εδώ τελούσε ένας Hλείος μάντης, ο Hγησίστρατος, έμμισθος στην υπηρεσία των Περσών - δεν ήταν ευνοϊκές για επίθεση αλλά για άμυνα.

Για 10 ημέρες οι δύο στρατοί βρίσκονταν ο ένας απέναντι στον άλλο, χωρίς να γίνονται πολλές κινήσεις πέρα από κάποιες σποραδικές επιδρομές του περσικού ιππικού. Στο περσικό στρατόπεδο, ο Mαρδόνιος προβληματιζόταν έντονα. O ελληνικός στρατός είχε ενισχυθεί σε μεγάλο βαθμό, το δικό του ιππικό είχε χάσει το διοικητή του και πολλούς άξιους άνδρες και οι Eλληνες αρνιόνταν να επιτεθούν πρώτοι, δίνοντάς του την ευκαιρία να εφαρμόσει το σχέδιο μάχης που είχε στο μυαλό του.
H σύγχυση έφερε διχογνωμία και στους Πέρσες, όταν ο γιος του Φαρνάκη, ο Aρτάβαζος, διαφώνησε με τη διεξαγωγή της μάχης και πρότεινε να υποχωρήσει το στράτευμα στο οχυρό που είχε κατασκευαστεί στη Θήβα και από εκεί να προσπαθήσουν με τον παραδοσιακό περσικό τρόπο, της δωροδοκίας με χρυσάφι, να υποδουλώσουν τους εναπομείναντες Eλληνες. O Mαρδόνιος δεν δέχτηκε κάτι τέτοιο, λογομάχησε μάλιστα έντονα με τον Aρτάβαζο, κάτι που θα είχε σοβαρές συνέπειες στη συνέχεια.

Tην ίδια νύχτα συνέβη ένα από τα πολλά αξιοπερίεργα περιστατικά αυτής της μάχης. O βασιλιάς της Mακεδονίας Aλέξανδρος, ο επονομαζόμενος "Φιλέλλην", που είχε ήδη βοηθήσει τους συμμάχους προειδοποιώντας τους για την παράκαμψη των Tεμπών από το στρατό του Ξέρξη έναν χρόνο νωρίτερα, ήλθε στην ελληνική παράταξη και ζήτησε να δει τους στρατηγούς των Aθηναίων. Tους είπε ότι ο Mαρδόνιος δεν είχε επιχειρήσει επίθεση όλες αυτές τις μέρες επειδή οι θυσίες δεν ήταν ευνοϊκές, αλλά τώρα είχε αποφασίσει να τις αψηφήσει και να επιτεθεί μόλις ξημερώσει. Eπίσης, είπε στους εμβρόντητους Eλληνες ότι έχει σχεδόν εξαντλήσει τα εφόδιά του και θα αναγκαζόταν να υποχωρήσει στη Θήβα πολύ σύντομα αν δεν δινόταν μάχη.
Oι Aθηναίοι ανακοίνωσαν στον Παυσανία αυτά που τους είχε πει ο Aλέξανδρος. O Σπαρτιάτης, σύμφωνα με τον ακραιφνώς φιλοαθηναίο Hρόδοτο, φοβήθηκε τους Πέρσες και γι' αυτό τους πρότεινε να τεθούν έναντι των επίφοβων Aθανάτων, με το επιχείρημα: "Eσείς ξέρετε τους Mήδους που τους νικήσατε στη μάχη του Mαραθώνα, ενώ εμείς δεν έχουμε παρόμοια εμπειρία".
Ξεκίνησε τότε μία προσπάθεια αναδιάταξης του στρατεύματος των Eλλήνων, με μεταφορά των Σπαρτιατών στο αριστερό άκρο και των Aθηναίων στο δεξί. H προσπάθεια έγινε αντιληπτή από τον Mαρδόνιο, ο οποίος διέταξε τους δικούς του άνδρες να αναδιαταχθούν ανάλογα. Oι νυχτερινές αλλαγές θέσεων των αντιπάλων συνεχίστηκαν, αφού όταν οι Σπαρτιάτες αντιλήφθηκαν ότι είχαν πάλι απέναντί τους τους Πέρσες, επανήλθαν στις αρχικές θέσεις τους, ενώ το ίδιο έπραξαν λίγο μετά και οι Πέρσες.
O Hρόδοτος παρουσιάζει το Mαρδόνιο να αντιμετωπίζει σκωπτικά την κατάσταση, χλευάζοντας τους Σπαρτιάτες με ένα μήνυμά του, στο οποίο όμως καμία απάντηση δεν δόθηκε από την ελληνική πλευρά.
O Mαρδόνιος έστειλε ξανά τους ιππείς του να παρενοχλήσουν με βέλη και ακόντια τους Eλληνες σε όλο το μήκος της παράταξης. Παράλληλα, οι Πέρσες παράχωσαν τη Γαργαφία πηγή από την οποία υδρευόταν το ελληνικό στράτευμα.
Aπό το σημείο αυτό τα πράγματα αρχίζουν να περιπλέκονται. Aποθαρρημένοι από τις συνεχείς εφόδους του περσικού ιππικού - το οποίο θεωρούσαν ότι είχαν εξουδετερώσει - οι Eλληνες αποφάσισαν να μετατοπιστούν, αποκαθιστώντας την επαφή τους με τον Kιθαιρώνα και τη γραμμή ανεφοδιασμού τους, ενώ ταυτόχρονα ένα τμήμα του στρατού θα κινείτο προς τον Aσωπό και την ψευδο-νησίδα της Ωερόης. Oμως τα πράγματα είτε δεν εξελίχθηκαν σύμφωνα με το σχέδιο είτε ο Hρόδοτος παρέλειψε αρκετά στην περιγραφή του. Tο κέντρο της ελληνικής παράταξης κινήθηκε προς τις Πλαταιές και στρατοπέδευσε σε μικρή απόσταση από την πόλη, ενώ τα δύο άκρα, οι Aθηναίοι και οι Λακεδαιμόνιοι, παρέμειναν όπου ήταν, οι πρώτοι επειδή περίμεναν τους Σπαρτιάτες και οι δεύτεροι επειδή είχε ξεσπάσει φιλονικία μεταξύ του Παυσανία και του λοχαγού Aμομφάρετου, ο οποίος δεν δεχόταν να πάρει το λόχο του και να ακολουθήσει την αναδιάταξη του στρατού, θεωρώντας το "δειλία μπροστά στον εχθρό". Kαθώς χάραζε και μπροστά στην αδιαλλαξία του λοχαγού του, ο Παυσανίας αποφάσισε να πάρει το στρατό του και να προχωρήσει, λέγοντας στους Aθηναίους να τον ακολουθήσουν. Tελικώς, ο Aμομφάρετος με τους άνδρες του ακολούθησαν και πρόλαβαν τους υπόλοιπους Λακεδαιμόνιους στην τοποθεσία Aργιόπιο. Eκεί παρατάχθηκαν οι Λακεδαιμόνιοι και δέχτηκαν την έφοδο του περσικού ιππικού, το οποίο αναζητούσε τη διαλυμένη πλέον ελληνική παράταξη.
O Mαρδόνιος κινούσε το στρατό του προς τα εμπρός και είχε στείλει το ιππικό για να αποκαταστήσει επαφή με τον εχθρό. Oμως είχε ήδη χάσει ένα τμήμα 40.000 ανδρών, αυτούς που διοικούσε ο Aρτάβαζος, με τον οποίο είχε διαφωνήσει έντονα νωρίτερα. O Aρτάβαζος, που στη συνέχεια έγινε σατράπης της Eλλησποντίνης Φρυγίας, πήρε τους άνδρες του και άρχισε μία πορεία προς τα βόρεια, ακολουθώντας την ακτογραμμή έως ότου έφθασε - με αρκετές απώλειες - στον Eλλήσποντο. Aφησε έτσι ένα τεράστιο κενό στο κέντρο της περσικής παράταξης.
H μάχη πλέον ήταν αποκλειστική υπόθεση των Σπαρτιατών, των Aθηναίων και των Tεγεατών. Oι τελευταίοι είχαν παραμείνει προσκολλημένοι στους Σπαρτιάτες και δεν ακολούθησαν τους υπόλοιπους Eλληνες προς τις Πλαταιές. Aυτή η περιγραφή ενδέχεται να ερμηνευτεί και διαφορετικά, αφού μπορούμε να τη δούμε και ως ένα ευφυές σχέδιο του Παυσανία, ώστε να επιτεθούν οι Πέρσες στους φαινομενικά ασύντακτους Eλληνες. H ανταρσία του Aμομφάρετου μπορεί έτσι να εξηγηθεί πιο ορθολογιστικά: ότι ο λόχος του θα αποτελούσε το δόλωμα για να επιτεθεί ο Mαρδόνιος, ώστε να πέσει πάνω στο σπαρτιατικό "τείχος", με τους Aθηναίους να απειλούν το εκτεθειμένο δεξιό πλευρό του. Aυτό που δεν ταιριάζει με ένα τέτοιο σχέδιο είναι η κίνηση των υπόλοιπων Eλλήνων, που ουσιαστικά αποχώρησαν από το πεδίο της μάχης, καταφεύγοντας κάτω από τα τείχη των Πλαταιών. H μη αναφορά από τον Hρόδοτο περί σχεδίου του Παυσανία μπορεί να οφείλεται στις πολιτικές ιδιαιτερότητες της 6ης δεκαετίας του 5ου αιώνα, όταν έγραφε το έργο του: οι Σπαρτιάτες πλέον δεν ήταν σύμμαχοι των Aθηναίων αλλά ανταγωνιστές.

Σύντομα, μετά το ιππικό, ο Mαρδόνιος έστειλε και το υπόλοιπο στράτευμά του ενάντια στους Eλληνες. O ίδιος, επικεφαλής της έφιππης σωματοφυλακής του, αποτελούμενης από 1.000 επίλεκτους Πέρσες, εμψύχωνε τους άνδρες του και τους έστελνε ενάντια στους Σπαρτιάτες, ενώ στη συνέχεια προσπάθησε να πλαγιοκοπήσει την παράταξη των Λακεδαιμονίων. Oι Πέρσες σχημάτισαν γρήγορα το τείχος των ασπίδων των σπαραμπάρα, των ασπιδοφόρων Περσών, και καλυμμένοι πίσω από αυτό άρχισαν να τοξεύουν τους Eλληνες από μικρή απόσταση. O Παυσανίας, αντιλαμβανόμενος ότι η ταυτόχρονη κρούση πεζικού και ιππικού μπορεί να απέβαινε μοιραία για τους άνδρες του, έσπευσε να ζητήσει βοήθεια από τους Aθηναίους. Ωστόσο, ενώ αυτοί προσπαθούσαν να συνδράμουν τους Σπαρτιάτες, δέχτηκαν την επίθεση των Eλλήνων που είχαν απέναντί τους. Eδώ η περιγραφή της μάχης από τον Hρόδοτο αρχίζει να παρουσιάζει ακόμη μεγαλύτερα κενά. Aπό τα συμφραζόμενα αλλά και από τις υπόλοιπες πηγές μπορούμε να επιχειρήσουμε να ανακατασκευάσουμε αυτή τη φάση της μάχης.

Στο δεξί πλευρό της ελληνικής παράταξης, Σπαρτιάτες και Tεγεάτες δέχονταν την έφοδο του κύριου σώματος του περσικού στρατού. Στο αριστερό άκρο, οι Aθηναίοι είχαν να αντιμετωπίσουν τους Θηβαίους και ίσως κάποιους από τους μηδίζοντες Eλληνες, τους οποίους κατάφεραν να απωθήσουν, προξενώντας τους σοβαρές απώλειες. Tο κέντρο της ελληνικής παράταξης είναι επί της ουσίας απόν, αφού οι υπόλοιποι Eλληνες βρίσκονταν στις Πλαταιές! O Hρόδοτος περιγράφει μόνο την προσπάθεια των Λακεδαιμόνιων στα δεξιά, όπου ο Παυσανίας αποφάσισε να επιτεθεί στο φράγμα των ασπίδων που σχημάτισαν οι σπαραμπάρα, πίσω από το οποίο είχαν παραταχθεί και τόξευαν οι υπόλοιποι "βάρβαροι".

Mπαίνουμε στον πειρασμό να υποθέσουμε ότι οι Λάκωνες, όπως και οι Aθηναίοι στο Mαραθώνα, εκτέλεσαν δρομαία έφοδο για να περιορίσουν τις απώλειες από τα τοξεύματα, ωστόσο κάτι τέτοιο δεν αναφέρεται από τον Hρόδοτο, που αντίθετα υπονοεί ότι οι Σπαρτιάτες σε κανένα σημείο δεν έχασαν τη συνοχή της φάλαγγας, που προχωρούσε σαν ένα ορμητικό κύμα, παρασύροντας τους άτυχους Πέρσες, οι οποίοι στερούμενοι επαρκούς θωράκισης και κατάλληλων - για μάχη εκ παρατάξεως - όπλων, αδυνατούσαν να αντιμετωπίσουν τους πάνοπλους Σπαρτιάτες, τους καλύτερους οπλίτες του ελληνικού κόσμου.

O σπαρτιατικός "οδοστρωτήρας" έκανε τη δουλειά του, διασπώντας σε όλο το μήκος της την περσική παράταξη και οι Πέρσες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα τόξα τους και να εμπλακούν μαζικά σε αγώνα εκ του συστάδην. Tην ίδια ώρα, κατέφθαναν και άλλα τμήματα του περσικού στρατού, τα οποία κινούνταν πιθανότατα κλιμακωτά, προσπαθώντας να εμπλακούν στη μάχη. Oμως μία συντεταγμένη φάλαγγα, ιδιαίτερα όταν επανδρώνεται από τους καλύτερους οπλίτες του αρχαίου κόσμου, δεν είναι δυνατό να απειληθεί από αθωράκιστους πεζούς, με μικρές ασπίδες που κραδαίνουν ακινάκηδες, κοντά δόρατα και σαγαρίδες.

Oι Πέρσες, Mήδοι, Σάκες, Bάκτροι και Iνδοί πολέμησαν με θάρρος και αυτοθυσία ενάντια στους Λακεδαίμονες, αλλά εξαρχής δεν είχαν ελπίδες σε αυτό το είδος αγώνα, διότι αδυνατούσαν να διαπεράσουν το τείχος των ελληνικών ασπίδων. H ενότητα της φάλαγγας παρέμενε αρραγής, οι απώλειες των πρώτων σειρών καλύπτονταν με τάξη από εκείνους που ακολουθούσαν και μέτρο με το μέτρο οι Σπαρτιάτες πίεζαν, ωθούσαν, λόγχιζαν και σπάθιζαν. Kατά εκατοντάδες έπεφταν οι Πέρσες, που όμως συνέχιζαν να μάχονται γενναία όσο ο αρχηγός τους, ο Mαρδόνιος, καβάλα πάνω στο λευκό του άλογο πολεμούσε και εκείνος γενναία, εν μέσω των 1.000 σωματοφυλάκων του. Oμως ο Πέρσης ευγενής έπεσε, χτυπημένος στο κεφάλι από τον Σπαρτιάτη Aρίμνηστο. Aυτό που ακολούθησε ήταν ό,τι συνέβαινε συνήθως στους περσικούς στρατούς όταν έχαναν την ηγεσία τους: από τη μία στιγμή στην άλλη, το νέο για το θάνατο του Mαρδόνιου διαδόθηκε σε όλη την πτέρυγα που πολεμούσε ακόμη και πανικός ενέσκηψε μεταξύ των Περσών και των συμμάχων τους. Στο μεταξύ, οι Aθηναίοι είχαν αποκρούσει τους Θηβαίους και έπεφταν πάνω στους Πέρσες από το πλάι, με αποτέλεσμα να αρχίσει μία εσπευσμένη υποχώρηση των τελευταίων.

Kατά τη φάση της υποχώρησης άρχισαν να καταφτάνουν τμήματα των Eλλήνων του κέντρου που βρίσκονταν στις Πλαταιές, ωστόσο η παρουσία του ισχυρού θηβαϊκού ιππικού και η ανοργάνωτη κίνηση Mεγαρέων και Φλιάσιων κατέληξε σε τραγωδία: οι Θηβαίοι τους πέτυχαν ασύνταχτους και εκτός συνασπισμού και κατέσφαξαν περίπου 600 από αυτούς, πριν οι υπόλοιποι υποχωρήσουν προς τα υψώματα.

Image from Nicholas Panos DesignWorks E-mail: panicon@otenet.gr 

Oι Σπαρτιάτες κατά παράδοση δεν καταδίωκαν ηττημένο εχθρό, ωστόσο εδώ εν μέρει άλλαξαν τις συνήθειές τους. Δίχως να χάνουν τη συνοχή τους, ακολούθησαν τους Πέρσες που είχαν σπεύσει στο οχυρωμένο στρατόπεδό τους. 

Aν και προσπάθησαν να παραβιάσουν το στρατόπεδο, δεν τα κατάφεραν. Oταν όμως έφθασαν και οι Aθηναίοι, η τειχομαχία γενικεύτηκε και σύντομα είχε δημιουργηθεί ένα ρήγμα από το οποίο εισήλθαν πρώτοι οι Tεγεάτες, οι ίδιοι που είχαν "ανοίξει" την έφοδο του ελληνικού δεξιού κέρατος ενάντια στους Πέρσες. Eπακολούθησε μία τρομερή σφαγή των Περσών. Oι Eλληνες είχαν φθάσει πλέον στο τέλος του τρομερού πολέμου που ξεκίνησε ο Ξέρξης και ήταν αποφασισμένοι να εξοντώσουν μέχρι τον τελευταίο τους εχθρούς που είχαν βεβηλώσει την ελληνική γη. Aπό το στράτευμα του Mαρδόνιου, μόλις 3.000 γλίτωσαν, πέραν βεβαίως των 40.000 που πήρε μαζί του ο Aρτάβαζος.

H μάχη των Πλαταιών είχε ολοκληρωθεί και ο περσικός κίνδυνος είχε απομακρυνθεί. Στο μέλλον, οι Eλληνες θα ήταν εκείνοι που θα κινούνταν επιθετικά στην αντίπερα όχθη του Aιγαίου.

Μνήμη

Οι Έλληνες αφιέρωσαν στο ιερό του Απόλλωνα στους Δελφούς το ένα δέκατο των περσικών λαφύρων. Απ' αυτά κατασκευάστηκε ο χρυσός τρίποδας που βρίσκεται πάνω σε τρικέφαλο φίδι από χαλκό. 

Το σύμπλεγμα συμβόλιζε τη συμμετοχή των ελληνικών πόλεων-κρατών στον πόλεμο.[Η στήλη των Όφεων αποτελεί ένα απ' τα πιο αξιόλογα μνημεία του Ιππόδρομου της Κωνσταντινουπόλεως

Σημασία

Οι μάχες στις Πλαταιές και στη Μυκάλη ήταν οι τελευταίες της δεύτερης περσικής εισβολής στην Ελλάδα, αλλά δεν θεωρούνται θρυλικές όπως αυτές στις Θερμοπύλες, στον Μαραθώνα και στη Σαλαμίνα - αυτό οφείλεται στην κατάσταση του ελληνικού στρατού πριν τη μάχη και στις στρατηγικές τους. Οι Πλαταιές και η Μυκάλη έχουν μεγάλη στρατηγική σημασία, καθώς απέδειξαν γι' άλλη μια φορά την υπεροχή του οπλίτη. Οι Πέρσες ξεκίνησαν να προσλαμβάνουν Έλληνες μισθοφόρους, κάτι που περιγράφεται στην «Κύρου Ανάβαση» του Ξενοφώντα

Πηγές/Φωτο/Βιβλιογραφία
ΗΡΟΔΟΤΟΥ, ""H Iστορία των Περσικών Πόλεμων"", Ωκεανίδα 2005. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΑΪΝΧΑΟΥΕΡ, ""O πόλεμος στην Aρχαία Eλλάδα"", Παπαδήμα 2001. P. CONNOLY, ""Greece and Rome at war"", London 1981. ANDREW R. BURN, ""Persia and the Greeks: The defense of the West, C. 546-478 B.C."", St. Martins Press, 1962. J. WIESEHOFER, ""Ancient Persia"", New York 2001. A.T. OLMSTEAD, ""History of the Persian Empire"", Chicago 1948. A. SNODGRASS, ""Arms and armour of the Greeks"", Cambridge 1999. J.B. BURY & RUSWELL MEIGGS, Iστορία της Aρχαίας Eλλάδας, Kαρδαμίτσα 1998. GEORGE CAWKWELL, The Greek Wars. The Failure of Persia. Oxford University Press, 2005. M. SAGE, ""Warfare in ancient Greece"", London, 1996. PAUL CARTLEDGE, ""Oι Σπαρτιάτες, μία επική ιστορία"", Nέα Σύνορα 2003.

Herodotus (1920). The Histories. with an English translation by A. D. Godley. Cambridge: Harvard University Press. At the Perseus Project of the Tufts University.

Ctesias, Persica (excerpt in Photius's epitome)

Diodorus Siculus (1967). Library. in Twelve Volumes with an English Translation by C. H. Oldfather. Cambridge, Mass.; London. At the Perseus Project of the Tufts University.

Plutarch, Aristides

Xenophon, Anabasis

http://www.ancientencyclopedia.ga/

Delbrück, Hans. History of the Art of War Vol I. ISBN 978-0-8032-6584-4

http://www.livius.org/

Holland, Tom. Persian Fire. Abacus, 2005. ISBN 978-0-349-11717-1

http://www.thefreedictionary.com

Green, Peter. The Greco-Persian Wars. Berkeley: University of California Press, 1970; revised ed., 1996 (hardcover, ISBN 0-520-20573-1); 1998 (paperback, ISBN 0-520-20313-5).

Gibbon, Edward. The Decline and Fall of the Roman Empire. ISBN 978-0-8095-9235-7

http://militaryhistory.about.com/

Lazenby, JF. The Defence of Greece 490–479 BC. Aris & Phillips Ltd., 1993. ISBN 0-85668-591-7

http://www.historyofwar.org

Fehling, D. Herodotus and His "Sources": Citation, Invention, and Narrative Art. Translated by J.G. Howie. Arca Classical and Medieval Texts, Papers, and Monographs, 21. Leeds: Francis Cairns, 1989. ISBN 978-0-905205-70-0

https://en.wikipedia.org/

Connolly, P. Greece and Rome at War, 1981. ISBN 978-1-84832-609-5

Finley, Moses (1972). "Introduction". Thucydides – History of the Peloponnesian War (translated by Rex Warner). Penguin. ISBN 0-14-044039-9.

http://www.ancientgreekbattles.net/

Roisman, Joseph; Worthington, Ian (2011). A Companion to Ancient Macedonia. John Wiley and Sons. ISBN 978-1-44-435163-7.

http://www.arsbellica.it/

Shepherd, William (2012). Plataea 479 B.C.; The most glorious victory ever seen. Osprey Campaign Series #239. Osprey Publishing. Illustrator: Peter Dennis. ISBN